(اڭگىمە)

– سەن دينوزاۆر ەتىن جەپ كوردىڭ بە؟

العاشقى سۇراعى وسى بولدى. ءىشىپ وتىرعان شايىما شاشالىپ قالا جازدادىم. جوتكىرىنىپ، جوپەلدەمەدە كەۋدەمدى قىسقان ءازازىل كۇلكىنىڭ تابىنان با، الدە تاماعىما كەپتەلىپ قالعان شايدىڭ ۇساق شاماسىنان با، ايتەۋىر، تاماعىمدى جىبىرلاتقان الدەنەدەن ازەر ارىلدىم. 

– نە ءۇشىن؟ – دەپ، ويىما الدەقايدان دالباسالاپ كەلە سالعان سۇراقتى قويدىم. بالا كۇنىمدە تۇزدە ءجۇرىپ، جىلاندى وتقا قاقتاپ جەگەنىم ەسىمە ءتۇستى. اش بولعاندىعىمنان ەمەس. ەرمەك قىپ. 

– دينوزاۆر ەتىنىڭ ءدامى مىنا تاۋىق ەتىنەن اۋمايدى، – دەدى ول، مەنىڭ سۇراعىمدى ەلەمەگەندەي.  

– ادەمى ازىرلەيدى ەكەن، – دەپ، تامساندىم مەن.

تۇمشاپەشتە تۇتاستاي پىسىرىلگەن تاۋىق ەتى ءتىل ۇيىرەرلىكتەي ەكەن. ءپالى، ءوزىمنىڭ تاماقساۋ ەكەنىمدى بايقاتىپ قويدىم. مەن ءوز تاباعىمداعى تاۋىقتىڭ جارتىسىنان كوبىن وپىرىپ تاستاعانىمدا، ول ءبىر اياعىنىڭ ەتىن سۇيەگىنەن ەندى عانا اجىراتىپتى.

ول داياشىعا تاۋىق ەتى مەن شايعا ءوزى تاپسىرىس بەرگەن (اس مازىرىنە نان تەگىن كىرەدى ەكەن، الايدا، ول قىزعىلت قابىقتى ءدامدى نانعا قول سوزعان دا جوق). قاتار تۇرعان ەكى كافەنىڭ بىزدەن شەتكەرىرەگىن تاڭداعانىندا ءبىر گاپ بارىن ەندى عانا تۇسىنە باستاعاندايمىن.  

– سەن مەنىڭ اشارشىلىق تۋرالى كينومدى كورىپ پە ەدىڭ؟

مىنا سۇراعى دا مەنى تىعىرىققا تىرەدى. جۇمساق تاۋىق ەتى تاڭدايىما سىيماي قالدى. دينوزاۆردىڭ ءداۋ سۇيەگىن جۇتقانداي بولدىم.

– سول ءفيلمدى ءتۇسىرۋ ءۇشىن مەن ءۇش بولمەلى پاتەرىمدى كەپىلگە قويىپ، قارىزعا بەلشەمنەن باتتىم، – دەدى، جاۋاپ كۇتپەي.

– وبال بولعان ەكەن، – دەدىم، قاراداي ءىشىم كۇيىپ.

– «پاتەردەن ايىرىلدى» دەپ ويلاپ وتىرسىڭ با؟ شىعارعان شىعىنىمنىڭ ءبارىن بەس ەسە عىپ قايتارىپ الدىم. مەنىمەن ويناماسىن، – دەپ، ميىعىنان كۇلدى.

«دينوزاۆرلاردىڭ ەتى قاتتىلاۋ بولاتىن شىعار» دەگەن وي كەلدى. الگىندە قاعىپ سالعان اراقتىڭ بۋىنان بولار.

– تاعى ءبىر قايتالايسىڭ با؟ – دەدى، الدىمداعى بوس رومكەنى يەگىمەن نۇسقاپ. تاماققا تاپسىرىس بەرەردە، ءجۇز ەلۋ گرامدىق گرافيندى الدىرعىسى كەلگەن. «ءبىر رومكەسى جەتەر» دەگەم (رولدەگى ادامنىڭ ءوزى ىشپەيتىنى تۇسىنىكتى). رومكەنى قولعا الىپ، دوڭگەلەنتە وتىرىپ، جيەگىن اينالدىرا قارادىم دا:

– قايتالاۋ كەرەك سياقتى، – دەپ ىرجيدىم.     

داياشى اراق تولى رومكەنى پاتنىسكە سالىپ اكەلدى دە، «تاعى نە قالايسىزدار؟» دەگەندەي، يىلە قالدى. «بولدى، قارىنداسىم»، – دەدى ول، بەس ساۋساعىن جازا، قولىن كوتەرىپ. 

داياشى ۇزاپ كەتكەسىن ماعان قاراپ: «ال، الىپ قوي، باۋىرىم. اراق تابەت اشادى عوي. مىنانى دا جەي سالشى، مەنىڭ شامام جەتپەيدى»، – دەپ، تاباعىن ماعان قاراي ىسىردى. 

زەر سالسام، تاباقتاعى تاۋىقتىڭ جارتىسى عانا وپىرىلىپتى. ول بەيمالىم جىرتقىشقا جەم بولعان ءولى دينوزاۆردىڭ توڭكەرىلىپ جاتقان دەنەسى بوپ ەلەستەدى كوزىمە.      

– اناۋ تۇلكى تۇمسىق مادەنيەت ءمينيسترىن كەتىردىك، اقىرى، – دەپ، مىرس ەتتى ول كەنەت، - سۋماڭ-سۋماڭ ەتىپ، ۋادەنى ءۇيىپ-توگۋدەن باسقا تۇك بىتىرمەۋشى ەدى. قانشاما رەت باردىم الدىنا. مەنىڭ كينوما بولىنگەن اقشانى جىتىرىپ، جوعالتىپ جىبەرگەنىن بەتىنە باسىپ-باسىپ ايتقام. جىگىتتەرمەن قوسىلىپ، تالاي رەت قىسىمعا العانبىز. تۇلكى بۇلاڭعا سالىپ، سىتىلىپ شىعاتىن. ءتىسىمىزدى قايراپ قالا بەرەتىنبىز. وسى جولى وماقاستىرا قۇلاتتىق. قۇيرىعىن بۇلعاڭ ەتكىزىپ، توڭقالاڭ اسىردىق بالەمدى.

«تۇلكى تۇمسىق» دەگەنىنە كۇلكىدەن قىستىعىپ، ازەر شىداپ وتىر ەدىم. ودان ءارى ءوزىمدى تەجەي الماي، قارقىلداي كۇلدىم.

اي، ءبىر كۇلگەنىم-اي!.. كوپتەن بەرى بىلاي كۇلگەن دە ەمەسپىن (بالكىم، ايلاپ ەمەس، جىلداپ). بەينە-ءبىر كوكىرەگىمدە كۇلكى جينالىپ قالعانداي.

مەنىڭ كۇلكىمنەن اسەرلەندى مە، ول دا التىن جالاتقان تىستەرى ارالاس بۇكىل ءتىسىن كورسەتە، شيقىلداي كۇلدى.

– ەندى اناۋ ايۋداي قورباڭداعان دەنساۋلىق مينيسترىنە ءتىسىمدى قايراپ ءجۇرمىن، - دەدى ول ءبىر كەزدە، ەنتىگىن ازەر باسىپ.

– ويباي-اۋ، ءسىز بۇتكىل حايۋاناتتاردى جيناپ الىپسىز عوي. زووپارك قوي مىناۋىڭىز، – دەدىم مەن، ودان ءارى كۇلە ءتۇسىپ. كۇلكىمنىڭ ەكىنشى تىنىسى اشىلىپ-اق كەتكەنى.

– زووپارك، زووپارك!.. – دەپ، ول دا كەڭك-كەڭك ەتتى.

ەكەۋمىز ءوز تاپقىرلىعىمىزعا ءماز بولىپ، جۇدىرىق تۇيىستىردىك.

– وي، ءپالى، ءسىز ەندى ولاردى شەتىنەن وتقا قاقتاپ الىپ، جەي بەرەسىز، – دەدىم مەن، كۇلكىمدى تىيا بەرىپ.

– ءپىشتۋ دەگەن، دينوزاۆر ەتىن جەپ ۇيرەنگەن ادامعا ول ءسوز بە ەكەن؟ – دەپ، مىرس ەتتى ول.

رەجيسسەرمەن العاشقى تانىستىعىم وسىلاي ءوتتى.

* * *

مەن ەشكىمگە زەر سالماستان، كوشە بويلاپ كەلەمىن. رەجيسسەرىمە جولىقپاقشىمىن. قولىمدا تاڭ اتا سوڭعى نۇكتەسىن قويعان ستسەناريىم بار. باستا دانەڭە دە جوق. ويدىڭ ءبارى سارقىلىپ قالعانداي. ەكى اي بويى تاپجىلماستان وتىرعام.

رەجيسسەرىم: «جاپوندار ءفيلمنىڭ باس كەيىپكەرى جاپون دارىگەرى بولسىن دەدى، ءبىتتى»، – دەگەن. «جاپوندار كورمەگەن جۇرتىم»، – دەپ تارتىنىپ كورىپ ەدىم: «ءتايىرى، مەن دينوزاۆرلاردى كوردى دەيسىڭ بە؟» – دەپ كۇلدى. «ولاي بولسا، مەن ستسەناريگە دينوزاۆرلاردى قوسام»، – دەدىم. «ەركىڭ ءبىلسىن»، – دەدى ول.      

دينوزاۆردى قوستىم. بەيمالىم جىرتقىشقا جەم بولعان ءولى دينوزاۆر. راس، كەيىپكەرىم ونى تۇسىندە عانا كورەدى. ەتىن جەپ وتىر ەكەن.

ەكى كۇننەن كەيىن ءسينوپسيسىن (قىسقاشا مازمۇنىن) كورسەتتىم.

– «جاپانداعى جالعىز جاپون» دەگەن اتى جاقسى ەكەن. وقيعاسى دا ومىردەن سۋىرىپ العانداي. دۇرىس، وسى بەتىڭمەن تارتا بەر. مەرزىمى – ءبىر اي، – دەدى ول.

– ءبىر ايدا بىتىرە الماسپىن: زورىققان اتتاي ءسۇرىنىپ جىعىلامىن. ەكى ايدا ەسەك بولسام دا، امان قالىپ، اياقتايمىن. وعان دەيىن مەنى مازالاماڭىز، – دەپ شارت قويدىم. ءوز شامامدى بىلەم عوي.

كەيىپكەرىمدى مەن تۇسىمدە كوردىم. «اكايو» دەپ تانىستىردى ول ءوزىن. «قازاق جەرىنە نە ءۇشىن كەلدىڭ؟» – دەپ سۇرادىم. «ۇلكەن اتامنىڭ سۇيەگىن تاپقىم كەلەدى»، – دەدى ول. «ءبىزدىڭ قالامىزدا جاپونداردىڭ مۇردەسى بار»، – دەپ ەدىم: «بىلەمىن»، – دەدى. «قايدان بىلەسىڭ؟» دەپ سۇراعانىمشا، جارق ەتىپ كوزدەن عايىپ بولدى. 

ويانا كەلە، جالما-جان ۇيالى تەلەفونىما جارماستىم. عالامتوردان ىزدەپ كورسەم، اكايو ەسىمى جاپونشا «اقىلدى» دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن.

ەكى اي بويى اكايو بوپ ءومىر ءسۇردىم. تۇسىمدە دينوزاۆر ەتىن جەدىم. بىراق، ۇلكەن اتامنىڭ سۇيەگىن تاپپادىم...

ۇيتقي سوققان جەل اعاشتاردىڭ باسىنداعى سيرەپ قالعان جاپىراقتاردى ءۇزىپ الىپ، كوشە بويى قۋالاي جونەلدى.

جان تىلەۋ

Abai.kz