اسانقادىر يسابەك. ءبىر قاراڭعى، ءبىر شۋاق (ولەڭدەر)
اسانقادىر يسابەك، اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.
1976 جىلى 16 ناۋرىزدا الماتى وبلىسى، كەگەن اۋدانى، قارقارا اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدى. 1998 جىلى قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتىن تامامدادى.
2002 جىلى حالىقارالىق «زامانقازاقستان» گازەتىندە ءتىلشى، 2004 جىلدان باستاپ قازاقستان سوتسيالدەموكراتيالىق «اۋىل» پارتياسىنىڭ الماتى وبلىستىق فيليالىندا ۇيلەستىرۋشى قىزمەتىن اتقاردى. «رايىمبەك»، «جاس تولقىن»، «جەتىسۋ جىرلايدى»، «الماتىنىڭ جۇرەگىندەي المالى» اتتى ۇجىمدىق جيناقتارعا ولەڭدەرى ەنگەن. 2008 جىلى «تامىرداعى ءتاتتى اۋەن» اتتى تۇڭعىش جىر جيناعى جارىق كوردى.
حالىقارالىق «شابىت» فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى (2003), رەسپۋبليكالىق «جالىن» جۋرنالىنىڭ تولەگەن ايبەرگەنوۆ اتىنداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى (2007). 2005 جىلى وتكىزىلگەن قازاق حالقىنىڭ داڭقتى باتىرى رايىمبەك تۇكەۇلىنىڭ 300 جىلدىعىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايراسىنىڭ باس جۇلدەگەرى.
اۆتوپورترەت
قۇل قىلعان قايىرسىز تيىنعا،
زاماننىڭ ءزىلى بار ميىمدا.
كوڭىلدى جىر تاپپاي قينالام،
قۋانىش كەرنەگەن جيىندا.
ءزار شاشقان ىپ-ىستىق جالىنعا،
تاعدىردىڭ ۋى بار جانىمدا.
قانىمدا نۇرى بار بابامنىڭ،
عالامنىڭ كىرى بار ارىمدا.
سۇراماي پۇلىن دا، قۇنىن دا،
ۇرىمعا شاشىلعان قىرىمعا.
ۇرىنعان قيساپسىز شىعىنعا،
ۇلتىمنىڭ مۇڭى بار جىرىمدا.
جۇمباقتاۋ جۇزىمنەن كوردىڭ نە؟
ارماننىڭ ءشولى بار ەرنىمدە.
اسانقادىر يسابەك، اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.
1976 جىلى 16 ناۋرىزدا الماتى وبلىسى، كەگەن اۋدانى، قارقارا اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدى. 1998 جىلى قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتىن تامامدادى.
2002 جىلى حالىقارالىق «زامانقازاقستان» گازەتىندە ءتىلشى، 2004 جىلدان باستاپ قازاقستان سوتسيالدەموكراتيالىق «اۋىل» پارتياسىنىڭ الماتى وبلىستىق فيليالىندا ۇيلەستىرۋشى قىزمەتىن اتقاردى. «رايىمبەك»، «جاس تولقىن»، «جەتىسۋ جىرلايدى»، «الماتىنىڭ جۇرەگىندەي المالى» اتتى ۇجىمدىق جيناقتارعا ولەڭدەرى ەنگەن. 2008 جىلى «تامىرداعى ءتاتتى اۋەن» اتتى تۇڭعىش جىر جيناعى جارىق كوردى.
حالىقارالىق «شابىت» فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى (2003), رەسپۋبليكالىق «جالىن» جۋرنالىنىڭ تولەگەن ايبەرگەنوۆ اتىنداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى (2007). 2005 جىلى وتكىزىلگەن قازاق حالقىنىڭ داڭقتى باتىرى رايىمبەك تۇكەۇلىنىڭ 300 جىلدىعىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايراسىنىڭ باس جۇلدەگەرى.
اۆتوپورترەت
قۇل قىلعان قايىرسىز تيىنعا،
زاماننىڭ ءزىلى بار ميىمدا.
كوڭىلدى جىر تاپپاي قينالام،
قۋانىش كەرنەگەن جيىندا.
ءزار شاشقان ىپ-ىستىق جالىنعا،
تاعدىردىڭ ۋى بار جانىمدا.
قانىمدا نۇرى بار بابامنىڭ،
عالامنىڭ كىرى بار ارىمدا.
سۇراماي پۇلىن دا، قۇنىن دا،
ۇرىمعا شاشىلعان قىرىمعا.
ۇرىنعان قيساپسىز شىعىنعا،
ۇلتىمنىڭ مۇڭى بار جىرىمدا.
جۇمباقتاۋ جۇزىمنەن كوردىڭ نە؟
ارماننىڭ ءشولى بار ەرنىمدە.
باقىتتىڭ بارىنا سەندىم بە -
قايتادان ءتىرىلدىم - ءولدىم دە.
«جانازا» جازام
جوقتاۋ ايتىلماي تۇرعاندا،
قازان اسىلماي;
«جانازا» جازام،
موتسارتتىڭ «جانازاسىنداي».
قابىردە ەرتەڭ ءبىر دەمىم
سىلىكپەسىن بوي،
قايىرىلماي كەتكەن
قاسىمنىڭ شۇرىپپەسىندەي...
«جانازا» جازام،
جالعاننىڭ جارىعى، تىڭدا! -
ءوزىمدى سۋعا سۇيرەگەن،
ءسوزىمدى شىڭعا.
(قولىما تۇسسە «سەكسەننىڭ»
كوزىرى كەلىپ،
جازا دا الماسپىن سەلكىلدەپ،
سەزىمىم ءولىپ.)
جالعاننىڭ بىراق، ءجۇزى دە،
جيىرماسى دا ءبىر -
جەتكىزبەي كەتەر قولىڭدى
سىرعاسىنا نۇر.
وزىڭمەن بىرگە
وكىنىش كەتپەسە بولدى.
كەسە الارسىڭ با،
ايعا ەگەر جەتپەسە قولدى؟!
اشىلماي قالعان
التىننىڭ سىنىعى بولىپ،
قالماساڭ بولدى
جىلداردىڭ جىلىمى كومىپ.
قانشىرداي قاتقان
تاعدىردىڭ قۇرىعى ءتونىپ،
شانشىلماي قالعان
بوز ءۇيدىڭ ۋىعى بولىپ!..
ءبىر قاراڭعى، ءبىر شۋاق
ءبىر قاراڭعى،
ءبىر شۋاق!..
ءبىرى ولاي، ءبىرى بىلاي جۇلقىلاپ;
كۇيىپ كەتپەي ەكى ارادا جان بايعۇس
قالاي عانا ءجۇر شىداپ؟!
تۇرعان كەزدە ءتان دەيتۇعىن قالىپتا،
قاراڭعىدان شىعا الام با جارىققا؟!
ۇلت ۇياتىن ارقالاعان ۇل ەدىم،
نە بەتىمدى ايتتىم ەندى حالىققا...
قارسى تۇرار ەم بار ما بۇل ىندەتكە،
اداسىپ قاپ ارماندارىم ءجۇر كوكتە.
شاندىپ-شاندىپ تاستاسام با ەركىمدى
ءدىن دەيتۇعىن دىڭگەككە؟!
بولار مۇمكىن ميسىز باسقا قورعان سول،
تاپقانىم تەك سايتان سالعان جولدان سور.
ادام وڭاي اينالادى ءا، ايۋانعا،
ار تىزگىنسىز، ءتان تاۋەلسىز بولعان سوڭ.
قىتىعى جوق قىلىقتاردان سۇيكىمسىز،
كۇلكىم قۇنسىز،
ۇيقىم - سىز.
كۇن جۇرەگىن كۇرسىندىرگەن قالىپتا
و دۇنيەگە ءوتۋ تىپتەن قيسىنسىز.
* * *
كوپ جىل بولدى بۇل قالاعا كەلگەلى،
كوپ جىل بولدى تاس قۇشاققا ەنگەلى.
كوپ جىل بولدى الا شۇبار تۇتىكتەن
قارا قايعى ەمگەلى...
بۇل قالانىڭ ماداقتايىن نەسىن مەن،
الجاستىرعان اقىلىم مەن ەسىمنەن.
كومۋ ءۇشىن كەلسەم كەلگەن شىعارمىن،
كىندىگىمدى تۋعان جەردە كەسىلگەن.
كۇلشە ۋاتقان كوڭىلىمنىڭ اينەگىن،
بۇل قالانىڭ ماقتاي الام قاي جەرىن؟
شىراق الىپ تاپپاعان سوڭ جان-قۇسىم
الماتىدان ارمانىنا ساي كوگىن!
كىم-كىمدەرگە جاققان شىعار جاقسا شىن،
ماقتاۋ قاجەت بولسا،
سولار ماقتاسىن.
جانشىلانعان جۇيكە بايعۇس سەزەردەي
وسى ارادان ەندى ەش وپا تاپپاسىن.
... شارشادىم با الماتى، الدە... ومىردەن،
نەگە وسىنشا قۋىس تارتتى كەڭ ىرگەم؟!
الماتى ما، الدە ءوزىم بە، بىلمەيمىن،
جۇلىن قۇرتتاي جان-جۇرەكتى كەمىرگەن...
جۇرەكپەن سىرلاسۋ
تاعى نەگە تورىقتىڭ وت جۇرەگىم؟
تاعى نەگە تورىقتىڭ وت جۇرەگىم؟
بوتاسىنان ايىرىلعان بوزىنگەندەي
تاعى نەگە كۇڭىرەنىپ شوكتى دەمىڭ؟!
قايران عانا نازىگىم، ءمولدىرىم-اۋ،
نەدەن عانا جۇزىڭە قوندى قىراۋ؟
سورتاڭى كوپ، جالانعان قورقاۋى كوپ،
تاڭداپ پا ەدىم سورىڭا جولدى مىناۋ.
نەنى اڭسايسىڭ سورتاڭنان بايانى جوق؟
قالاعان ەم... اللانىڭ ايانى كەپ.
ادام ىزدەپ سارىلعان پايعامبارداي،
الاقتايسىڭ شاعىلعا - ايارى كوپ.
پەيىل ىزدەپ شاعىلدان شولدەگەندە،
جۇرەك ەمەس - سوعىلدىڭ كەۋدەلەرگە.
كىنالامان مەن سەنى بەۋ، جۇرەگىم،
ءدۇرسىلىنىڭ تۇنىعىن كورمەگەنگە...
سەن ەشقاشان سىيمايسىڭ تار قامباعا،
تار قامباعا ءتور ىزدەپ قارمانبا دا.
ساعان سايا بولادى اڭعال دالا،
ساعان پانا بولاتىن - تاۋلار عانا!
جاز كەلەدى
كوكىرەگىمە جازىلماعان...
جارىلماعان بۇرشىك تولىپ;
كورمەپ ەدىم كوز اشقالى،
جازعا مۇنشا ىنتىق بولىپ.
مىناۋ جازدان بولماسا دا
ەش الارىم، تۇك بەرەرىم;
مەن ەشقاشان ەشبىر جازدى
ءدال وسىلاي كۇتپەپ ەدىم.
تاس بالقىتار مەيىرىمگە
تولاتۇعىن بارشا عالام.
قىزۋى مول جاز قۇشاعىن
بۇرىن بۇلاي اڭساماعام.
قىستان بەتەر ءبىر ىزعاردان
جاۋرادى ما، جانىم مەنىڭ؟
بۇرىن بۇلاي اڭساماعام،
كوكتەن سوققان ءتاڭىر لەبىن.
قاڭتار - ءومىر وكپەگىندە
قاتىپ-توڭعان ماڭدايىمدى،
جىبىتەم دەپ، قارسى الدىمنان
مىنە، جاسىل، جاز جايىلدى!...
جىلۋ ىزدەپ سارسىلىپ ەم،
اتقان تاڭنان، باتقان كۇننەن;
جان جىلىتار بار قۇدىرەت -
جازدا ەكەن-اۋ، دەپ قالدىم مەن.
سەندەر داعى، بەۋ، اعايىن،
كۇتە-كۇتە شارشادىڭدار.
جۇپارى اڭقىپ جاز كەلەدى،
جاز كەلەدى،
قارسى الىڭدار!
كەمپىرقوساق عۇمىرىنداي،
ول دا وتكىنشى از عۇمىر-اۋ!
اڭسادىڭدار،
شارشادىڭدار،
قارسى الىڭدار جازدى، مىناۋ.
* * *
ءۇيىم بار. ءۇيىم مىناۋ،
ىشىندە بۇيىمى جوق.
كيىم بار يىعىمدا،
قاعارعا تيىنى جوق.
قۇدەكەم كوگەندەگەن،
ايەل بار. بالا دا بار.
باقىتقا بولەنبەگەن،
كوڭىلىم جارالانار.
اكەم بار. اۋىل جاقتا.
سەنەتىن بالاسى جوق.
شەشەم بار، دامىلداتپاي
شەگەتىن نالاسى كوپ!..
ەلىم بار. ەندى عانا
وڭ-سولىن تانىپ جاتقان.
جەرىم بار. سورلى دالا -
سۇلىكتەر سورىپ جاتقان!..
ءتىلىم بار. قارا عاسىر
قاناتىن كەسە الماعان.
سىرىم بار. توماعاسىن
ولەڭىم شەشە الماعان.
جىرىما شىراي بەرەر،
ءورتىم بار وزەگىمدە.
... نەگە وسى، قۇلاي بەرەم،
باقىتتىڭ كەزەگىندە؟
ولسەم دە وشپەيتۇعىن،
جۇرەكتە جارىعىم بار.
زەردەمدە كوكتەيتۇعىن،
كەۋدەمدە دارىنىم بار.
پۇلى جوق، مۇڭى قالىڭ،
اقىندىق «كاسىبىم» بار.
جىرىممەن جىلىتامىن،
جىرىما اسىعىڭدار!..
دات
ەسكە الامىن تاعدىرىن قاسىمداردىڭ،
كوڭىل قالىپ، قوعامعا اشىنعان كۇن.
قايران قاسقا جىرلارى-اي قازاعىمنىڭ،
كەلەدى ءالى ارىلماي باسىڭنان مۇڭ.
توسكە شىعىپ، تايازدار تاسىنعان كۇن،
مۇڭدار جوڭكىپ وتەدى باسىمنان مىڭ.
مەن تۇگىلى، جەتتى مە ەل قادىرىنە،
مۇقاعالي، تولەگەن - اسىلداردىڭ؟!
بار ارمانىن، بار مۇڭىن جىرعا جۇكتەپ،
اقساپ ءجۇرىپ... اسىلدار قىلعان ءىس كوپ.
تامىرلارىن تەرەڭگە جىبەردى ولار،
تەك وسپەدى ءبىر جازدىق كۇنباعىس بوپ.
جارىعى وشپەس جۇمەكەن، جۇماتايدى،
ءپىرى ەمەس دەپ ولەڭنىڭ كىم اتايدى؟
سوڭدارىنان سولاردىڭ مەن دە شىقتىم،
تۇياعى التىن تەبىنىپ قۇلا تايدى.
قايعى باسسا... ء(تىرى بوپ) ۇلى ابايدى،
ۇلى ەكەن دەپ ەش توپاس جىلامايدى.
ماڭگىلىككە جاعىلعان شىراق ولار،
قۇداي سۇيگەن جۇلدىزدار قۇلامايدى.
كەبىن كيىپ جالعانعا كەكتى قۇلدىڭ،
جالىن تاراپ ءوتتى ولار تەكتى جىردىڭ.
ءولتىردىڭ دە ەي، قوعام، اسىلداردى،
ولگەننەن سوڭ تىرىلتەم دەپ قۇبىلدىڭ.
ولتىرمەدىڭ ولاردى، تىرىلتپەيسىڭ،
تۇرا بەرسىن وتىرىك كۇلىپ كەيپىڭ.
اش جۇرسەك تە كۇش كەرنەپ بويىمىزدى،
سەن تۇسىنبەس ىستەر كوپ ءبىز ىستەيتىن!
توتىقۇس
اعام ماعان: "سەن توتىقۇس بول", - دەيدى،
ال، توتىقۇس بولعىم مەنىڭ كەلمەيدى.
اۋ، اعاسى، قام جەيسىز اۋ بەكەرگە،
ءىنىڭ توتى بولماسا دا ولمەيدى.
قولدار بولساڭ، سول بايعۇستى قولداي ءتۇس،
بالكىم، بۇلبۇل بولا الماي ءجۇر ول بايعۇس.
اتتەڭ بىراق، سايراعانمەن اينىتپاي،
بۇلبۇل بولىپ جارىتپايدى-اۋ ونداي قۇس.
دارىن سىرىن بەرمەيمىز-اۋ ءبىز ۇعا،
ءومىر دەگەن كەيدە وسىنداي قىزىق، ءا.
كەشە ۇياتتان شوگىپ قالدى ەڭسەسى،
توتىقۇسىم جۇلدە العان سول قۇجىرا.
ۇقسايمىن با، قۇراعى جوق جاعاعا،
ءۇستى-ۇستىنە تۇزىن سەۋىپ جاراما;
اعام ماعان: "سەن توتىقۇس بول", - دەيدى،
ءوز مىنەزىم جاقپاي قويدى اعاما.
دارمەنسىز ماحاببات
كوزىڭنەن ساۋلە توگىپ تۇنىق عالام،
بەكەرگە قارادىڭ-اۋ، كۇلىپ ماعان.
كوڭىلىمنىڭ كولىن شايقاپ كوزقاراسىڭ،
جانىڭنىڭ اڭساپ ۇشتىم جاز دالاسىن.
بىلمەيمىن، جاقىنىڭا بالادىڭ با،
جانىما وت تاستادىڭ، قارادىڭ دا.
ءبولىنىپ ويىم - ونعا، سانا - مىڭعا،
ءبىر ساتكە باقىت كەشتىم جانارىڭدا!..
كوڭىلىمنەن جۇلمايتىنداي گۇلىمدى ەشكىم،
جالعىز ءسات جانارىڭدا عۇمىر كەشتىم.
جالعىز ءسات جانارىڭدا جۇتىلدىم دا،
كومىلىپ كەتە باردىم ءتۇتىن-مۇڭعا.
الىنباس اراداعى اسقاردى ويلاپ،
قامىعىپ قايتتىم ۇيگە، قاشقانداي باق...
قۇشاقتاپ قانسىراعان ارمانىمدى،
قايعىلى تۇستەر كوردىم تاڭعا مۇڭدى.
ءوزىڭدى سامال بولىپ وپپەك ەدىم،
جالت بەرىپ: «اۋرەلەنبە، تەككە،» - دەدىڭ.
ءوزىڭدى اسپان بولىپ قۇشپاق ەدىم،
«جوق!» - دەگەن جانە شىقتى قىسقا دەمىڭ...
وزىڭە وزەن بولىپ قۇيىلعىم كەپ،
قارايلاپ قاباعىڭا، قيىلدىم كوپ.
كۇتتىرمەي ايتتىڭ تاعى جاۋابىڭدى:
«مەن سەنىڭ تارتىلمايتىن كۇيىڭمىن!» - دەپ.
تاۋ بولىپ كەلىپ ەدى قۇشاقتاعىم،
تاستادىڭ تىلەگىمدى تۇساپ تاعى.
قوسىلماس قوس ىشەكتى العا تارتىپ،
سانامدى جالعىز سوزبەن پىشاقتادىڭ...
وسىلاي جابىلدى دا جولدىڭ ءبارى،
كوڭىلگە قاراشانىڭ قوندى ىزعارى.
كەۋدەمدە قاۋىز جارعان گۇلىم قۋراپ،
كەتتى شىن اققۋ قونار كولدىڭ ءمانى!..
كۇمان
"وزىڭنەن باسقا قىز جوقتاي قازاقتا مىناۋ،
قىلبىراۋ سالىپ جانىمدى ازاپتادىڭ-اۋ!"
(ب. ۇسەنوۆ)
بار باقىتىم باسىمداعى
بايلانعانداي ساعان عانا.
«كەتەم» دەيسىڭ، تاسىرلانىپ،
كەتە بەرگىن، الاڭداما.
مەن مۇڭىمدى ەسەلەرمىن،
سور بولارسىڭ - باق بولماساڭ.
كەتەم دەسەڭ، كەتە بەرگىن،
كەشىگەرسىڭ، اتتانباساڭ!..
بار قازاقتا سەنەن وزگە
قالماعانداي شەكەر ەرىن.
سەزىمىمدى كەلەمەجدەپ،
«كەتەم» دەيسىڭ، كەتە بەرگىن.
باقىتىڭدى بولشەكتەۋگە،
بىرەۋ كۇتىپ تۇرعان بولار.
سەزىم سۇيمەس سەلتەكتەرگە
تەز بارعىن دا، قۇربان بول، ال.
ال، بوساتتىق سەنى، مىنە،
كەتەم دەسەڭ، كەتە بەرگىن.
وكىنىشتى ومىرىڭە
وكسىك بولىپ وتەلەرمىن...
سەنى ءوزىم-اق ءتۇپتىڭ-ءتۇبى،
ساعىنىش بوپ جەتەلەرمىن.
سونى جاقسى ۇققىن، گۇلىم،
ال، ازىرشە، كەتە بەرگىن.
ر.S. ءوستىپ مەن دە مۇڭدانا الام،
تولقىپ كۇمان وتكەلىندە.
سەنسىز بۇگىن بۇل قالادان،
كەتىپ قالعىم كەپ مەنىڭ دە!..
تولقىن - اي
ۇزدىگىپ ءۇر قىزدارعا،
جىر قۇشتىم - جار قۇشپادىم.
قول سوزعان جۇلدىزدارعا،
قوزعادىڭ جان قۇشتارىن.
كوردىم دە اي ءجۇزىڭدى،
كۇرمەلدى ءتىلىم مەنىڭ.
ىسىرىپ قايعى-مۇڭدى،
سانامدا كۇلىمدەدىڭ...
سەن جاققا ءۇنسىز بارىپ،
كەتتىم سان ءۇنسىز جانە.
بولدىم مەن ءتىلسىز عارىپ،
بىراق سەن ءتىلسىز دەمە...
وزىڭە الدەنە دەپ،
ايتا الماي... ايتۋ ءۇشىن...
بارامىن ساۋلەڭە تەك
شومىلىپ قايتۋ ءۇشىن.
جاز قىلعان جۇرەگىمدى،
جانىما ازىق الىپ;
قايتامىن نۇر ءوڭىڭدى
جادىما جازىپ الىپ.
تەربەگەن تۇمسا كوكتى،
كوركىڭنەن اي ىققانداي.
وسىلاي تۇرساڭ ەتتى،
كوزىمنەن عايىپ بولماي!..
سۇيەم سوندا!..
ءۇزىلىپ كەتەدى-اۋ، دەپ ساعاعىنان،
جاسقانام يىسكەۋگە دە تاماعىڭنان!..
ءجىبىتسىن جۇرەگىڭدى جىردىڭ نۇرى،
قاۋىزىن جەل سيپاعان قىردىڭ گۇلى.
وشىرىلە قويمايتىن ورتتەي ماڭگى،
جاس جانىما بەيداۋا دەرت بايلاندى.
كوگىمدى تورلاپ جاتىر ءبىر قاسىرەت،
جانىمدى قاۋىزىڭمەن قىمتاشى، كەپ.
اداسقان سەرىگىنەن اققۋ ەدىم،
جىلايدى تەڭىن ىزدەپ جاس جۇرەگىم.
گۇل ەدىڭ سەن شومىلعان تاڭ نۇرىنا،
داۋالاشى، دەرتتەنگەن جاندى مىنا.
جادىراتىپ جىبەرشى، مەنى مۇلدەم،
جالعىز رەت ءسۇيدىر دە ەرىنىڭنەن!..
بارىنا ءبىر باقىتتىڭ سەنەيىن دە،
ولەيىن - ەرىنىڭنەن وبەيىن دە.
اياماشى، جۇتايىن ءشارباتىڭنان،
ايىرماشى، مينۋتتىق ءجانناتىمنان.
تاڭدايىما تاتقانداي ءتاڭىر اسىن،
بار بويىما باقىتىم جامىراسىن!
قايعىم بولساڭ - سۇيمەس ەم جانىپ بوسقا،
ەرىنىڭدى سەن بەكەر الىپ قاشپا.
سەنى ەشكىم سۇيمەيدى بۇل ەرىننەن،
مەن سياقتى - جانىمەن، جۇرەگىمەن.
سۇيەر... بىراق، ءدال مەندەي سۇيە المايدى،
سۇيمەگەن سوڭ - جۇرەگىڭ جيار قايعى.
قۇشتىرىپ جۇرەگىڭدى ەلەسىمە،
الارسىڭ مۇمكىن سوندا مەنى ەسىڭە.
سۇيەم سوندا - جىرىممەن ايمالايمىن،
جاس بولىپ جانارىڭنان تايعانايمىن!
جارقىن ەلەس
جۇرەگىمنىڭ تەرەڭ ءبىر تۇكپىرىندە،
ساقتالعان-دى پاك بەينەڭ شىق كۇيىندە ...
ارامىزعا قالدىرىپ التى بەلەس،
قايدان كەلىپ كورىندىڭ، جارقىن ەلەس؟
سەنى كورسەم كوڭىلىم ءلاززاتتانىپ،
ورتەنۋگە ءوتۋشى ەم، از-اق قالىپ.
جەلپىپ وتسەڭ جانىمنان جىبەك جەلدەي،
قالۋشى ەدى قادامىم تۇگەندەلمەي...
قۇشتار بەينەڭ سانامدى تۇلەتكەندەي.
كوكىرەگىمە كوڭىلدى جىر ەككەندەي.
جازيراسىز جابىققان جانىم مەنىڭ،
سەنى كورىپ جايقالدى - تابىلدى ەمىم.
شاتتاندىم مەن ويىمدى ون كۇي ۇرعانداي،
جۇرەگىمە ءجۇز وزەن قۇيىلعانداي.
شىنار ەدىڭ سەن وندا اسقارداعى،
مۇنار ەدىم مەن وندا، قاشقان باعى...
عاشىق ەدىڭ سەن وندا كوك، جۇلدىزعا،
اسىق ەدىم مەن ساعان - ءمولدىر قىزعا.
وزگەرىپسىڭ بۇل كۇنى، مەن دە وزگەرگەم،
كۇلكىڭ قاپتى سول قالپى ول كەزدەردەن...
جانارىڭا بولماشى مۇڭ تۇنەگەن،
مەن جازباعان ساعان ول - مۇمكىن، ولەڭ.
ءسابي كەيپىڭ ءسال عانا سولعىن تارتقان،
ء(سال مۇڭايعان گۇل سىندى، جەل قۇرعاتقان).
مەزگىل سەنى وزگەرتسىن ون ەسەگە،
ال، جانىڭا بىراق جان تەڭەسە مە؟
مەزگىل سەنى وزگەرتسىن ءجۇز ەسەگە،
پاك جانىڭا پەرىشتە ىلەسە مە؟
مەزگىل سەنى وزگەرتسىن مىڭ ەسەگە،
مىڭ قىز سەنىڭ جانىڭدا ءجىپ ەسە مە؟
سولاي... گۇلىم، كەنەتتەن كەزدەستىك ءبىز.
سەن عانا...
تەربەيسىڭ قيالىمدى
ءتاتتى ءبىر ەلەسكە ەنىپ.
ءۇمىتىم ۇيا قىلدى،
ءۇلبىرىم، سەنى ەس كورىپ...
جانىما تۇراقتاساڭ،
سەن عانا تۇراقتايسىڭ.
جىراعا قۇلاتپاساڭ،
سەن عانا قۇلاتپايسىڭ.
قاس قىلىپ وزىمە-ءوزىم،
اجالدىڭ ءسولىن سوردىم.
كيەلىم، كەلىپ ءوزىڭ،
عارىپكە قولىڭ سوزعىن.
تابىتقا ءتۇستىم تالاي،
ەسىممەن ەرەگەسىپ.
ۇياتتان ۇشتىم تالاي،
كور بولىپ كورەر ەسىك.
تاتتىم مەن قانشا ۋدى،
كومىلىپ ەڭىسكە بوي؟
سوز ماعان، ساۋساعىڭدى
كيەلى پەرىشتەدەي!
تامادى تىلىمە مۇڭ،
ىڭىلداپ اجال ءانىن.
قايتسەم مەن تىرىلەمىن -
قايتسەم مەن تازارامىن؟!
و، قانداي اسىلىمدى،
تونادى ءومىر مەنەن؟
جاھۇتىم جاسىرۋلى -
تانىمدە كومىلمەگەن.
اقىن با، كوڭىل-حوشىن،
ايقايلاپ ايتا الماسا؟
ارىلماس ومىرگە ءوشىم،
العانىن قايتارماسا!
* * *
اق گۇلىم ەڭ جانى اپپاق،
"اھ" ۇرعىزدىم، ار اتتاپ.
قايتسەم سەنى جۇباتام،
قايتسەم قايتا تاڭ اتپاق؟!
قالاي عانا كوگەرمەك،
كۇنادان سوڭ كوسەگەم؟
وتقا ايداسا... ەلەڭدەپ،
بوققا قاشقان ەسەك ەم!
باسىن سۇيرەر مولاعا،
باسسىز نەمە مەن ەدىم.
كەلمەي جۇرگەن توباعا،
بىلمەي جۇرگەن ولەرىن.
ەكەۋمىز دە اداستىق،
ەكەۋمىز دە بىلعاندىق.
تۇرەگەلدى اعاتتىق،
تۇنىقتىقتى قۇربان عىپ.
ايتارىم سول ەندىگى،
بەرمە بەكەر قورلانا.
بارلىعى تەك بەلگىلى،
بىزگە... سوسىن اللاعا.
ساعان ءتيىس كۇنانى،
كوتەرەيىن مەن عانا.
مەنەن ىزدە كىنانى،
ءوزىڭدى تەك، قارعاما.
قاباعىڭدى اش، كۇلىمدە،
تاڭ اتادى قايتادان.
شاراسىندا مۇڭىڭ مەن
شاتتىعىڭدى شايقاعان.
دارياداي جانى ىزگى،
دارحان ەدىڭ، كەڭ ەدىڭ.
الدىڭداعى قارىزدى،
اقتاي الماس ولەڭىم!..
* * *
ومىرىمدە ءولدىم نەشە؟!
وتقا قۇمار مەن ءبىر كەششە.
ءوزىمدى ءوزىم بۋىندىرىپ،
ءوزىمدى ءوزىم كومدىم كەشە.
ءتىرى ەمەسپىن - مەن ولگەنمىن،
ولىلەرگە تەڭەلگەنمىن.
ءولىپ تۇرىپ ءومىر جايلى،
ولەڭ جازار ولەرمەنمىن.
مارقۇم بولعان ءبىر ەلەسپىن،
مەن ولگەنمىن - ءتىرى ەمەسپىن.
ءوز-وزىنەن كۇيرەتىلىپ،
سۇيرەتىلىپ جۇرەر ەسپىن.
ايتا المايمىن ءتىرىمىن دەپ،
سەبەبى، اعات قىلىعىم كوپ.
كوز كورمەيتىن باسقا الەمگە،
كەپ ءجۇر مۇلدە قۇرىعىم كەپ!
ءتۇسسىن كوڭىل ساباسىنا،
كۇنا بايلاپ قاناتىما;
ءماز بوپ كىرىپ كەتسەم بولدى،
ماڭگى ورتەنەر ار وتىنا!..
قازا
سەنبەيدى ء"ولدىم" دەسەم،
مىناۋ ەل بىلەدى نە؟
ءوزىڭ دە كوردىڭ كەشە -
جەرلەندىم جۇرەگىڭە!..
كورمەپپىن "ولمەي" تۇرىپ،
(كوزسىزگە ءتان عوي قازا);
جانىڭدى كولدەي تۇنىق،
ارىڭدى قارداي تازا.
العاۋسىز سەنگەن ەدىڭ،
سەنىمىڭ قۇمعا اينالدى.
جادىراي بەرگەن ەدىڭ،
جانىڭا مۇڭ بايلاندى.
تارقاماس بار-اۋ شەرىم،
جانىڭا جارا سالىپ;
بيىككە بالاۋشى ەدىڭ،
شوكتىم مەن الاسارىپ.
بالبىراپ بالاۋسا ءوڭىڭ،
ەلجىرەپ ەڭ شىق كورىپ...
تەرەڭگە بالاۋشى ەدىڭ،
تارتىلدىم كولشىك بولىپ.
تارقاماس بار-اۋ شەرىم،
ماڭگى بۇل شەر تارقار ما؟!
ادامعا بالاۋشى ەدىڭ،
اينالدىم مەن قورقاۋعا.
ەم بولماس ەندى ولەڭ دە،
(مەن سونداي جارىم ەس ەم).
جاقىنداۋ كەلمەگەندە،
مەنى انىق تانىماس ەڭ!..
قور بولماس قارعالارعا،
اققۋ ەڭ جانىڭ اسەم.
جاقىنداۋ بارماعاندا،
سەنى انىق تانىماس ەم!..
سانادا سايتان باردا،
سىلتاۋ ما، سىرا دەگەن.
اي مەن كۇن شايقالعاندا،
شىرقىراپ تۋادى ولەڭ.
جۇرەككە قاتقان ءبىر مۇز،
جىلىمشىپ... جىبىر ەتتى.
جاناردان اققان جۇلدىز
جانىمدى ءتىلىپ ءوتتى.
التىننىڭ بارىندا شىن،
التىن دەپ قاراماپپىن.
اسقاقتاپ ارۋ قالپىڭ،
الىستاپ بارا جاتتىڭ.
... اقيقات ورگە شىقتى،
اعاتتىق جورىعىندا.
اسپانىم جەرگە ءتۇستى،
اي قالدى ورىنىندا!..
* * *
ارۋسىڭ، اپپاق نۇردان جاراتىلعان،
ايىراسىڭ ءاپ ساتتە تاعاتىمنان.
سەن وتكەندە: جانىڭدى نۇرعا مالىپ،
ماس بولامىن مەزەتتە بۋعا ورانىپ.
جالىنىڭمەن جانىمدى وتسەڭ قارىپ،
ەسەڭگىرەپ قالامىن، ەستەن تانىپ.
بار سەكىلدى ءبىر سيقىر جالىنىڭدا -
ىستىق تولقىن اعادى تامىرىمدا.
قاراي قالساڭ كىرپياز جانارىڭمەن،
مۇلدە اداسىپ ەسىمنەن قالامىن مەن.
تالىقسىتىپ كەتەسىڭ توق ۇرعانداي،
ونداي ساتتە وھ، شىركىن، ءومىر قانداي!
ەلتىپ ءجۇرمىن، ەركىمە كۇيىك ءتۇسىپ،
ەمدەلسەمشى، ءوزىڭدى ءسۇيىپ، قۇشىپ.
قۇشاعىما كەتسەڭ عوي كەلىپ كىرىپ،
وبەر ەدىم ءوزىڭدى ءولىپ تۇرىپ.
جۇتسام شىركىن كەرەمەت كاۋسارىڭدى،
جويار ەدىم جانىمنان قانشا مۇڭدى؟
شەكتەۋلەردىڭ سانادان سىزىپ ءبارىن،
ءورت كەۋدەڭدى كەلەدى قىزىقتاعىم.
بىلسەڭ ەتتى، قۇمارمىن ساعان قانداي،
اتاجۇرتقا اسىققان ورالمانداي...
جاتىرقاماي، جايساڭ ءسال قۇشاعىڭدى،
جەتەر ەدىم، شورت ءۇزىپ تۇساۋىمدى.
قۇمارلىقتىڭ كەندىرى ەسىلگەندە،
تاماعىڭنان، تويات اپ توسىڭنەن دە;
بال قۇراققا بەستى ايعىر باس سالعانداي،
اق ەتىڭدى ايقالاپ، جاتسام قانباي.
باتا بەرسەڭ تۇڭعيىق تەڭىزگە سەن،
الاقانمەن ايمالاپ، جوق ىزدەسەم.
قارداي مامىق تانىڭە... بالداي باتىپ،
ءلاززات ۋىن ءسىمىرۋ قانداي باقىت!
جاقىن تۇرعان باقىتتان تارتىنبايىق،
جالىندايىق، جانايىق، جارقىلدايىق!
بويىمىزعا بال سەزىم ءورتىن جايىپ،
باسقا الەمنىڭ بارلىعى بولسىن عايىپ.
... جەتەم الدە، جەتپەيمىن سول شات كۇنگە،
جانىپ، جانىپ، جابىسىپ قالساق بىرگە!..
مەنىڭ عاشىقتارىم
و، مەنىڭ عاشىقتارىم!
جۇرىڭدەر قۋانىشتان تاسىپ ءبارىڭ!
كەي-كەيدە كوڭىلىمدى جاسىتسا مۇڭ،
سەندەرسىڭ - قۋات ىزدەپ اسىققانىم.
جۇرەكتە سەندەر باردا مازدايدى ولەڭ،
ءبارىڭدى ءبىر باسىما ازداي كورەم.
بارىڭە ءبىراز ولەڭ ارناسام دا،
ءبىر ولەڭ بارلىعىڭا جازباي كەلەم!..
بىلدىرگەن ارا-تۇرا نازىن ماعان،
ءبىر جىر بار ءالى ەشكىمگە جازىلماعان.
اي ماڭدايلى ءبىر جانعا سىيعا تارتار،
التىنىم بار كەۋدەمدە قازىلماعان.
باق تابار جاراستىقتىڭ مەكەنىنەن،
ءبىر جان بار - قيالىمدا جەكە كۇلگەن.
... بىلە الماي ءجۇرمىن ءالى سوندىقتان با،
باقىت پەن ماحابباتتىڭ نە ەكەنىن مەن.
جۇرەگىن ۇسىنعانشا ول قىز ماعان،
ارناسى تار وزەندەي تولقىندانام.
ءجۇرمىن مەن امالى جوق قۇسبەگى بوپ،
جازىقسىز اققۋلارعا تور قۇرماعان.
سوندىقتان سەندەر مەنەن شوشىماڭدار،
سەنىممەن مەنى اركەز توسىپ-اڭدار.
وزدەرىڭنەن قۋانىش تابايىن مەن،
ال باقىتتى - اقىننان دوسى بارلار!
سياسىڭ جۇرەگىمە بارلىعىڭ دا،
بولدىڭدار التىن دىڭگەك ءار جىرىما.
جۇرەك دەگەن - شەگى جوق كەڭىستىك قوي،
قارامايدى ول كەۋدەنىڭ تارلىعىنا.
ۇيلەنىپ جاتپاسام دا ءبىراتولا،
نۇر تۇنعان جاندارىڭنان قۋات الام.
كەۋدەگە سىيدىرماسا بار شۋاقتى،
اقىندى - اقىنسىڭ دەپ كىم اتاعان!
«اباي-اقپارات»
