1<130 ەمەس، 1>130 بولۋى ءتيىس نەمەسە «1>130» - مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋدىڭ بىردەن-ءبىر فورمۋلاسى
قر ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ سوڭعى مالىمەتى بويىنشا ەلىمىزدە تۇراتىن 130 ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ الدىڭعى بەستىگىن قازاقتار - 9 540 806, ورىستار - 3 869 661, وزبەكتەر - 463 381, ۋكرايندار - 422 680 جانە ۇيعىرلار - 241 946 قۇرايدى ەكەن. ارينە، ۇلان-عايىر جەردىڭ يەسى - قازاق ۇلتى. بىراق، سان عاسىرلار قازاقتىڭ سۇيەنىشى بولعان قازاق ءتىلى ەلىمىزدىڭ ناعىز يەسى بولا الماي جاتىر. سەبەپتەر كوپ. شەشىلەر ءتۇيىن جوق.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى» زاڭى قابىلدانعان كەزدەر ەلدەگى كۇردەلى دەموگرافيالىق احۋال جاعدايىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەنى بەلگىلى. سول ءبىر قيىن كەزەڭدەردە قازاق حالقىنىڭ سانى ءوز جەرىندە 40 پايىزدان اسا الماسا، ورىستار، ۋكرايندىقتار مەن بەلورۋستار 7 ميلليوننان اسىپ، بۇكىل حالىقتىڭ 40 پايىزىنان جوعارى بولدى. مۇنداي ستاتيستيكامەن ساناسپاۋعا بولمايتىن ەدى. ويتكەنى، بوستاندىقتى جاريا ەتكەن العاشقى قۇجات - قازاق سوۆەتتىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيادا اتاپ كورسەتىلگەندەي، ەلىمىزدە تۇراتىن حالىقتاردى توپتاستىرۋ مەن ولاردىڭ دوستىعىن نىعايتۋدى ءبىرىنشى دارەجەلى مىندەت دەپ ەسەپتەگەن بولاتىن. الايدا، ارادان بىرنەشە ون جىلدىقتار ءوتتى. قازىر قازاقتىڭ سانى 50 پايىزدان اسىپ جىعىلادى. ەندەشە، بۇگىنگى بيلىك بۇل ستاتيستيكامەن نەگە ساناسپايدى؟
قر ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ سوڭعى مالىمەتى بويىنشا ەلىمىزدە تۇراتىن 130 ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ الدىڭعى بەستىگىن قازاقتار - 9 540 806, ورىستار - 3 869 661, وزبەكتەر - 463 381, ۋكرايندار - 422 680 جانە ۇيعىرلار - 241 946 قۇرايدى ەكەن. ارينە، ۇلان-عايىر جەردىڭ يەسى - قازاق ۇلتى. بىراق، سان عاسىرلار قازاقتىڭ سۇيەنىشى بولعان قازاق ءتىلى ەلىمىزدىڭ ناعىز يەسى بولا الماي جاتىر. سەبەپتەر كوپ. شەشىلەر ءتۇيىن جوق.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى» زاڭى قابىلدانعان كەزدەر ەلدەگى كۇردەلى دەموگرافيالىق احۋال جاعدايىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەنى بەلگىلى. سول ءبىر قيىن كەزەڭدەردە قازاق حالقىنىڭ سانى ءوز جەرىندە 40 پايىزدان اسا الماسا، ورىستار، ۋكرايندىقتار مەن بەلورۋستار 7 ميلليوننان اسىپ، بۇكىل حالىقتىڭ 40 پايىزىنان جوعارى بولدى. مۇنداي ستاتيستيكامەن ساناسپاۋعا بولمايتىن ەدى. ويتكەنى، بوستاندىقتى جاريا ەتكەن العاشقى قۇجات - قازاق سوۆەتتىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيادا اتاپ كورسەتىلگەندەي، ەلىمىزدە تۇراتىن حالىقتاردى توپتاستىرۋ مەن ولاردىڭ دوستىعىن نىعايتۋدى ءبىرىنشى دارەجەلى مىندەت دەپ ەسەپتەگەن بولاتىن. الايدا، ارادان بىرنەشە ون جىلدىقتار ءوتتى. قازىر قازاقتىڭ سانى 50 پايىزدان اسىپ جىعىلادى. ەندەشە، بۇگىنگى بيلىك بۇل ستاتيستيكامەن نەگە ساناسپايدى؟
قازاقستاندا ءبىر عانا ۇلت بار، ول - قازاق ۇلتى. ال قالعاندارى - ۇلت وكىلدەرى، دياسپورالار. وسى ەلدىڭ، جەردىڭ يەسى دە، كيەسى دە مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت - قازاق حالقى. وسىنى وزگەلەرگە مويىنداتا ءبىلۋ قولدان كەلەر ەمەس. ارينە، بۇعان ءبىرشاما سەبەپتەر دە بار. وزگە دياسپورالارعا مەملەكەتتى ۇيىستىرۋشى نەگىزگى فاكتور «مەملەكەتتىك ءتىل» ەكەنىن ۇعىندىراتىن ۋاقىت الدەقاشان جەتكەن. تەك ىسكە كىرىسۋ كەرەك.
قولدا بار دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، مەملەكەتتىك ورگانداردا ىسقاعازداردى جۇرگىزۋدە رەسمي ءتىلدىڭ، ياعني ورىس ءتىلىنىڭ قولدانىلۋى 80 پايىزدان استام ەكەن. ال قازاق ءتىلىنىڭ پايداسىنا 15-20 پايىزدىق قانا ۇلەس ءتيىپ وتىر. بۇل مالىمەتتەر قانىڭدى قايناتاتىنى راس. قانشا ۋاقىتتان بەرى مەملەكەتتىك ءتىل ۇلتتىق بىرلىكتىڭ فاكتورى بولۋى كەرەك دەپ زارلاپ كەلەمىز. مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ باسىنا تۇسكەن «تار جول، تايعاق كەشۋدىڭ» دە شەگى بولۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ەڭ باستى قۇندىلىق «ادام» ەكەنى بارىمىزگە بەلگىلى. قازاق حالقىنىڭ سابىرلىلىعىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدە بىرلىك، تۇراقتىلىق، تىنىشتىق بولىپ تۇر. ال سول تىنىشتىقتىڭ كەپىلى - قازاق حالقى. باسقا دياسپورالار قازاق حالقىنىڭ اينالاسىنا توپتاسۋى ءتيىس. قازاقتىڭ دارقاندىعىن، اقكوڭىلدىلىگىن، تىنىشتىقتى ساقتاۋعا ارەكەتتەنگەن سابىرلىلىعىن جۋاستىققا بالاپ جاتقاندار وتە قاتتى قاتەلەسەدى. قازاق ەشكىمگە سوقتىقپايدى، سوقتىققاندى وڭدىرمايدى. قازاقتىڭ بۇل مىنەزى تاريحتان بەلگىلى.
بۇگىندە كەڭەس وداعىنىڭ قۇرساۋىنان بوسانىپ ازات كۇن كەشىپ جاتقان كەز كەلگەن مەملەكەتتى باقىلاساڭىز بارلىعىندا ۇلتتىق ورلەۋ ءجۇرىپ جاتىر. تمد ەلدەرىنىڭ قاي-قايسىسى بولسا دا حالقىنا ۇلتتىق تاربيەنىڭ جوعارعى ۇلگىسىن كورسەتۋدە. وڭتۇستىگىمىزبەن شەكتەسەتىن وزبەكستان، قىرعىزستان ت.ب. الىپ قاراساڭىز، حالقى مەملەكەتتىك تىلىندە سايرايدى. ءتىپتى، كەڭەس وداعىنىڭ ۇيىتقىسى بولعان رەسەيدىڭ ءوزىنىڭ «ۇلتتىق ساياساتقا» باسا نازار اۋدارعانىن بايقايمىز. بۇگىندە رەسەي «باتىستىق دەموكراتيانى» باسى ءبۇتىن قابىلداماي، وزىندىك دەربەس جولعا ءتۇسىپ، ورىس ۇلتشىلدىعىن اسپەتتەۋگە كوشكەن. مۇنىڭ سەبەبى رەسەيدەگى ءاربىر ورىستىڭ ساناسىن ماڭگۇرتتىكتەن تازالاپ، ونداعى يمپەريالىق مۇراتتى وياتۋ. ۇلتتىق تاربيەنىڭ، ۇلتتىق سالت-ءداستۇردىڭ، ۇلتتىق رۋحانياتتىڭ كەمشىلىگىنەن ارىلتىپ، ورىسقا ءجاي ورىس ەمەس، «ۇلى ورىس» ەكەندىكتەرىن ۇقتىرۋ. باقىلاپ قاراساڭىز، قازىر رەسەي وسى تۇرعىداعى كوزدەگەن ماقساتىنا جەتىپ قالدى. ال قازاقستانداعى جاعداي بۇلارمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. قازاقستاندا مۇلدەم كەرىسىنشە. مۇنداي قاراما-قايشىلىققا قاراپ قازاقستان بيلىگى المدەگى ەڭ اقىلدى بيلىك ەكەنىن، بولماسا ەڭ اقىماق بيلىك ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. تەك ەكى جاۋاپتىڭ ءبىرىن تاڭداۋ وتە قيىن.
قازاقستان بيلىگى ەلدەگى بارلىق ۇلتتارعا جاعداي جاساساق قانا تىنىشتىق بولادى دەپ، بىرلىك بولادى دەپ ويلايدى. بىراق، بۇل وتە قاتە پىكىر ەكەنىن تۇسىنەتىن كەز كەلدى. ماسەلەن، تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا مىناداي جولدار بار: «باعدارلامانىڭ باستى ماقساتى - قازاقستاندا تۇراتىن بارلىق ەتنوستاردىڭ تىلدەرىن ساقتاي وتىرىپ، ۇلت بىرلىگىن نىعايتۋدىڭ اسا ماڭىزدى فاكتورى رەتىندە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ كەڭ اۋقىمدى قولدانىسىن قامتاماسىز ەتەتىن ۇيلەسىمدى ءتىل ساياساتى». الايدا، ەلدەگى بارلىق ەتنوستاردىڭ ءتىلىن ساقتاي وتىرىپ، قالايشا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا بولادى؟ 130 ۇلت بار دەگەن ءسوز، 130 ءتىل بار دەگەنمەن بىردەي. دەمەك، بۇل تىلدەردىڭ بارىنە بىردەي جاعداي جاساۋ كوپ تىلدىلىككە الىپ كەلىپ سوقتىرادى. مۇنداي جاعدايدا مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى ەشقاشان دامىتا المايمىز.
بىزدە مەملەكەتتى قۇراۋشى ۇلت، ياعني قازاق ۇلتى ءوز جەرىندە جاسىپ وتىر. الايدا، سولاي بولا تۇرىپ ەڭ قۇرىعاندا قالت-قۇلت ەتكەن ورىسقا قازاقشا ءتىل قاتىپ، قازاقشا جاۋاپ الا المايتىنىمىز سور ماڭداي ەكەنىمىزدى كورسەتەدى. «نە پونيمايۋ» دەسە بولدى، ءتىلىمىز كەلمەسە دە ويىمىزداعىنى ورىسقا ورىسشا جەتكىزبەك بولىپ الەكتەنەمىز. وسىنداي رۋحاني كەمباعالدىق قازاق بالاسىن كۇندە جاسىتادى. ەڭ وكىنىشتىسى، ءوز ەلىمىزدە تۇرىپ وزگەدەن قازاقشا جاۋاپ بەرۋدى تالاپ ەتە المايتىن شاراسىزدىققا ەتىمىز ۇيرەنىپ بارادى. ياعني ۇلت، ءبىر كەزدەرى توزە المايتىن، كونە المايتىن نارسەلەرگە كونگىش بولىپ كەتتى. وسىنىڭ اسەرىنەن ۇلتىمىزدىڭ، قازاق حالقىنىڭ بويىندا ءوز تاعدىرىنا جاۋاپسىز قارايتىن جامان قاسيەتتەر قالىپتاستى. ءبىر كەزدەرى «باسىنان ءسوز اسىرمايتىن» قازاق بالاسى «باسىن اراشالاپ قالۋدى» ابىروي كورەتىن كۇيگە ءتۇستى. ۇلتتى مۇنداي توقىراۋدان الىپ شىعىپ، قازاقتىڭ ءورشىل رۋحىن وياتاتىن ءبىر عانا جول بار، ول - ۇلتشىل ازاماتتارعا رەسەيدەگىدەي جان-جاقتى قولداۋ ءبىلدىرىپ، مەملەكەتتە «قازاقىلاندىرۋ» پروتسەسىن باستاۋ. الايدا بيلىك ۇلتشىلدارعا كومەك كورسەتۋى بىلاي تۇرسىن، ولارعا قاتاڭ شارالار قولدانىپ جاتقانىن بايقايمىز. بۇل جاقسى جاعداي ەمەس. مۇنداي كۇيدەن ۇلتتىڭ جوق بولىپ كەتۋى دە عاجاپ ەمەس. ءبىز ەلىن ويلايتىن ۇلتشىلداردى كوبەيتۋ ارقىلى عانا رەسپۋبليكاداعى كوپ دياسپورانىڭ ءبىرى بولۋعا «كونىپ» قالعان قازاقى ۇلتتىق رۋحقا قايتا cەرپىن بەرە الامىز. باسقا ەشقانداي جولمەن بۇل ماسەلەلەردى شەشە المايمىز. 130 ۇلتتى بولە جارىپ دامىتقانشا، 1 ۇلتتىڭ اينالاسىنا توپتاستىرىپ بىرلىكتە ۇستاعان ءجون (1>130). سوندا عانا ەلىمىز داميدى.
رەسەيدەگىدەي ۇلتتىق سانانى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءبىز بۇرىنعى بابالار بويىنداعى جاقسى ادەتتەردى، ىزگى قاسيەتتەردى قايتا جاڭارتىپ، جاڭعىرتىپ، بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋىمىز قاجەت. بابالار ەرلىگىن ايتىپ، بۇرىندارى الەمدە تەڭدەسسىز مەملەكەت بولعانىمىزدى، جەر الەمنىڭ جارتىسىن جاۋلاپ العاندىعىمىزدى ايتىپ، ولاردىڭ ماقتانىش سەزىمىن وياتۋىمىز شارت. باستى يدەولوگيا - تاربيە. ويتكەنى، يدەولوگيانى قىلىشپەن شابا المايسىڭ. سول سەبەپتى ۇلتتىق يدەيا، ۇلتتىق يدەولوگيا قازاقتىڭ تاۋەلسىز ساناسىن قالىپتاستىرۋ جولىندا بولۋعا مىندەتتى. پاتريوتتىق سەزىم بولماي، ءبىز سىرقات سانادان اجىراي المايمىز.
ەلباسىمىز ن.ءا. نازارباەۆ «ءبىز بارشا قازاقستاندىقتاردى بىرىكتىرۋدىڭ باستى فاكتورى بولىپ تابىلاتىن قازاق ءتىلىنىڭ ودان ءارى دامۋى ءۇشىن بارلىق كۇش-جىگەرىمىزدى سالۋىمىز كەرەك. سونىمەن بىرگە، ەلىمىزدە تۇراتىن بارلىق حالىقتاردىڭ وكىلدەرى انا تىلدەرىندە ەركىن سويلەي، وقي الۋىنا، ونى دامىتۋعا قولايلى جاعداي تۋعىزۋ كەرەك» - دەپ ايتقانى بار. پرەزيدەنتتىڭ بۇل ساياساتى رەسەيدىڭ ۇلتتىق ساياساتىنا مۇلدە كەراعار ەكەنىن جوعارىدا ايتىپ كەتتىك. بىزدە قازاقىلاندىرۋ پروتسەسى مۇلدە ءجۇرىپ جاتقان جوق. ەلىمىزدە تۇراتىن 130 ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ارقايسىسى وزدەرىنىڭ انا تىلدەرىندە قارىم-قاتىناس جاساپ، ارقايسىسى ءوز بىلگەندەرىن ىستەيتىن بولسا بىرلىك سول كەزدە قۇريدى. وداندا وسىنشاما ۇلتتىڭ باسىن توعىستىرىپ، ءبىر-بىرىمەن ەركىن قارىم-قاتىناس جاساۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋدى ءاربىر ۇلتتار مەن ۇلىستارعا مىندەتتەۋ كەرەك. ءار دياسپورانىڭ وكىلدەرى بالالارىن مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە تاربيەلەۋى كەرەك. قازاقستاننان كورگەن جاقسىلىعىن ەستەرىنە سالىپ وتىرۋعا ءتيىستى. قاي ەلدە تۇرساڭ، سول حالىقتىڭ ءداستۇر-سالتىمەن، جولىمەن جۇرۋگە ءتيىستىسىڭ. وزگەلەر قازاققا جۇدىرىق الا جۇگىرگەننەن پايدا تاپپايدى، كەرىسىنشە، سول ۇلتتىڭ ىعىندا ءجۇرىپ، پانالاعان ساتتە ۇتادى.
مىنبەردەن ءسوز باستاپ، كوسەمسىپ جۇرگەن شەنەۋنىكتەرىمىزدىڭ اۋزىنان «قازاقستاندا جۇزدەن استام ۇلت تۇرادى» دەگەندى ەستىگەندە، ولاردىڭ كەيدە نە سويلەپ تۇرعانىنا ءمان بەرۋگە ۋاقىتى جەتپەي ما دەگەن ويدا قالاسىڭ. جىكتەلۋ ەشقاشان جاقسىلىققا اپارمايدى. ال بۇلاي ءسوز ساپتاۋ ساياسي قاتەلىك. سەبەبى، قازاقستان جۇزدەگەن ۇلت تۇراتىن فەدەراتسيا، يا بولماسا قۇراما شتاتتار ەمەس، قازاقستان - ۋنيتارلىق زايىرلى مەملەكەت. ءبىزدىڭ قۇرامىمىزدا رەسەيدەگىدەي اۆتونوميالار جوق. بىزدە مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت «قازاق» دەگەن ءبىر عانا حالىق تۇراتىن ءبىرتۇتاس مەملەكەت ەكەنىمىزدى شەنەۋنىكتەردىڭ دە تۇسىنەتىن ۋاقىتى كەلدى. ماسەلەن، قازاقستاندا سوعىس بولا قالعان جاعدايدا ورىس حالقى رەسەيگە، وزبەك حالقى وزبەكستانعا، نەمىس حالقى گەرمانياعا قاشىپ كەتە سالادى. ال قازاق حالقى شە؟ قازاقتاردىڭ قازاقستاننان باسقا وتانى جوق. مىسالعا العانىمىزداي، سوعىس بولا قالعان جاعدايدا قازاقتار وسى جەردە قالىپ وتانىن قورعايدى. ەندەشە، بيلىك وزگە دياسپورالارعا ەمەس، مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قۇراۋشى «قازاق» حالقىنا جاعداي جاساۋ كەرەك. قازاق ءتىلىنىڭ وركەندەۋىنە كۇش سالۋ كەرەك. ءبىر حالىق قاتارىنان ەكى مەملەكەتتە ءومىر سۇرە المايدى. كەيدە «قازاقستاندىق ۇلت» نەمەسە «قازاقستانداعى حالىقتار» دەپ سويلەۋگە قۇمارلاردىڭ ءسوز ساپتاسىنان امەريكا نەمەسە رەسەيگە ەلىكتەگىسى كەلەتىندىك اڭعارىلادى. الايدا، قازاقستان امەريكاداي شتات نەمەسە رەسەيدەي فەدەراتسيا ەمەس ەكەنىن جوعارىدا اتاپ وتتىك. سونىڭ وزىندە بۇل مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسىن باقىلاپ وتىرساڭىز ەشقاشان وزدەرىن ۇلتىنا قاراي جىكتەمەيدى. كەرىسىنشە، «امەريكالىق ۇلت» دەگەن اتاۋعا ۇيىسۋعا تىرىسادى. ساياساتتارى دا بولىنۋگە ەمەس، بىرىگۋگە باعىتتالعان.
ءبىزدىڭ ەلدە وزگە ۇلتتاردىڭ تىلىنە جاعداي جاسايتىنداي ولاردىڭ ءتىلى قۇرىپ بارا جاتقان جوق. ارقايسىسى ءوز ەلىندە انا تىلدەرىن دامىتىپ جاتىر (ورىستاردىكى رەسەيدە، وزبەكتەردىكى وزبەكستاندا). قازاقستانداعى بىردە-ءبىر ۇلتتىڭ ءتىلى قازاق ءتىلىنىڭ حالىندەي مۇشكىل كۇيدە ەمەس. ولارعا ءبىزدىڭ مەملەكەت جاعداي جاساپ وتىرعانى راس. شەشەندەر، ينگۋشتار، كۇردتەر، تۇرىكتەر تاعى باسقالارى وزدەرىنىڭ تىلدەرىندە سايراپ، اندەرىن ايتىپ، كۇيلەرىن تارتىپ، ادەبيەت-مادەنيەتىن تۇگەندەپ وتىر. ۇلتتىعىن جاڭارتىپ، جاڭعىرتىپ جاتىر. ەشقايسىسى وزدەرىنىڭ ءداستۇر-سالتىن، ءدىنىن، ءدىلىن ۇمىتقان جوق. ەگەر ءبىز ەل بولىپ جۇمىلىپ، باعدارلامادا كورسەتىلگەن تالاپتاردىڭ ورىندالۋىنا كۇش سالساق، ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس شىعارا بىلسەك، سوندا عانا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىلۋىن جاڭا ءبىر ارناعا بۇرا الامىز. ءبىر ساتىعا جوعارىلاتامىز. ءتىلدى بىلۋگە دەگەن ماجبۇرلىلىكتى تۋدىرامىز. ماجبۇرلىك بولماي باسقا ۇلتتاعى دياسپورالار مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە ەشقاشان قۇلشىنبايدى.
ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىن قولداپ، ءبىر ادام بىرنەشە ءتىلدى مەڭگەرىپ جاتقان زاماندا مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنە المادى دەۋ مۇمكىن ەمەس جاعداي. مەملەكەتتىك تىلگە قاجەتتىلىك بولماعان سوڭ ونى باسقا دياسپورالار ۇيرەنگىسى كەلمەيدى. بارشامىز ءبىر تۋدىڭ استىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندا، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ۇستەمىن كوتەرۋ ءاربىر قازاقستاندىقتاردىڭ مىندەتى بولۋى كەرەك. تمد ەلدەرىنىڭ بارلىعىنا جۋىعىندا جاۋاپتى ورگان قىزمەتكەرلەرىنە مەملەكەت ءتىلىن ءبىلۋدى مىندەتتەيتىن زاڭ بار. ءبىز ءاردايىم ۇشتۇعىرلى ءتىل ساياساتىن ۇستانىپ كەلەمىز. الايدا، مەملەكەتتىك تىلگە قاجەتتىلىك تۋدىرۋ نورمالارىن دۇرىس قالىپتاستىرا الماي جاتىرمىز. قازىر قازاق ءتىلىن اۋىلداعى اعايىندار مەن قالاداعى قازاقتىلدى ورتالار عانا پايدالانادى. ەگەردە «تۇيەگە جانتاق كەرەك بولسا، موينىن سوزىپ جەيدى». سوندىقتان دا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قازاق ءتىلىن ءبىلۋدى مىندەتتەسەك، وندا ولار لاۋازىمى ءۇشىن ۇيرەنەدى. ەندىگىدە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ وزىنە ارنايى زاڭ كەرەك. ولەيىن دەپ جاتقان وزگە ءتىل جوق. ءبارى ءوزىنىڭ قالىبىمەن وركەندەپ كەلەدى. ءاربىر قازاقستاندىق وسى وتاندى وزىنە ورتاق دەپ ساناسا، مەملەكەتتىك ءتىلدى دە ورتاق دەپ قاراۋى ءتيىس. بولماسا ءوز ەلدەرىنە كوشىپ كەتسىن.
1130 بولۋى ءتيىس. وسى فورمۋلا ارقىلى ەلدەگى بىرلىكتى دە، تۇراقتىلىقتى دا بىرقالىپتى ۇستاۋعا بولادى. بۇل فورمۋلا ارقىلى ءتىلىمىزدى، ادەبيەتىمىزدى، سالت-ءداستۇرىمىزدى ساقتاپ پاتريوت، ەل ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن ازاماتتاردى تاربيەلەپ شىعا الامىز. «1>130» - مەملەكەتتىك ءتىلدى، قازاق ۇلتىن دامىتۋدىڭ بىردەن-ءبىر فورمۋلاسى.
دىنمۇحامەد ايازبەكوۆ
