الماتى سياقتى سۇلۋ، كوركەم ءارى قىمبات قالادا باسپاناڭ بولسا، ونىڭ ءوزى جارتى باقىت. وڭتۇستىك وڭىردە كۇننىڭ كوزى جىلتىراپ ەدى، جۇرت جاپا-تارماعاي قۇرىلىسقا لاپ قويدى. ادەتتەگىدەي جازعا تامان باعا كۇرت كوتەرىلدى. ماسەلەن، ناۋرىز ايىندا ءبىر قاپ تسەمەنت قۇنى 750 تەڭگە بولسا، قازىر 1000-1100 تەڭگەگە جەتكەن. قىزىل كىرپىش 23-25 تەڭگەدەن ساتىلىپ جاتىر. قۇرىلىسقا قاجەتتى قاراعاي، جالپى اعاش اتاۋلىنىڭ باعاسى دا كۇيىپ تۇر. باعا ۋداي بولعانىمەن باسپانالى بولعىسى كەلەتىندەر وعان قاراپ جاتقان جوق. ايتەۋىر ءۇي سالۋعا اسىعۋدا.

الماتى سياقتى سۇلۋ، كوركەم ءارى قىمبات قالادا باسپاناڭ بولسا، ونىڭ ءوزى جارتى باقىت. وڭتۇستىك وڭىردە كۇننىڭ كوزى جىلتىراپ ەدى، جۇرت جاپا-تارماعاي قۇرىلىسقا لاپ قويدى. ادەتتەگىدەي جازعا تامان باعا كۇرت كوتەرىلدى. ماسەلەن، ناۋرىز ايىندا ءبىر قاپ تسەمەنت قۇنى 750 تەڭگە بولسا، قازىر 1000-1100 تەڭگەگە جەتكەن. قىزىل كىرپىش 23-25 تەڭگەدەن ساتىلىپ جاتىر. قۇرىلىسقا قاجەتتى قاراعاي، جالپى اعاش اتاۋلىنىڭ باعاسى دا كۇيىپ تۇر. باعا ۋداي بولعانىمەن باسپانالى بولعىسى كەلەتىندەر وعان قاراپ جاتقان جوق. ايتەۋىر ءۇي سالۋعا اسىعۋدا.

كورشىمىز يۋرا اعاي: «قازاقتار وسى نەگە ءۇي سالۋعا قۇمار. قايدا بارساڭ دا قۇرىلىس. ساياجايداعى كورشىلەرىمنىڭ ءبارى ءۇي سالىپ جاتىر. ءتىپتى ساياجايعا ۇقساماي قالدى»، - دەيدى كۇيىپ-ءپىسىپ. مۇندايدا مەن: «حالىقتىڭ ءبارى اۋىلدان كوشىپ جاتىر عوي. جۇمىس جوق، جانباعىس قيىن. الماتىعا كەلمەگەندە ولار قايدا بارادى؟ ساياجاي جاقتا جەر ارزانداۋ، سوسىن سول جاقتان جەر الادى دا جيعان-تەرگەنى بولسا، باسپانا تۇرعىزادى. اقشاسى بولماسا، نەسيە الىپ، پالەن جىل بانكتى اسىرايدى»، - دەيمىن. قازاقتىڭ بۇل تىرلىگى گرەك يۋرا اعايعا تۇسىنىكسىزدەۋ. ەسەسىنە، ءوزىمىز بار ءمان-جايعا قانىقپىز. 
وزىممەن قاتارلاس وقيتىن ايبار دەگەن تانىسىم بار. الماتىعا وسىدان 10 جىل بۇرىن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ سوزاق اۋدانىنان كوشىپ كەلگەن. الىپ قالاعا كەلگەن سوڭ اكە-شەشەسى، باۋىرلارىمەن پاتەر جالداپ تۇرۋعا ءماجبۇر بولعان. سىرتتان كوشىپ كەلگەندەرگە الماتىدان جۇمىس تابۋ وڭاي ەمەس. جۇمىسىڭ بولماسا، اشتان قاتاسىڭ. قولىنداعى ازىن-اۋلاق اقشاسىن ايباردىڭ اتا-اناسى ساۋداعا سالعاندى ءجون سانادى. ساۋدا جاساۋ دا اناۋ ايتقانداي وڭاي شارۋا ەمەس. شاشاۋ شىعارماي قىسىپ ۇستاعاننىڭ وزىندە قولعا تۇسكەن اقشا ۇستالىپ كەتەدى. ىشەر تاماق، كيەر كيىم، ءجۇرىس-تۇرىستىڭ بارىنەن ۇنەمدەپ بۇلارىڭ اقشا جيدى. ءسويتىپ، ارادا ءۇش-ءتورت جىل وتكەن سوڭ قالا ماڭىنداعى «العاباس» اۋىلىنان جەر اۋماعى كەڭدەۋ شاعىن ءۇي ساتىپ الۋعا شاما جەتتى. وسىدان باستاپ جاعدايدى تۇزەۋگە مۇرشا پايدا بولدى. بۇل دۇنيەدە ءوزىڭنىڭ باسپاناڭا نە جەتسىن! وسىندايدا جيرەنشە شەشەننىڭ: «ءوز ءۇيىڭ - ولەڭ توسەگىڭ» دەگەنى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. ال ايباردىڭ اكە-شەشەسى ساۋدانى توقتاتپاي، شاما-شارقىسىنشا ونى دامىتۋدىڭ جولىنا ءتۇستى. 2006 جىلى ۇلكەن ۇلى ابزالدى قازۇۋ-دىڭ زاڭ فاكۋلتەتىنە سىرتتاي وقۋعا تۇسىرەدى. ساۋدادان تۇسكەن اقشانىڭ ارقاسىندا ابزالدىڭ وقۋ اقىسىن تولەپ وتىردى. ارادا ءۇش جىل وتكەن سوڭ، اعاسىنىڭ ارتىنان سول وقۋ ورنىنا ءىنىسى ايبار دا تۇسەدى. شىنى كەرەك، ەكى بالانى بىردەي وقىتۋ ايباردىڭ اكە-شەشەسىنە وڭايعا تۇسكەن جوق. سول جىلى ولار تاپقان تابىس ەسەبىنەن ۇلكەن ءۇيدىڭ ىرگە تاسىن قالاپ قويدى.
ۇزىندىعى 11,5, ەنى 9,5 مەترلىك ءۇيدىڭ ىرگەتاسىنا از ماتەريال كەتپەيدى. ول كەزدە ءبىر قاپ تسەمەنتىڭ (50 كەللىك) 700-800 تەڭگە تۇراتىن. شامامەن 8-10 توننا تسەمەنتكە 140 مىڭ تەڭگە قارجى جۇمسالدى. قابىرعا، شاتىرىن كوتەرۋگە باسى ارتىق اقشا بولماي، قۇرىلىس توقتاپ قالدى. «باستالعان قۇرىلىس ءبىر توقتاسا، جەتى جىل تۇرادى»، - دەگەندى كەزىندە قۇرىلىسشى قاراقالپاق قاريادان ەستىگەنىم بار ەدى. بۇلاردىكى، قۇدايعا شۇكىر، جەتى جىل ەمەس، ءۇش جىل تۇردى. وسى ءۇش جىل ىشىندە ساۋدادان تۇسكەن ناپاقانى جيناپ، ءارى ايباردىڭ وقۋ اقىسىن تولەپ ءجۇرىپ، اراسىندا قارجى جينادى. «قارجى جينادى» دەپ ايتا سالۋ اۋىزعا عانا وڭاي، ايتپەسە، كۇندەلىكتى ءىشىم-جەم، ودان قالا بەردى توي-تومالاق، ءولىم-ءجىتىم، مۇنىڭ ءبارى قازاققا شىعىن. ءسويتىپ، بيىلعى ناۋرىز ايىنان باستاپ قۇرىلىستى قايتا جالعاستىردى. الماتىعا قاراعاندا، شىمكەنتتە قۇرىلىسشى قۇنى ارزان بولعان سوڭ سول جاقتان ءۇي سالۋشىلاردى الدىرتتى. كوكتەمنىڭ شۋاقتى كۇنىنىڭ بىرىندە بەس قۇرىلىسشى باسپانا تۇرعىزۋعا كىرىسكەن. ەندى ايباردىڭ اكە-شەشەسى بالا-شاعاسىمەن قوسا، بەس قۇرىلىسشىنى باعىپ وتىر. وعان قوسا، ايباردىڭ وقۋ اقىسى تاعى بار. ەكى ايدىڭ ىشىندە بەس قۇرىلىسشى ەكى قاباتتى باسپانانىڭ قابىرعاسىن قالاپ، شاڭىراعىن كوتەرىپ قويعان. ءۇيدىڭ قابىرعاسىن قالاۋعا 50 مىڭ قىزىل كىرپىش كەتكەن. كىرپىشتىڭ باعاسى جوعارىدا ايتقانداي، 20-25 تەڭگەدەن. شاڭىراعىن كوتەرۋگە ياعني اعاشىنا، شەگەسىنە، شيپىرىنا ءبىر ميلليون تەڭگەدەي اقشا جۇمسالعان. ايباردىڭ ايتۋىنشا، وسى ۋاقىتقا دەيىن ەكى ايدىڭ ىشىندە 18-20 مىڭ دوللار قارجى جۇمسالىپ ۇلگەرىپتى. «قاڭقاسى قالانعانشا وسىنشا قارجى جۇمسالدى، ءۇي تولىق بىتكەنشە 45-50 مىڭ دوللار جۇمسالاتىنى انىق»، - دەيدى ايبار. ءالى ءۇيدىڭ ءىشىن «ەۋرو» تاسىلىندە ارلەۋ جۇرگىزەدى. الدا جىلۋ جۇيەسىن جۇرگىزۋ جۇمىسى تۇر. وسى جىلۋ جۇيەسىنىڭ شارۋاسى قوماقتى قارجىنى تالاپ ەتەدى. وعان قوسا، ءۇيدىڭ ەسىگى مەن تەرەزەسى بار. ءبىر ەسىكتىڭ باعاسى 20-30 مىڭ تەڭگەنىڭ اراسى. ال تەرەزەنىڭ قۇنى 10-20 مىڭ تەڭگەنىڭ اراسىندا. ودان بولەك تاعى مايدا-شۇيدە جۇمىستارعا ۇساق-تۇيەك اقشا جۇمسالعانىمەن، ەسەپتەپ كەپ جىبەرگەندە ءىرى سوما شىعا كەلەتىنى بەلگىلى.

«باستىسى - گەومەتريا»

وسى جەردە ءبىز شىمكەنتتەن كەلگەن قۇرىلىسشى سامات ايعاليدى اڭگىمەگە تارتتىق. سامات اعامىز وزبەكستاننان اتامەكەنگە كوشىپ كەلگەن ەكەن. ءوزى دە شىمقالادان ءۇي سالىپ جاتقان كورىنەدى.
- قۇرىلىسقا بەت بۇرعانىڭىزعا كوپ بولدى ما؟
- ون جىلدىڭ ءجۇزى بولدى، وسى قۇرىلىستان ناپاقامدى ايىرىپ ءجۇرمىن. تۇراقتى كاسىپ كوزى بولماسا دا، ماۋسىمدىق جۇمىستا ەڭبەك ەتىپ، جوعىمىزدى بۇتىندەپ الامىز.
- قۇرىلىسشى مامانىسىز با؟
- بۇل سالاعا ەندى وقىپ-توقىپ كەلگەن جوقپىن. مەن ءوزىم قۇرىلىسقا ماشىقتانعان ۇستازدارىمنىڭ جانىندا ءجۇرىپ ۇيرەندىم. قازىر ءوزىم دە شاكىرت تاربيەلەپ، قۇرىلىستىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتىپ جاتىرمىن. كەيىن مەنىڭ شاكىرتتەرىم دە ۇستاز اتانىپ، ولار دا توقىعانىن جاستارعا ۇيرەتەدى. بۇل - ءبىزدىڭ اتا كاسىبىمىز عوي. قانمەن دە، تاجىريبەمەن دە كەلەدى.
- ەڭبەكاقىڭىز كوڭىلىڭىزدەن شىعا ما؟
- بىزگە جۇمىس تاۋىپ بەرىپ، قارجىلاندىرىپ وتىراتىن ءوزىمىزدىڭ باستىعىمىز بار. جالاقى جاعىمەن سول كىسى كەلىسەدى. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز - باستىعىمىز ايتقان جەرگە بارىپ، تاپسىرىس بەرۋشىگە ءۇي سالىپ بەرۋ. قۇرىلىستى اياقتاعان سوڭ، باسشىمىز قارجىمىزدى ءبولىپ بەرەدى.
- تاپسىرىس تۇسكەندە ءۇيدىڭ ۇلكەن-كىشىلىگىنە قارايسىزدار ما؟
- ارينە، مىندەتتى تۇردە قارايمىز. ويتكەنى، جوعارىدا ايتقانداي قۇرىلىس - ماۋسىمدىق جۇمىس. سوندىقتان ۇلكەن ءۇي سالۋعا تىرىسامىز. ەكى قاباتتى ءۇيدى ءبىر ماۋسىمدا ءبىتىرىپ بەرەمىز. ال ەكى-ءۇش بولمەلى، شاعىن جەر ءۇي سالساق، ونى 3-4 ايدا ءبىتىرىپ بەرەمىز. كەيىن جۇمىس شىقپاي سورلاپ قالاتىنىمىز بار.
- بىلىكتى قۇرىلىسشى بولۋ ءۇشىن نەنى بىلگەن ءجون؟
- ەڭ باستىسى - گەومەتريا. ماتەماتيكانى مەڭگەرگەن ابزال. جالپى ەسەپ-قيساپقا مىقتى بولۋ كەرەك. ءبىر جەرى دۇرىس ولشەنبەي قيسىق كەتسە، ءۇي قۇلاپ كەتۋى دە مۇمكىن. سوندىقتان ەسەپكە جۇيرىك بولعان ابزال.

ءتۇيىن ءسوز ورنىنا
ايتىلار اڭگىمە مۇنىمەن تاۋسىلماسا كەرەك. ايبار ماعان ءبىر سوزىندە: «الماتىدا جاعدايى ناشارلاپ، ءولىپ بارا جاتقان ەشكىم جوق»، - دەپ ەدى. دەگەنمەن ارۋ قالاداعى تىرشىلىك جەڭىل ەمەس. اقشاڭ، جۇمىسىڭ بولماسا، ارام قاتۋىڭ ابدەن مۇمكىن. ءبىر ءۇي سالۋ ءۇشىن نەمەسە الۋ ءۇشىن كەيبىر ادامدار بار ءومىرىن سونىڭ جولىنا سارپ ەتەدى. ويتكەنى، الماتى دا «ەشكىمنىڭ كوز جاسىنا سەنبەيدى»...

ءالي قۇديارۇلى، قازۇۋ ستۋدەنتى

«جاس قازاق» گازەتى