اقىلبەك شاياحمەت بەلگىلى قازاق اقىنى، جازۋشى، دراماتۋرگ، كوسەمسوزشى-جۋرناليست، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، الەم حالىقتارى جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، احمەت بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قمۋ پروفەسسورى، حالىقارالىق شىعارماشىلىق اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، قر مادەنيەت قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى.

ماحمۇت قاشقاري اتىنداعى تۇركى الەمىنە سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن حالىقارالىق سىيلىقتىڭ، «الاش» حالىقارالىق ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى.

قالامگەر وسى ماۋسىم ايىندا جەتپىس دەگەن مەرەيلى جاسقا كەلىپ وتىر.

اقىن تويى قارساڭىندا بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن جازۋشى ساكەن ءجۇنىسوۆ جازعان ماقالانى ۇسىنىپ وتىرمىز.

اقىلبەك ءىنىم – تۇلعاسى ءىرى، مىقتى اقىننىڭ ءبىرى. اقىن – ەلدىڭ ەلشىسى، اقيقاتتىڭ ايناسى دەسەك، وسى كۇنى الماتىدا دا، استانادا دا اقىن كوپ. ولاردىڭ ىشىندە جاقسى اقىندار از ەمەس. ال اقىلبەكتىڭ ەرەكشەلىگى ول تامىرىن جەرگە جىبەرگەن، ءوزى تۋىپ-وسكەن قۇنارلى توپىراقتان ءنار العان، بارلىق ەۋروپا مەن ازيا اقىندارىن تەرەڭ وقىپ، جاسىل جاپىراقتارى جان-جاققا تارالعان، ناۋشابايدىڭ نۇرجانى، باسىقارانىڭ قاناپياسى، ورىسبايدىڭ اقسۇلۋى سەكىلدى ارقالى اقىنداردىڭ جىرىن جاتتاپ، ءومىرىن زەرتتەپ، تۋعان جەرىندە تابان تىرەپ تۇرعانى.

سوندىقتان دا ول:

«ىزدەيمىن دەپ تىرلىكتىڭ باسقا امالىن،

باققان جوقپىن ەشكىمنىڭ  قاس-قاباعىن.

بەتتەمەدىم   ورىنە الاتاۋدىڭ،

قىزىقپادىم تورىنە استانانىڭ»، – دەپ اعىنان اقتارىلادى.

اقىلبەك زامان اۋ-جايىن تاپ باسىپ، قۇلاگەردەي تۇلپاردان جۇرتتا قالعان يت وزعان، اتاسىز شاڭىراق، باتاسىز داستارحان، بىلىكسىز باسشى، قۇلىقسىز   قوسشى   كوبەيگەن قوعامدى   قالامىنىڭ قايراتىمەن قورعاعىسى كەلەدى. بۇعان دەيىن ونداعان جىر جيناعىن شىعارعان، سونىڭ ىشىندە ۇلكەندەرگە   دە، بالالارعا دا ارناپ جىر  جازعان  اقىن «كوزىمدى اشىپ-كورگەنىم» دەپ اتالعان جاڭا جىر جيناعىندا ەل تاعدىرى تۋرالى تولعانادى، كوپپەن بىرگە قينالادى. اقىلبەك شاياحمەتتىڭ پوەزياسىندا ادەمى سۋرەت تە، كەسەك ويلار دا، تەگەۋىرىندى تۇيىندەر دە بار. ول سان قىرلى، جازىق دالانىڭ الۋان ءتۇرلى ءشوپ پەن گۇلگە تولى، شالعىن ءيىسى اڭقىعان، ەككەن ەگىنى شالقىعان وبرازىن كوكىرەگىنە كۇيعان، سول دالادان ءنار جيعان بال اراسىنا ۇقسايدى. اقىننىڭ ءوزى جازعانىنداي، ول قاراعايعا قارسى بىتكەن بۇتاقتىڭ قىلقانى، بىردە قۋانىشتى، بىردە قاسىرەتتى ماڭگى اۋەنى ۇزىلمەيتىن  ءومىردىڭ قاتتى تارتىلعان ىشەگى ءتارىزدى. ونىڭ داۋىسى كەيدە قاتتى شىقسا، كەيدە وتە نازىك. وسى ءومىر زاڭىن ونەردە دە تەڭ ۇستايدى.

اقىلبەك اۋەل باستا ورىسى كوپ، قازاعى از قوستاناي وڭىرىندە موگيكاننىڭ سوڭعى تۇياعىنداي بولعانى، ارپا ىشىندە ءبىر بيداي بولىپ، ۇلى اباي ايتقانداي: «مولاسىنداي باقسىنىڭ، جالعىز قالدىم، تاپ شىنىم»،–  دەپ كۇڭىرەنگەنى دە راس. بىراق، اقىن وسىنداي كۇيدە ءجۇرىپ قوعام ومىرىنە بەلسەنە ارالاسقان، «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ شاڭىراعىن كوتەرىپ، انا ءتىلىنىڭ مۇڭىن مۇڭداعان، جوعىن جىرلاعان. ونىڭ تاعى ءبىر قاسيەتى ءوزى ۇلگى-ونەگە تۇتاتىن قازاق حالقىنىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتتەرى ىبىراي، شوقان، بەيىمبەت سەكىلدى جان-جاقتىلىعى، امبەباپتىعى. اقىلبەك ۇزاق جىلدار بويى گازەتتە دە، راديو مەن تەلەديداردا دا قىزمەت  اتقاردى،  مادەنيەت سالاسىندا جۇمىس  ىستەدى، ءسۇيتىپ ءجۇرىپ قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ قوستاناي جانە تورعاي وبلىستارى بويىنشا ادەبي كەڭەسشىسى قىزمەتىن قوسا اتكاردى، «انا ءتىلى» گازەتىنىڭ ساڭلاعى اتاندى، «ازاتتىق» راديوسى مەن قازاق اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى بولىپ، قازاقشا جونە ورىسشا ەكى تىلدە ادەمى ماقالالار جازدى. ماسكەۋدەگى ادەبيەت ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ شىققان اقىلبەكتىڭ اقىندىق دياپازونى كەڭ، ويى ۇشقىر. ونىڭ قوستاناي وڭىرىنەن شىققان اتاقتى بيلەر مەن شەشەندەر، اقىندار   مەن قوعام  قايراتكەرلەرىنە ارنالعان «پيراميدا» جيناعى ءبىر توبە بولسا، قازاق راديوسىنىڭ التىن قورىنا قابىلدانعان «اقسۇلۋ» درامالىق پوەماسى اتاقتى ايتىس اقىنى اقسۇلۋ ورىسبايقىزىنىڭ بەينەسىن تولىمدى سۋرەتتەگەن تۋىندى. اقىلبەك الاشتىڭ ارداقتىسى اتانعان ەلدەس ومارۇلى تۋرالى «ەلىم دەپ وتكەن ەلدەس» دەپ اتالعان دەرەكتى حيكايا جازسا، تاعى ءبىر درامالىق شىعارماسىن احمەت بايتۇرسىنۇلىنا ارناپ، ونى «العىس پەن قارعىس نەمەسە جارىق پەن كولەڭكە» دەپ اتاعان. اۆتوردىڭ كەزىندە «دالا قوڭىراۋى» دەگەن اتپەن گازەت شىعارعانىنىڭ ءوزى ونىڭ ۇلتجاندىلىعىن، تۋعان ەل مەن وسكەن جەرگە دەگەن شەكسىز ماحابباتىن اڭعارتسا كەرەك. بۇگىندە قايتا ورالعان تاريحي جەر اتاۋلارى، جاڭادان اشىلعان قازاق مەكتەپتەرى، انا تىلىندە ءوتىپ جاتقان شارالار، ءتۇرلى ادەبي كەشتەر – وسىنىڭ بارىندە اقىلبەكتىڭ ءىزى سايراپ جاتىر.

اقىندىق قۋات تۋعان توپىراقتان ءنار الىپ، سول توپىراقتىڭ ءشوبىن وتتاپ، سۋىن ءىشىپ جەتىلەدى دەسەك، اقىلبەك تە اسىلدىڭ سىنىعى، تۇلپاردىڭ تۇياعى. ول ورتا جۇزگە اتى جايىلعان اتاقتى قازىباي ءبيدىڭ شوپشەگى. ارعى اتالارى ايگىلى ناۋرىزباي ءبيدىڭ تۋىسى، اكەسى الاشتىڭ ارداقتىسى، كورنەكتى عالىم ەلدەس ومارۇلىنىڭ اتالاس ءىنىسى، اقىلبەك اتامەكەنى قارابالىقتى قانداي جاقسى كورسە، ءوزىنىڭ كىر جۋىپ، كىندىك قانى تامعان جەرى جىتىقارا ءوڭىرىن دە كەلىستىرىپ جىرلايدى. وسى وڭىردە تۋىپ وسكەن اقسۇلۋ ورىسبايقىزىنىڭ  ءومىرىن زەرتتەپ، ادەبيەتتانۋ سالاسىندا دا وزىندىك ۇلەسىن قوسادى. اقىنداردىڭ تاقتاعى اتانعان ناۋشابايۇلى نۇرجاننىڭ «الاش» دەپ اتالعان ولەڭدەر جيناعى دا اقىلبەكتىڭ قۇراستىرۋىمەن جانە العىسوزىمەن جارىق كوردى.

وسىنىڭ ءبارىن اتقارۋ، ءارى جۋرناليست، ءارى كوسەمسوزشى بولۋ، سۇيتە ءجۇرىپ اقىندىق ونەردەن قول ۇزبەۋ ىلۋدە بىرەۋدىڭ عانا قولىنان كەلەتىن شارۋا. اقىلبەك احمەت بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ادەبيەت الىپتارى تۋرالى ارناۋلى كۋرس تا وقىپ ۇلگىرەدى. قوستاناي ءوڭىرىنىڭ بارلىڭ ۇڭعىل-شۇڭعىلىن قامتيتىن «قوستاناي» ەنتسيكلوپەدياسىن دايىنداۋعا ات سالىسادى. جەرگىلىكتى تەلەديداردان «قازىنالى قوستاناي» دەگەن ايدارمەن ايگىلى قوعام قايراتكەرلەرى، اقىندار مەن باتىرلار،   بيلەر مەن شەشەندەر تۋرالى حابار جۇرگىزەدى. اقىلبەكتىڭ تىكەلەي ارالاسۋىمەن قوستانايدا كەيىنگى بىرنەشە جىلدىڭ ىشىندە عانا ونداعان جاس تالاپكەر اقىن-جازۋشىنىڭ تىرناقالدى تۋىندىلارى ۇجىمدىق جيناقتاردا باسىلدى، جەكە كىتاپ بولىپ جارىق كوردى. كۇنى كەشەگى بەيىمبەت ءمايليننىڭ جاستارعا قامقورلىعىن ەندى اقىلبەك جالعاستىرىپ وتىرسا، نۇر ۇستىنە نۇر ەمەس پە؟! بىراق، اقىلبەك قوستاناي، تورعاي عانا ەمەس، بارلىق قازاقتىڭ اقىنى. اقاندى كوكشەتاۋعا، سەگىز سەرىنى قىزىلجارعا عانا تەلۋگە بولمايدى عوي. اقىلبەك تە سولاي. ونىڭ جىرلارى جازدىڭ جاسىل جاپىراعىنداي، ساناسىندا ساۋلەسى بار وقىرمانعا سايا بولا الادى.

اقىننىڭ شىعارماشىلىق كەشتەرىنىڭ بىرىندە مەن وعان دەگەن حالىق ىقىلاسىنىڭ كۋاسى بولدىم. ولەڭدى جازۋىن جازعانىمەن، جاتقا وقيتىن اقىندار بىرەن ساران. وقىرمانعا ەكى تىلدە بىردەي جاۋاپ بەرىپ، كەلەلى وي تولعاۋ دا كەز كەلگەن قالامگەردىڭ پەشەنەسىنە جازىلماعان. وسى تۇرعىدان كەلگەندە اقىلبەك الىستا جاتسا دا، استانالىق اقىنداردان ءبىر مىسقال دا كەم ەمەس، قايتا، كوبىسىنەن بيىكتە تۇرعانىن مويىنداۋ  كەرەك.

اقىلبەكتىڭ قولدارىنداعى جاڭا جيناعى ونىڭ ءوسۋ جولىن، كەمەلىنە كەلگەنىن، ءوزى وسى كىتاپتىڭ ءبىر ءبولىمىنىڭ اتىن تاۋىپ قويعانىنداي، وي مارجانىن تەرگەنىن كورسەتەدى.

اقىننىڭ جاس كەزىندە جازعان قىزۋلى ولەڭدەرىنىڭ كىتاپ بولىپ شىعاردا كولەمى وسكەن جوق، شىققاننان كەيىن دە سىنشىلار كوزىنە تۇسكەن جوق. بىراق، اقىن ماقتاۋ كۇتكەن جوق، جىرلارىن جازىپ، تەرەڭدە جاتقان ويلارىن قازىپ جۇرە بەردى. اقىننىڭ جىر جيناقتارى – جىلدار جەمىسى، ويلار ءورىسى، كەرەك دەسەڭىز، اقىننىڭ ۇلكەن جەڭىسى دەسەك تە جاراسادى.

اقىندى كوپ ماقتاۋدىڭ  قاجەتى جوق. ودان دا ونىڭ جىرلارىن وقىڭىز. سىرلارىن كوڭىلىڭىزگە توقىڭىز. اقىل الىمىن، اقىندىق قارىمىن سوندا بايقايسىز. بايقايسىز دا، ريزالىقپەن باسىڭىزدى شايقايسىز. اقىلبەكتىڭ اقىندىق الەمى ادەمى دە اسەرلى.

Cاكەن سەرى ءجۇنىسوۆ،

قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى،
قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

Abai.kz