«ەل بولام دەسەڭ بەسىگىڭدى تۇزە»-دەيدى اتام قازاق. بەسىكتى بوپە ءۇشىن جاسايتىنى بەلگىلى، ال بوپە جاساۋ ءۇشىن بەل كەرەك. وزدەرىڭىز بايقاپ وتىرعانداي، «ۇلى سوزدە ۇياتتىق جوق»، تاقىرىبىمىزدىڭ اياسى - بەلدەن تومەن، تىزەدەن جوعارى: لاتىنشاسى پوتەنتسيا، قازاقشاسى بەل. جالپى «بەل-بەل» دەپ بەتىمىز ءبارىبىر اشىلاتىن بولعاسىن اڭگىمە بارىسىندا بەلدەن كوپ ءارى ەمەس دۇنيەلەردى دە تۇگەندەي كەتەرمىز. كەشەگى كەڭەستىڭ پۋريتاندىق ساياساتىنىڭ (جالپى بۇل جامان ساياسات ەمەس) سالدارى ما، الدە ءبىز سونداي ۇيالشاق حالىقپىز با، ايتەۋىر بۇل قازاقى باق-تا باعى اشىلماعان، ءبىر شىر بىتپەگەن تاقىرىپ. مۇمكىن، ءتىپتى، شىنىندا دا بۇل تۋرالى اڭگىمە قوزعاۋدىڭ قاجەتى جوق شىعار -قازەكەم كەزىندە «بۇلكۇل» جايلى كۇڭكىلسىز دە ءبىراز شارۋانى تىندىرىپ تاستاعان جوق پا؟ - دەگەن وي دا كەلەدى. الايدا ءبىز (وكىنىشكە وراي؟) ايدالادا وتىرعان جوقپىز، جاھاندانۋدىڭ جاعالاۋىندا ءجۇرىپ-اق باتىستىڭ جىنىستىق تاربيە-ساياساتىنىڭ سوققىسى استىندا قالىپ جاتىرمىز. «قۋىرداقتىڭ كوكەسىن تۇيە سويعاندا كورەسىڭ» دەگەندەي، كۇنى ەرتەڭ دسۇ-عا كىرگەندە بۇكىل ءجۇرىس-تۇرىسىمىز عانا ەمەس، جاتىسىمىز دا باتىسي بولىپ شىعا كەلۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان بۇل شىركىندى جۇقالاپ بولسا دا جاعالاۋ، ونىڭ قازاقي ادەبىن قالىپتاستىرۋ قاجەت شىعار،- دەپ ويلايمىن. ەڭ بولماسا بالامىزدىڭ «مەن قايدان شىقتىم؟» - دەگەن قاشىپ قۇتىلا المايتىن سۇراعىنا ۇيالىپ-قىزارماي، قاقالىپ-شاشالماي جاۋاپ بەرە الاتىن شامامىز بولۋى قاجەت. كوككوز كورشىلەرىمىزگە راحات - ءبارىن جابا سالاتىن كاپۋستا، تىرنالارى بار. ءبىز دە قۇر الاقان ەمەسپىز، ارينە: «اھ» دەگەندە ارىستاي ۇل شىعاتىن اۋىز»، «بالا تاۋىپ بەرە بەرەتىن دالا مەن شانا» بار. بىراق بىزگە، ءسىرا، بۇدان باسقا نانىمدىراق باتىرلاردى ويلاپ تابۋ قاجەت-اۋ. ادەتتە شوماتايدىڭ اتا-اناسىنا «ءاشۋ» بەرىپ قۋانتۋدان باسقا دا ميسسياسى بارىن بالا ءۇي-ىشىنەن ەمەس، وزىنەن ءبىر-ەكى پولزونكيدى بۇرىنىراق توزدىرعان جورا-جولداستارىنان ءبىلىپ جاتادى. بىراق «ۇستازى» ۇعىندىرعانى ءبىر پالەگە ۇرىندىرماسىنا كىم كەپىل ؟ ولاي دەيتىنىم، ارنايى مەديتسينالىق باسىلىمداردا بولماسا، كوپ تىلگە تيەك بولماي جۇرگەن «ءونانيزمدى» بالالار ءبىر-بىرىنەن ۇيرەنەدى، عالىمداردىڭ كوپشىلىگى بۇنى الىپ بارا جاتقان زيانى جوق، كەرىسىنشە ءتىپتى پايداسى بار (بويداعى ارتىق قۋات-كەرنەۋدەن بوساتادى-مىس) جىنىستىق قالىپتاسۋ كەزەڭىنىڭ وتكىنشى ءبىر كورىنىسى ساناسا، كەيبىر عالىمدار ءونانيزمدى زياندى ادەتكە (جىنىس مۇشەلەرىنە ينفەكتسيا ءتۇسىرۋ قاۋپى، ەر جەتىپ-بوي جەتكەندە جۇبايلىق ءومىردى قالىپتاستىرۋعا كەدەرگى: كەيبىر ادامدار ونانيزمگە بوي ۇيرەتىپ الىپ، تابيعي قاتىناستان اسەر الا الماي قالادى، تابيعي ءھام تازا جانۇيالىق قاتىناسپەن وتەلەتىن جىنىستىق قۇشتارلىقتى ونانيزممەن اۋىستىرىپ الۋ ۇيلەنۋ/كۇيەۋگە شىعۋدى كەشەۋىلدەتەدى -مىس، ت.ب) جاتقىزادى.

بىردەن ايتا كەتەلىك، كەڭەس وداعى كەزىندە ەكىنشى توپتىڭ پىكىرى ۇستەم بولدى، ال وتاندىق عالىمداردىڭ بۇل تۋرالى، ونىڭ الدىن الۋ جولدارى جونىندە وي-پىكىرىن وكىنىشكە وراي كوپشىلىك قازاق ءباسپاسوز بەتىنەن كوپ كەزدەستىرمەيدى. جالپى، زياندى ادەتتەردىڭ كوبى رۋحاني تاربيەنىڭ كەمدىگىنەن، بالانىڭ دەر كەزىندە شارۋاعا ارالاستىرىلىپ جۇمسالماۋىنان، بوس ۋاقىتىنىڭ كوپتىگىنەن بولادى. «ەرىككەن ادام ەن...ءىن ۋقالايدى» دەگەن ماقال شىعارعانىنا قاراعاندا قازەكەمنىڭ بۇدان حابارى بولعان جانە الدىن الۋ جولدارىن بىلگەن: تازا اۋادا اسىر سالىپ ويناعان، قولدان كەلەتىن جۇمىستارعا ارالاسقان، شوكولاد-كولا سىندى قوزدىرعىش ءھام ارتىق قۋات بەرگىش نارسەلەردەن ادا بالا ادەتتە اتالعان بالەدەن اۋلاق. ونىمەن اينالىسۋعا مۇمكىندىگى دە، ىقىلاسى دا جوق بولادى. كوپتەگەن اتا-انانىڭ جىنىستىق تاربيەدەن حابارى ازدىعىن مىنا مىسالدان كورۋگە بولادى: بارلىق دەرلىك توي-دۋماندا ۇلكەندى-كىشىلى قىز بالالار بەلىن جالاڭاشتاپ، كىندىگىن اشىپ، بوكسەسىن اۋدارىپ-توڭكەرىپ وزدەرى «شىعىس ءبيى» دەپ اتايتىن بىردەڭەنى كورسەتەدى. شىندىعىندا بۇل ەشقانداي دا شىعىس ءبيى ەمەس، قوزدىرۋ ءبيى، ءتىپتى قىلمىس ءبيى. بۇنداي ءبيدى كەزىندە بايلىق، بيلىگى جەتەرلىك، الايدا «قوينىندا قالاشى قالماعان» پاتشا-سۇلتانداردىڭ بويىنان قۇمارلىقتىڭ قالدىعىن وياتۋ ءۇشىن گارەمدەگىلەر، كانيزاكتار بيلەگەن. ەندى كەلىپ وسىنداي باعى اشىلماعانداردىڭ بۇرالاڭ-يرەلەڭ قاعۋىن قىز-قارىنداستارىمىزعا جاساتىپ، وعان قول سوعىپ قولپاشتاعانىمىزعا جول بولسىن؟! شالا ماس قوزىقارىنداردىڭ جاس قىزدىڭ جالاڭاش ەتىنە كوز ءسۇزىپ، قازاقى ستريپتيز ءۇشىن كىر-كىر 200-500-دىكتى ماڭعازدانا ۇسىنۋى - جيىركەنىشتى كورىنىس. بۇل «بي-سىماقتى» ساداقا جيناۋدىڭ مادەنيلەندىرىلگەن ءتۇرى دەۋ ارقىلى ءبىراز قانداسىمنىڭ شامىنا تيسەم، وندا بۇل ماقالانى بوسقا جازباعانىم.

جالپى، كەيبىر زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنە سۇيەنسەك - بي تابيعاتتا ەكى رول اتقارادى ەكەن: بولاشاق جەمتىگىنىڭ ساقتىعىن كەمىتۋ ءۇشىن (مىسالى، تۇلكى ءىرى قۇستاردى اۋلاۋ بارىسىندا ولاردىڭ الدىندا اۋدارىلىپ-توڭكەرىلىپ بيلەپ ءجۇرىپ شاپ بەرىپ ۇستاپ الادى) نە ۇرعاشى اڭ ەركەگىن (نەمەسە كەرىسىنشە) وزىنە نازارىن اۋدارۋعا، قۇمارلىعىن وياتۋعا قولدانىلادى ء(بىز مۇنداي كورىنىستى حايۋاناتتار تۋرالى حابارلاردان فلامينگو سياقتى قۇستاردىڭ بيىنەن كورىپ ءجۇرمىز). ياعني، مەنىڭ ءبىر تانىسىمنىڭ ايتۋى بويىنشا بيلەۋ مەن كۇيلەۋدىڭ اۋىلى الىس ەمەس. جوعارىدا مەن جىنىستىق تاربيە باعىتىندا جازاتىن قازاق ءباسپاسوزى جوق دەپ ەدىم، باسىن اشا كەتەيىن شىندىعىندا ونداي باق جوق ەمەس، بار، بىراق ولاردى جىنىستىق تاربيە باعىتىنداعى دەگەننەن كورى جىنىستىق جۇگەنسىزدىكتى جارنامالايتىن گازەت دەگەن جاراساتىن سياقتى: ماقالالارىنىڭ اتى دا وڭىپ تۇرعان جوق (ادەتتە ول گازەتتەردەگى جازبالاردىڭ اتى «جەزوكشە قىزدىڭ حيكاياسى»، «كوڭىلشەك كەلىنشەك جايلى كوركەم ءسوز»، «اتاسىمەن اشىنا كەلىن»، «جۇرگىش جىگىتتىڭ جازبالارى»، «يت-مادامنىڭ دوسى»، «كوگىلدىردىڭ» كوز جاسى»، شاماسىندا بولىپ كەلەدى), زاتى دا سولاي - جىنىس الەمىنىڭ قوعامدا ورىن العان نەشە ءتۇرلى جىني-شايتاني جاقتارى اۆتورلاردىڭ ءوز قيالىنداعى ودان وتكەن سوراقى فانتازيالارىمەن بايىتىلىپ وقىرماندارىنا ۇسىنىلادى. اتالعان تۋىندىلاردى تۇراقتى تۇردە وقىعانداردىڭ وڭباعاندىق، زينا، ازعىندىقتىڭ سان-الۋان تاسىلدەرىن مەڭگەرىپ شىعۋعا مول مۇمكىندىكتەرى بار، جەڭىل ءجۇرىستىڭ وقۋلىقتارى ىسپەتتى ورىسشا ايتقاندا بۋلۆارنو-ۆۋلگارنىي بۇل گازەتسىماقتاردىڭ ءبىر ءنومىرىن جىبەرمەي وقيتىن وقىرماندارى جەتكىلىكتى. ءبىر تاڭ قالارلىعى بۇنداي بىلعانىش گازەتتەردە اتالعان تاقىرىپتاعى ماقالالارمەن قۇران، حاديس، ءدىني اڭگىمەلەر قاتار جۇرەدى. گازەت قۇرىلتايشىلارىنىڭ بۇل جەردەگى لوگيكاسىن ءتۇسىنۋ قيىن، الايدا انايىلىقتان اۋلاق بولىپ جىنىس ماسەلەسى تۋرالى قالام تارتۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ قاجەتىلىگى انىق. الايدا جىنىستىق تاربيەدەگى ورەسكەلدىكتەر تەك گازەت بەتىندە عانا ورىن الادى دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسپاۋى كەرەك، تەلەۆيزوردان دا تالاي اتتەگەن-ايلاردى بايقاپ قالاسىڭ، مىسالى، قازاق تەلەۆيدەنيەسىنىڭ ءازىل-سىقاق باعدارلامالارىندا «كوگىلدىرلەردى» كورسەتۋ ۇردىسكە اينالدى، «بۇرالقى ءسوز كۇلۋگە جاقسى» عوي، دەگەنمەن ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قۇدايعا شۇكىر، تاپ ونداي پروبلەما جوق سياقتى، بولسا دا بۇل كۇلەتىن ەمەس، جىلاپ وتىرىپ جوندەيتىن ماسەلە سياقتى. تەلەۆيدەنيەنىڭ ودان باسقا دا كەلەڭسىز رولدەرى جەتىپ جاتىر، ماسەلەن جارنامالاردىڭ جارتىسىنان ارتىعى جارتىلاي جالاڭاش سۇلۋ ايەلدىڭ قاتىسۋىمەن جۇرەدى. بۇدان قانداي قاۋىپ بار دەيسىز عوي، بۇدان قوعامعا وراسان زور زيان بار، ءبارىن ايتىپ جاتىپ جاتۋعا ءبىر ماقالا تۇگىل 1-2 جورنال كەمدىك قىلۋى مۇمكىن، سوندىقتان ەركەكتەرگە تيەتىن قيانات تۋرالى از-كەم اڭگىمە قوزعايىن. ادام بالاسىندا ۇيات دەگەن قاسيەت پايدا بولىپ ابيۇرىن جاپقالى، اسىرەسە كوززينانىڭ وزىنە قاتاڭ تيىم سالىنعان مۇسىلمان قوعامىندا  ايەل زاتىنىڭ اشىق-شاشىق ءجۇرۋى قۇپتالمايتىن قۇبىلىس ەدى. جالاڭاش ەت كوزىنە تۇسكەن ساتتە تابيعاتتىڭ جاراتىلىس زاڭدىعىنا سايكەس ەركەكتىڭ كوڭىلى ەركىنەن تىس ەلەڭ ەتە قالادى، ال جالاڭاش ايەلدىڭ جاندى-جانسىز بەينەسى كوشەدە، كىتاپتا، گازەت-جۋرنالدا، كوگىلدىر ەكراندا،...ءبىر سوزبەن ايتقاندا اتتاعان سايىن كەزدەسە بەرگەندىكتەن ءبىر ويانىپ ءبىر بوساپ ءارى-ءسارى قالىپتا ، ۇنەمى شيرىعىپ جۇرسە زورىعىپ قالاتىن كەز كەلگەن بۇلشىق ەت سياقتى ەركەكتىگى ەلەڭدەي-ەلەڭدەي شارشايدى... وسى جەردەن توقتاپ ايتىلعان جايتتى اسپازدىڭ تابەتىمەن پارالەل جۇرگىزىپ كورەيىكشى: ەرتەدەن قارا كەشكە دەيىن تاماق پىسىرۋمەن اينالىساتىن اسپازدىڭ، جالپى كۇيەۋ كۇتۋمەن اينالىساتىن كەز-كەلگەن اينالايىن كەلىنشەكتىڭ تاماق ءپىسىرۋ بارىسىندا انا استىڭ دا مىنا استىڭ دا ءدامىن-تۇزىن تاتىپ كورەدى، ءتىپتى كوپ قارپىماي-اق تا ءيىسىنىڭ وزىنە تويادى. ءسويتىپ الدىنا اس كەلگەندە، دالىرەك ايتقاندا ءوزى داستارحان باسىنداعا باسقا قاھارماندارعا قاراعاندا تابەتى الدەقايدا ازداۋ بولادى. ارينە، بۇعان قاتتى قىنجىلىپ جاتقان اس پىسىرگەن اسپازىمىز، اپامىز، جەڭگەمىز ... جوق،  جۇرت جەسە بولدى، سوعان ءدان ريزا. (سەبەبى بۇل قالىپتى، سولاي بولۋى ءتيىس قۇبىلىس). ال بۇنداي ريزاشىلىقتى كۇنى بويى كوزىنە تۇسكەن جالاڭاش ەتتەن كوزى دە، كوزىنەن باسقا جەرى دە بولدىرعان ەركەكتىڭ ايەلىنەن بايقاي الامىز با ؟ شىن مانىندە مادەنيەتتى، ياعني وركەنيەتتى قوعامدا ءار باليعات جاسىنا تولعان ەركەكتىڭ كوزىنە تۇسەتىن جالعىز جالاڭاش ءتان جۇبايىنىكى بولۋ كەرەك-ءتىن، ونىڭ ءوزى دە قۇداي قوسقان قوساعىمەن تابىساتىن اق توسەكتە اندا-ساندا بولاتىن قۋانىش ەدى. ءيا-ءيا، كوشەدەگىلەردىڭ كولبەڭدەگەنى ءوز الدىنا، ونىڭ ۇستىنە ايەلى دە اشىق-شاشىق جۇرەتىن بولسا ول قوساقپەن قوسىلۋدىڭ ءلاززاتى ءھام قۋانىشى كەم بولۋى زاڭدىلىق، ويتكەنى كۇندە كۇندىز كورىپ جۇرگەن نارسە تاڭسىق بولۋدان قالادى، ال قۇپيا قالماعاسىن قۋانىش تا قالمايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قۇداي بەرگەن ء(تىپتى بۇيىرعان دەۋگە دە بولادى) حالال ءلاززاتتىڭ اسەرى، وتكىرلىگى كەميدى، ەرى مەن ايەلىنىڭ اراسى سالقىندايدى، تۇنگى شارۋا كۇنى بويى كۇتەتىن ساتتەن گورى «سۋپرۋجەسكي دولگ»-پارىزعا، بىرتە-بىرتە امال جوق اتقاراتىن مىندەتكە اينالادى. قولدان ۇرىقتاندىرۋ ارقىلى پايدا بولعان قويدىڭ ەتى ءدامسىز بولادى دەگەندى ءبىر جەردەن ەستىپ ەدىم، بۇل جانى بار اڭگىمە بولۋى كەرەك، سول سياقتى قۇشتارلىعى كەم قوسىلۋدان دۇنيەگە كەلگەن ۇرپاق ارتىنان قانشا باپتاساڭ دا قىرىق ءۇش كۇندىك كەمدىگى قالاتىن، سىن ساعاتتاردا سان سوقتىراتىن تايبۋرىلدىڭ كەبىن كيىپ جۇرمەي مە دەگەن قاۋىپىم بار. جالاڭاشتىقتىڭ جاريا بولۋىنىڭ توقسان ءتۇرلى زيانى بار،-دەپ جوعارىدا ايتىپ ەدىم، بۇل زياندا كەيىپكەرلەرىن ءبىر اۋناتىپ تۇرعىزباسا ىشتەرى اۋىراتىن ستسەناريست-رەجيسسەرلەردىڭ دە، بوكسەلەرىن ولاي دا بىلاي دا ويناتىپ ويقاستاپ جۇرەتىن زامانداستارىمىزدىڭ دا، نۋديزم قوعامىمىزدىڭ باسقا دا ءتۇرلى-ءتۇستى قايراتكەرلەرىنىڭ ۇلەستەرى بار.

اڭگىمەمىزدىڭ وزەگى بولعان بەلسىزدىككە وزگە فاكتورلاردان باسقا گيپوديناميا-قيمىل ازدىعىنىڭ دا اسەرى بار، اسىرەسە جۇمىسى نەگىزىنەن كومپيۋتەر ۇستەلىنىڭ اينالشىقتاۋمەن شەكتەلەتىندەر جامباستاعى قان اينالىمنىڭ بۇزىلۋى ەركەكتىك قابىلەتتىڭ تومەندەۋىنە اكەلىپ سوقتىراتىنىن ەسكەرۋى ءتيىس. كەزىندە قازاق جىگىتتەرىنىڭ قاي ماعىناسىندا دا بەلدى بولۋىنا جىلقى جانۋارىنىڭ ەداۋىر اسەرى بولعان سياقتى: بىرىنشىدەن اتتىڭ ۇستىندە تاباننان سىز وتپەيدى جانە جانۋاردىڭ جىلۋى بەلدەن تومەن ەردى سۋىقتىڭ اسەرىنەن قورعايدى، جىلقىنىڭ ءجۇرىسى- ونىڭ ۇستىنە تاماشا ماسساج مەن جاتتىعۋ، اتىڭنان اينالايىن جىلقى جانۋارىنىڭ بۇدان دا باسقا قاسيەتەرى مول بولۋى كەرەك. ءسىز بەن ءبىز سياقتى قالالىقتارعا ءجيى-ءجيى جورعا ءمىنۋ قول جەتپەيتىن ارمان شىعار، ەڭ بولماسا كۇندەلىكتى تىرلىگىمىزگە تازا اۋادا جاياۋ سەرۋەن، دەنە ەڭبەگى سياقتى ەلەمەنتتەردى كىرگىزۋ يگى اسەرىن بەرەرى ءسوسسىز. الايدا دەنە قيمىلىنىڭ پايداسى بار ەكەن دەپ وعان اسا قاتتى سالىنۋ مىسالى، كۋلتۋريزم-اتلەتيزم فاناتىنا اينالۋ، انا جەر، مىنا جەرىڭدى تومپايتام،- دەپ  شامادان تىس سالماق كوتەرۋ، سونداي-اق شەكتەن تىس ءجيى جىنىستىق قاتىناس تا ادامنىڭ ءناپساني دە رۋحاني دا قۋاتىن كەمىتەتىنىن، سارقيتىنىن ۇمىتپايىق. جالپى بەل تۋرالى اڭگىمە بولعاندا قوعامىمىزدا ورىن الىپ وتىرعان نارسە يمپوتەنتسيا-بەلدىڭ جوقتىعى ەمەس، نەگىزىنەن ونىڭ السىزدىگى ەكەنىن بىلەيىك. اتالعان پروبلەمانىڭ جاپپاي ەتەك الماعانىمەن جىلدان-جىلعا ۇلعايىپ كەلە جاتقانىنا بەلسىزدىكتى-بەدەۋلىكتى ەمدەيتىن كلينيالاردىڭ اشىلا باستاۋى دالەل، بۇل مەكەمەلەر سۇرانىس بولماسا اشىلماس ەدى جانە دە بىرتە-بىرتە ولاردىڭ پايداعا شاش ەتەكتەن باتاتىنىنا كۇمانىم جوق. سەبەبى، ولاردىڭ تابىسى ءۇشىن سانالى جانە ساناسىز تۇردە ءتۇپ-تۇگەل قوعام، تۇتاس يندۋستريالار جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ ءبىرى ماسس-مەديا ەكەنىن جوعارىدا ايتىپ كەتتىك، ودان دا باسقالارى جەتكىلىكتى. مىسالى، قازىرگى زامانعى مودا بەلسىزدىك-بەدەۋلىكتىڭ ءبىراز العىشارتتارىن جاسايدى: كوزىمىز ابدەن ۇيرەنىپ بولعان قىسقا ەتەك پەن شورتى، كاپرون شولكي، دەنەگە جابىسىپ تۇراتىن سينتەتيكا ءىش كيىم كيەتىن بولساق جەتپىسباي-سەكسەنبايلار قايدا كەتتى دەپ قايران قالمايىق. وسى قالپىمىزدان اۋماساق قىرىقباي-ەلۋبايلارعا زار بولىپ قالۋىمىز مۇمكىن. ال كۇنى كەشە سانگە اينالعان كىندىككە كورسەتۋ ءسانى - تۇقىمدى تۇزداي قۇرتۋ ساياساتىنىڭ جەمىسىن تاياۋ بولاشاقتا جەيتىن تابىستى سالاسى. شىنىن ايتۋ كەرەك، كىندىگىن جالاڭاشتاۋ ءۇردىسى بۇرىن قازاق دالاسىندا بولعان - حاس باتىرلار ساۋىتىنىڭ كىندىك تۇسىنان تەسىك، ساڭىلاۋ قالدىرىپ جاۋىنا «كەلسەڭ-كەل» دەپ تۇرادى ەكەن، ال ءبىزدىڭ اپا-قارىنداستارىمىز كىمگە ولاي دەپ تۇرعانى تۇسىنىكسىز. كوپتەگەن پروبلەمالاردىڭ الدىن الادى دەيتىن وڭدى-سولدى ۇسىنىلىپ، جارنامالانىپ، ءتىپتى تەگىن تاراتىلىپ جاتقان جاتقان مۇشەقاپ تۋرالى (ونداي پروبلەمانىڭ الدىن الۋ ءۇشىن رەزەڭكەدەن كومەك سۇراماي جەڭىل جۇرىستەن اۋلاق ءجۇرۋ جەتكىلىكتى ەمەس پە), ونىڭ پوتەنتسياعا تيگىزەر كەرى اسەرى تۋرالى اڭگىمەلەر دە ايتىلىپ قالىپ ءجۇر. قوزدىرعىش قۇرال-جابدىقتار يندۋسترياسىنىڭ بۇرىن ەستىپ كورمەگەن ساديزم، مازوحيزم سياقتى سايتاني قۇبىلىستىردى، جىنىستىق جۇگەنسىزدىكتەردى ورشىتەتىنە كۇمان جوق: قوزدىرعىش-تۇرعىزعىش-ىڭىرسىتقىش پالەلەرگە قارسى تۇتاس ءبىر ماقالانى ارناۋعا بولادى. باسقاڭىزعا قالاي ەكەنىن بىلمەيمىن، ماعان ەل مەن بەلدىڭ اراسىنداعى ۇقساستىق كەزدەيسوقتىق ەمەس، ءبىر سىر بار سياقتى. «بالاعىنان بالا ساۋلاعان» قۇتتى حالىق بولامىز دەسەك، بەسىكپەن قاتار بەلدى دە تۇزەۋىمىز قاجەت. قازاقتىڭ بولاشاعى ءوز قولىمىزدا، قانداي ساپالى رەزەڭكەدەن جاسالىپ، قالاي اۋدارساڭ دا ىڭعايىڭا كونە بەرەتىن بولسا دا «ۇرمەلى قاتىن» («نادۋۆنايا بابا») ءبىزدىڭ كوسەگىمىزدى كوگەرتپەيدى. مەن رۋحانياتىمىزبەن قاتار بەلىمىز دە سونداي كۇشەيىپ بالا-شاعالارىمىز بىزدەرگە قاتىستى مىنانداي جىر جولدارىن جاتقا ايتىپ جۇرسە ەكەن دەپ ارماندايمىن:

«توقساندا اتام توقتارباي، الپىستا انام انالىق...»

«اباي-اقپارات»