پۋتين تاعى «سىيعا تارتىلعان جەردى» ءسوز ەتتى

رەسەي باسشىسى ۆلاديمير پۋتين ۋكرايناعا قاتىستى ماقالا جازدى. ماقالا اتاۋى «ۋكراين جانە ورىس حالقىنىڭ تاريحي بىرلىگى جايىندا» دەپ اتالادى. ماقالادا ول ورىس پەن ۋكراين حالقىنىڭ تالاي تاريحي سىناقتى بىرگە باستان كەشكەنىن، رەسەي قۇرامىندا ۋكراينانىڭ بولعانىن اتاپ ءوتىپتى. بولشەۆيكتەردىڭ ساياساتىن دا ءسوز ەتىپتى.

«بولشەۆيكتەر ورىس حالقىنا تاۋسىلمايتىن تاجىريبە جاساۋشى ماتەريال رەتىندە قارادى. ولار الەمدىك رەۆوليۋتسيا جاساپ، ۇلتتىق مەملەكەتتى جويامىز دەپ ويلادى. ولار شارتتى تۇردە شەكارالاردى سىزا سالىپ، ايماقتاردى سىيلىق رەتىندە تاراتىپ بەردى. قورىتىندىلاي كەلگەندە بولشەۆيكتەردىڭ قانداي شەشىم قابىلداعانى، ەندى ماڭىزعا يە ەمەس. ول شەشىمدەر بويىنشا ۇزاق داۋلاسۋعا بولادى. ءبىر دۇنيە بەلگىلى: رەسەي شارتتى تۇردە تونالدى.

كسرو قۇرامىنداعى مەملەكەتتەرىنىڭ اراسىنداعى شەكارالارى ارينە مەملەكەتتىك دەپ ەسەپتەلمەدى، ول شارتتى تۇردەگى دۇنيە ەدى، ال بيلىك بىرورتالىقتان باسقارىلىپ وتىردى. بىراق 1991 جىلى بۇل بارلىق تەرريتوريالار، ال ەڭ باستىسى ادامدار باسقا شەكارانىڭ ارتىندا قالدى. جانە شىندىعىندا تاريحي وتانىنان ءبولىندى.

بۇل ساتتە نە ايتۋعا بولادى؟ بارلىعى دا وزگەرىپ جاتىر. قوعام، مەملەكەت. ارينە حالىقتىڭ ءبىر بولىگى ۋاقىت وتكەننەن كەيىن، تاريحي جانە الەۋمەتتىك جاعدايعا بايلانىستى ءوزىن جەكە ۇلت سەزىنۋى مۇمكىن. بۇعان قالاي قاراۋعا بولادى؟ ءبىر عانا جاۋاپ بولۋى مۇمكىن: قۇرمەتپەن قاراۋعا ءتيىسپىز!

ءوز مەملەكەتتەرىڭدى قۇرعىلارىڭ كەلە مە؟ مارحاببات. بىراق قانداي جاعداي بويىنشا قۇراسىڭدار؟ وسى ساتتە رەسەيدىڭ كورنەكتى ساياسي قايراتكەرى، سانكت-پەتەربۋرگ قالاسىنىڭ مەرى بولعان ا.سوبچاكتىڭ مىنانداي باعاسى بار. ول جوعارى ءبىلىمدى زاڭگەر رەتىندە بارلىق شەشىمنىڭ زاڭدى بولۋىن قالادى، سوندىقتان دا 1992 جىلى مىنانداي وي ايتتى: كسرو قۇرامىندا بولعان مەملەكەتتەر كەلىسىمدى وزدەرى 1992 جىلى جويعاننان كەيىن، وداققا قاي اۋماقپەن كىردى، سول اۋماقپەن شىعۋى ءتيىس. قالعان اۋماقتار تالقىلاۋ نىسانى.

باسقا سوزبەن ايتقاندا نەمەن كەلدىڭدەر، سومەن كەتىڭدەر. مۇنداي لوگيكامەن تالاسۋ قيىن», - دەيدى پۋتين ءوز ماقالاسىندا. ياعني وسى ءسوزى ارقىلى پۋتين وزگە پوستكەڭەستىك ەلدەرمەن جاساسقان كەلىسىمدەر مەن شارتتاردى «تالقىلاۋ نىسانى» دەپ وتىر.

وتكەن جىلى پۋتين ءدال وسىعان ۇقساس ءسوزدى قايتالاعان ەدى. «موسكۆا. كرەمل. پۋتين» دەيتىن باعدارلامادا. «روسسيا 1» ارناسىندا. «سوۆەت وداعىنان ءبولىنىپ شىققان ەلدەر رەسەي جەرىنە قارىق بولدى»، - دەگەنى ەسىمىزدە. اۋەلى، ءوز ءسوزىن كەلتىرەيىك: «ءبىزدىڭ ەگەمەندىگىمىزگە قاتىستى وزگە دە ماسەلەلەر بار عوي. سوۆەت وداعى قۇرىلعان كەزدە، كەلىسىمشارتتا ونىڭ قۇرىمانىن شىعۋ قۇقى دا جازىلعان. ال ونىڭ (وداقتان شىعۋدىڭ) ءتارتىبى جازىلماعاندىقتان، سۇراق تۋىندايدى. ەگەر قانداي دا ءبىر رەسپۋبليكا كەڭەس وداعى قۇرامىنا قوسىلىپ، ءوز يەلىكتەرىنە ( ۆ سۆوي باگاج-رەد.) ءىرى كولەمدە رەسەي جەرىن، ءداستۇرلى رەسەي تەرريتورياسىن الىپ، كەيىن وداق قۇرامىنان شىعۋعا شەشىم قابىلداسا، وندا ەڭ قۇرىعاندا، ورىس حالقىنىڭ «سىيلىعىن» بىرگە الا كەتپەي، نەمەن كىردىڭ، سونىمەن شىعۋىڭ كەرەك قوي. وسىنىڭ ەشقايسىسى جازىلعان جوق. سوندىقتان، قازىرگى كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋدى ابدەن دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن»، - دەپتى.

پۋتين بيلىگىنىڭ 20 جىلدىعى تۋرالى ارنايى ازىرلەنگەن 51 مينۋتتىق دەرەكتى ءفيلمنىڭ سوڭعى 1 مينۋتىندا رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ ەسكى وداقتاستار تۋرالى ايتقان از ءسوزى جەلىدە كوپ تالقى تۋدىرعانى ەسىمىزدە. رەسەي بيلىگى تاتۋ كورشى، سەنىمدى وداقتاس سانالاتىن مەملەكەتتەردىڭ تاريحي اۋماعىنا قاتىستى كۇمان كەلتىرۋدى ازايتقان ەمەس. سوڭعى ءبىر جىلدا ونىڭ ەكپىنى ەسەلەپ ارتتى. مىسالى ەۆگەني فەدوروۆ وتقا ماي قۇيىپ، ءتىپتى اقىلعا سىيمايتىن ارانداتۋشىلىق سوزدەرىن ايتقان ەدى. «قازاقستان استانامىز ورىنبور بولعان دەيدى. شىندىعىندا ورىنبور دا، قىزىلوردا، الماتى دا، قازاقستان دا رەسەيدىڭ ءبىر سۋبەكتىسى بولدى. قازاق حالقى بولعان ەمەس. حالىق دەگەن ەڭ جوعارى ستاتۋستا قۇرىلادى، الەمدىك سوعىس نەگىزىندە. قازاقستان دەگەن بولعان جوق. 1922 جىلعى نەگىزگە قاراساق ونىڭ ءتىپتى 1 ممدە جەرى جوق. قازاقستان زاڭسىز جانە ۋاقىتشا مويىندالعان دەپ پايىمدايمىن. كسرو تارادى دەگەن ناقتى بىردە ءبىر قۇجات جوق»، - دەپ ەكى ەل اراسىندا سالقىندىق تۋىنداتتى.

2021 جىلدىڭ 18-ناۋرىزىندا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين لۋجنيكي كەشەنىندە قىرىمدى تارتىپ العانىنىڭ 7 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي ەل الدىندا ءسوز سويلەدى. ءسوز اراسىندا پۋتين «سىيعا تارتىلعان جەر» اتتى وتىرىك تاريحي فاكتىسىن تاعى قايتالادى. «وتكەن عاسىردىڭ 20-جىلدارى بولشەۆيكتەر كەڭەس وداعىن قۇرۋ كەزىندە تۇسىنىكسىز سەبەپتەرمەن كوپتەگەن تەرريتوريالاردى ەندى قۇرىلعان كۆازيمەملەكەتتىك قۇرىلىمدارعا بەرە سالدى. ال كەيىن وزدەرى قۇلدىراپ، ءوز پارتيالارىن ىشىنەن قۇلاتىپ، كەڭەس وداعىن تاراتىپ تىنعان ساتتە، رەسەي اۋقىمدى تەرريتوريالارى مەن گەوساياسي كەڭىستىكتەرىنەن ايىرىلىپ قالدى», - دەدى ول. ءپۋتيننىڭ ءسوزى بۇل جولى ايتارلىقتاي داۋ تۋىنداتپاسا دا، ونىڭ كوزقاراسى وزگەرمەگەنى جانە ەشقاشان وزگەرمەيتىنى انىق بولدى.

رەسەي باسشىسى جانە ونىڭ قوسشىلارى اتالمىش تاقىرىپتى كۇن تارتىبىنە ەنگىزىپ قويعانداي. وقتىن وقتىن قايتالاماسا باستارى اۋىراتىنداي اسەر قالدىرادى. بۇل كورشىنى قورقىتۋ ارەكەتى مە، الدە ىشكى اۋديتورياعا باعىتتالعان مالىمدەمەلەر مە؟! ماڭىزدىسى ول ەمەس، ماڭىزدىسى ءار مالىمدەمە مەن ءار ماقالادان كەيىن پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ رەسەيگە دەگەن سەنىمى ازايا بەرمەك.

تاقىرىپقا تۇزدىق: