سەنبى, 23 قاراشا 2024
جاڭالىقتار 3541 0 پىكىر 17 ءساۋىر, 2012 ساعات 14:17

شاكارىمنىڭ كەنجە قىزىن تانيمىز با؟

شاكارىم قۇدايبەردىۇلىنىڭ ۇرپاق­تارىنىڭ تاعدىرى تۋرالى كوپ دۇنيە جازۋعا بولادى. ولاردىڭ ىشكى جان-دۇنيەسىنە، ءومىر جولدارىنا ۇڭىلسەك، ارقايسى­سىنىڭ ەرەكشە دارىن يەسى بولعاندىعىن كورەمىز. شاكارىمنىڭ بالالارى دا اكەلەرىنىڭ تەگىن ادام ەمەستىگىن جاقسى تۇسىنگەن. سول سەبەپتى شاكارىم مۇراسىن ناسيحاتتاپ، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساق­تاپ، كەلەر ۇرپاققا جەتكىزۋشى دە اقىننىڭ ۇرپاقتارى بولىپ تابىلادى. اباي مەكتەبىنىڭ ۇلگى­سىن العان شاكارىمنىڭ بالالارى احات، زيات، قابىشتى بىلاي قويعاندا، ون التى-ون جەتى جاستا­عى قىزى گۇللار اكە مۇراسىنا ايرىقشا ادالدىق تانىتقان. بۇگىنگى اڭگىمە اقىننىڭ ەڭ كەن­جەسى گۇللار شاكارىمقىزى حاقىندا.

شاكارىم قۇدايبەردىۇلىنىڭ ۇرپاق­تارىنىڭ تاعدىرى تۋرالى كوپ دۇنيە جازۋعا بولادى. ولاردىڭ ىشكى جان-دۇنيەسىنە، ءومىر جولدارىنا ۇڭىلسەك، ارقايسى­سىنىڭ ەرەكشە دارىن يەسى بولعاندىعىن كورەمىز. شاكارىمنىڭ بالالارى دا اكەلەرىنىڭ تەگىن ادام ەمەستىگىن جاقسى تۇسىنگەن. سول سەبەپتى شاكارىم مۇراسىن ناسيحاتتاپ، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساق­تاپ، كەلەر ۇرپاققا جەتكىزۋشى دە اقىننىڭ ۇرپاقتارى بولىپ تابىلادى. اباي مەكتەبىنىڭ ۇلگى­سىن العان شاكارىمنىڭ بالالارى احات، زيات، قابىشتى بىلاي قويعاندا، ون التى-ون جەتى جاستا­عى قىزى گۇللار اكە مۇراسىنا ايرىقشا ادالدىق تانىتقان. بۇگىنگى اڭگىمە اقىننىڭ ەڭ كەن­جەسى گۇللار شاكارىمقىزى حاقىندا.

گۇللاردىڭ، شىن اتى - گۇلنار. گۇل­لار 1914-1970 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن. ونىڭ بىزگە جەتكەن ولەڭى­نىڭ بىرەۋى - اكەسى ولگەندەگى جوقتاۋ. وسى ءبىر ولەڭنەن عانا گۇللاردىڭ دا­رىن­دىلىعى انىق كورىنەدى.
كىم بىلەدى، سول زوبالاڭ زامان كەلمەسە گۇللاردىڭ تۋما تالانتى، اقىندىعى اشىلىپ، قازاق ونەرىنە، پوەزياسىنا وزىندىك زور ۇلەسىن قوسار ما ەدى؟! دەگەنمەن دە اكەسىنە ارنالعان ۇزاق تولعاۋ ولەڭىمەن-اق گۇللار شاكارىمقىزى ءوزىن­­دىك قولتاڭباسىن قالدىرىپ كەتتى. دارىندى، قازاقتىڭ قايسار قىزى رەتىن­دە دە ول اكەسىنىڭ بەينەسىن ولەڭ­مەن ورنەكتەپ، سول زۇلمات زاماننىڭ كە­ساپاتىن جازىپ، ناقتى دەرەك پەن ءمالى­مەت­تى «اكەسى ولگەندەگى جوقتاۋ» ولەڭىن­دە تەرەڭنەن تولعايدى. ونىڭ اكەسى تۋرالى تولعاۋىنان اكەسىنىڭ جا­زىق­سىز ءولىمى مەن بالالارىنىڭ زۇ­لىمدىققا، ادىلەتسىزدىككە تاپ كەلگەن­دىگى جايلى جازعان جانايقايىنىڭ كۋاسى بولاسىز.
گۇللار - شاكارىمنىڭ ەكىنشى ايەلى ايعانشادان تۋعان كەنجە قىزى. ءشا­كارىم گۇللاردى «سارقىنشاق كەنجەم گۇللارىم» دەپ ەركەلەتكەن.
گۇللار بويىندا اقىندىعى بار، ءوت­كىر، تىك مىنەزدى، جاقسى كورگەن. ونەرلى، بىربەتكەي جان بولعان. گۇللاردى اكەسى ولگەننەن كەيىن شىڭعىستاۋ جەرىندەگى لاگەرگە قاماپ، قاتتى قيناپ جاۋاپ الا­­دى. گۇللارمەن بىرگە شاكارىمۇلى قا­­بىش، ابايدىڭ كۇلبادان دەگەن قىزى، ت.ب. قامالادى. سونشاما زورلىق-زوم­بىلىققا شىداي الماي گۇللار ولمەكشى بولادى. ول جايىندا ءوزى بىلاي دەيدى:
ارىمدى جويىپ بەرە الماي،
قورلىققا سالعان كونە الماي،
ۋ ءىشتىم اكەم ولگەلى،
بىراق تا قالدىم ولە الماي.
گۇللار ازاپتان ازەر قۇتىلىپ، قا­شىپ، جاسىرىن تۇردە الماتى جاققا كەتەدى. 1970 جىلى الماتى وبلىسىندا قايتىس بولادى. شاكارىمنىڭ «سارقىن­شاعىم، كەنجەم، گۇللارىم» دەپ جاقسى كورگەن قىز بالاسىن زۇلمات زامان وسىلاي قينالتىپ، بويىنداعى اقىندىعىن تۇمشالاپ، قورقىتىپ، باسىپ-جانشىعان ەدى. نەبارى ون جەتى جاستاعى بۇرىمى بەلىنە تۇسكەن، تال شىبىقتاي قىزدىڭ تاعدىرىنا زۇلىمدىق ويران سالعان ەدى. گۇللاردىڭ ءوزى بىلاي دەيدى:
ون جەتى تولار جاسىمدا،
ايىقپاي كوزدەن جاسىم دا، - دەپ ءوزىنىڭ قايعىلى جايى تۋرالى دەرەك بە­رەدى.
گۇللاردىڭ بالاسى فاتيح شەشەسى جاي­لى مىنانداي ەستەلىك ايتادى: «مە­نىڭ انامدا دا مىنەز بولعان. جاسىندا وتە ەركە، تىك مىنەزدى، ايتقانىنان قايتپايتىن وجەت بولىپتى. ءومىر بويى وسى قايسار مىنەزىنەن تانباعان ول، ەشقانداي ماقتاۋدى سۇيمەيتىن». ءشا­كارىمنىڭ تىكەلەي تاربيەسىن كورگەن، ونىڭ حالىق ءۇشىن جارالعان ايرىقشا جان ەكەندىگىن، شىعارماشىلىعىنىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنگەن گۇللار بىلاي دەپ تولعايدى:
سارعايىپ ويدان ازىپسىڭ،
قازاقتىڭ ءمىنىن قازىپسىڭ،
ار جۇگىن اۋىر ارقالاپ،
كەلەشەك ءۇشىن جازىپسىڭ.
ازاپتى لاگەردە گۇللار اكەسىنىڭ ءولىمىن ەستي سالىپ، ەشكىمنەن قورىقپاي وسى ۇزاق تولعاۋ، جوقتاۋىن ايتادى.
«ارىمدى جويىپ بەرە الماي» دەگەن جاس قىزدىڭ جانايقايىنان اكەسى ءشا­كارىمنىڭ «ار ءىلىمىن» بويىنا تۇتىپ، سول ءۇشىن تاباندىلىق كورسەتكەنى ءومىر شىن­دىعى بولىپ كورىنىپ تۇر. گۇللار «ار جۇگىن اۋىر ارقالاپ» دەگەن ولەڭ جولدارى ارقىلى اكەسىنىڭ شىعار­ما­شىلىق ميسسياسىنىڭ مازمۇنىن اشادى. «حاقيقات ار جولىندا» جۇرگەن شاكارىمنىڭ زامانانىڭ قيىن قۇر­ساۋىندا تۇرسا دا ادالدىقتىڭ اق جولىنان اۋىتقىماي وسى جولدىڭ بارلىق اۋىرتپالىعىن تارتقانىن گۇللار زور تولعانىسپەن جىرلايدى.
گۇللار شاكارىمقىزى كەيىن قا­را­­پايىم تىرشىلىك كەشتى. كەڭەس وكىمەتى­نىڭ رەپرەسسيا ماشيناسى ونىڭ دارىندى تالانتىن تۇمشالاپ، تاعدىرىن تاپ­تاپ ءوتتى. الايدا گۇللار قازاق قىزى­­­نا ءتان قايسارلىقپەن اكەسىنىڭ زور مۇراسىن قۇرمەتتەي ءبىلدى، اكە وسيەتىنە ادال بولدى. قازاق حالقىنا اكەسىنىڭ قاسيەتتى ويلارىنىڭ تەرەڭ تاعدىرلىق ماڭىزىن ءبىر ولەڭىمەن عانا ايتىپ كەتتى.

سالتانات ىزتىلەۋوۆا،
قازۇپۋ-دىڭ ابايتانۋ
عىلىمي-زەرتتەۋ
ورتالىعىنىڭ جەتەكشى عىلىمي
قىزمەتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى

«ايقىن» گازەتى

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1482
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3254
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5485