ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى كينوستۋديا باسشىلارىنىڭ ءبىرى باسپاسوزگە بەرگەن پىكىرىندە «كينوعا يدەولوگيا قاجەت ەمەس، كينودان تەك ونەر ىزدەۋىمىز كەرەك» دەگەندى ايتىپ، اۋزى كۇيگەن ەدى. بۇل ءسوز كينو سالاسىنداعى مايتالمان ماماننىڭ اۋزىنان شىعاتىن ءسوز ەمەس سياقتى. نە دەسە دە، كينو ءوندىرىسىن يدەولوگياسىز كوزگە ەلەستەتۋ استە قيىن. اۋزى دۋالىلاردىڭ ايتۋىنشا، ناعىز كينو - يدەولوگيانى ارقاسىنان تاستاماي ارقالاپ جۇرەتىن ونەر. كينو - تەك ونەر، تەك كوڭىل كوتەرۋشى قۇرال عانا ەمەس، ول قازىرگى تاڭدا اقپارات قۇرالىنا دا جاتادى ەكەن.

ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى كينوستۋديا باسشىلارىنىڭ ءبىرى باسپاسوزگە بەرگەن پىكىرىندە «كينوعا يدەولوگيا قاجەت ەمەس، كينودان تەك ونەر ىزدەۋىمىز كەرەك» دەگەندى ايتىپ، اۋزى كۇيگەن ەدى. بۇل ءسوز كينو سالاسىنداعى مايتالمان ماماننىڭ اۋزىنان شىعاتىن ءسوز ەمەس سياقتى. نە دەسە دە، كينو ءوندىرىسىن يدەولوگياسىز كوزگە ەلەستەتۋ استە قيىن. اۋزى دۋالىلاردىڭ ايتۋىنشا، ناعىز كينو - يدەولوگيانى ارقاسىنان تاستاماي ارقالاپ جۇرەتىن ونەر. كينو - تەك ونەر، تەك كوڭىل كوتەرۋشى قۇرال عانا ەمەس، ول قازىرگى تاڭدا اقپارات قۇرالىنا دا جاتادى ەكەن.

«باسقا پالە تىلدەن» دەگەن ءتامسىل وسىندايدان شىقسا كەرەك. الايدا، كينونى - يدەولوگيانىڭ قۇرالىنا جاتقىزعىسى كەلمەيتىندەر ساپالى فيلم تۇسىرۋگە دە تالپىنبايتىنى تۇسىنىكتى. سودان دا بولار، سوڭعى كەزدە ەلىمىزدە ەكرانعا جول تارتقان فيلمدەردىڭ كوبى كورەرمەندەر تاراپىنان قاتتى سىنعا ۇشىرادى. اتاپ ايتقاندا، «نەسيەگە ماحاببات»، «ەح، ەركەكتەر»، «قاروي»، «كەلىن»، «قايرات - چەمپيون»، «ماحاببات تالكەگى» ت.ب. فيلمدەردىڭ قوعامدىق سىنعا الىنۋى كورەرمەن دەڭگەيىنىڭ تىم تومەندىگىنەن ەمەس، قايتا قازاق كينوسىنىڭ زاماناۋي، ناعىز كاسىبي جوعارعى تالاپتارعا ساي كەلە قويمايتىندىعىنان. ءتىپتى وسى كينو سالاسىنىڭ بىلگىر ماماندارىنىڭ كوبىنىڭ ورتاق پىكىرىنشە، قازىرگى تاڭدا قازاق كينوسى بار دەپ ماقتانارلىق كۇيىمىز جوق! وسى تۇرعىدا بەلگىلى كينوسىنشى باۋىرجان نوگەربەكتەن ارتىق ايتا المايمىز. ول باسپاسوزگە بەرگەن پىكىرىندە: «بىرىنشىدەن، كينو تۋرالى زاڭ قازاق ۇلتتىق كينوسىنىڭ ستاتۋسىن انىقتاۋى كەرەك. ەكىنشىدەن، ۇلتتىق كينوگەرلەردىڭ تۋىندىلارىن قۇقىقتىق قورعاۋ ماسەلەلەرىن شەشۋ كەرەك. قازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ ۇلتتىق كينوپروكات باسقا ەلدەردىڭ كينو ونىمىنە قىزمەت جاسايدى. ودان تۇسكەن پايدا تەك قانا جەكەمەنشىك كينوتەاتر يەلەرىنىڭ مۇددەسىنە جاراپ جاتىر. ال فرانتسيادا شەتەلدىك كينودان تۇسكەن قاراجاتتىڭ ءبىر مولشەرى ۇلتتىق كينونى دامىتۋعا جۇمسالادى. كەزىندە رەسەي دە ۇلتتىق فيلمدەردى سالىقتان بوساتتى. ال بىزدە جەڭىل-جەلپى سيۋجەت، ەروتيكا، توبەلەس باسىپ كەتتى. سوندىقتان دا «قايرات دەۆستۆەننيك» سياقتى فيلمدەر تۇسىرىلەدى. جانە ولار كوبەيمەسە، ازايمايدى. ول فيلمدەر تۋرالى ءبىز نەگە جازبايمىز؟ ويتكەنى جازۋعا تۇرمايدى...»، - دەگەن ەكەن. 
ەسەسىنە، وسىنداي كينوسى جوق قازاق­ستان­دا كينوفەستيۆالدەر كوپ-اق. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە «شاكەن جۇلدىزدارى»، «ەۋرازيا» كينوفەستيۆالى ۇنەمى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. ارا-تۇرا ەكشن-فيلمدەر فەستيۆالى دە جالاۋىن جەلبىرەتىپ قويادى. بۇل جانردا باسقا ەلدەرمەن جارىسقا تۇسەتىن فيلم دە جوقتىڭ قاسى. مۇنداي قيسىنسىزدىققا قازىر تاڭعالمايتىن دا بولدىق قوي. كينووندىرىسى دامىعان، كينو تۇسىرۋدەن وق بويى وزىق تۇرعان ەلدەردە اتالمىش كينوفەستيۆالدەر سالتاناتپەن وتكىزىلىپ جاتسا، تۇسىنۋگە بولادى. ماقتاۋلىسىن كورسەتىپ، كورەرمەندەردى قانداي جاقسى تۋىندىلارىمەن قۋانتاتىنىن كەڭىنەن ناسيحاتتاپ جاتسا، نەسىنە قىزعانامىز؟ وكىنىشتىسى دە سول، قازاق كينوفەستيۆالدەرىندە كوبىنەسە باسقا ەلدەردىڭ فيلمدەرىنىڭ باعى جانىپ جاتادى. ال ءبىز كينوفەستيۆالدەردى سولار ءۇشىن ۇيىمداستىرىپ جۇرگەن سياقتىمىز. 
ءيا، بۇگىندە كورشىلەس رەسەي، وزبەكستان، قىرعىزستان مەملەكەتتەرى كينو تۇسىرۋدەن كوش ىلگەرى. سالىستىرمالى تۇردە ايتساق، وق بويى وزىق تۇر دەسە بولادى. ولار 8-ءشى رەت ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان «ەۋرازيا» كينوفەستيۆالىندە دە ءبىر شوعىر فيلمدەرىن كورەرمەن نازارىنا ۇسىنباقشى. كەيبىر جاس رەجيسسەرلەر دەبيۋت فيلمدەرىنە باتا السا، ەندى ءبىر مايتالمان ماماندار جۇلدەلى ورىنداردان دامەلى. ايتپاقشى، كينوفەستيۆالگە ارنايى قوناق رەتىندە شاقىرىلعان شەتەلدىك اكتەرلەر دە الاش جەرىندە الشاڭ-الشاڭ باسادى. جىلداعى ءداستۇر وسى. 
ايتپاعىمىز دا بۇل ەمەس. جۇرتتىڭ كوبىن مازالايتىن جايت - وتاندىق ساپالى فيلمدەردىڭ جوقتىعى. الگىندەي جۇرتقا ماسقارا بولارلىق دۇنيەلەردى تۇسىرگەننەن جاستارعا قانداي ءتالىم-تاربيە بەرەمىز؟ ءتىپتى سونى باسقا ەلدەردە وتەتىن كينوفەستيۆالدەرگە قاتىستىرۋدان قىسىلمايمىز دا. بازبىرەۋلەردىڭ بەتكە بارىنشا ماقتاپ، سىرتىمىزدان مىسقىلداپ جۇرگەنىنە دە نازار اۋدارمايمىز. وسىدان كەيىن «ءبىز كينوفەستيۆالدەردى نەگە جانە كىم ءۇشىن ۇيىمداستىرىپ ءجۇرمىز؟» دەگەن زاڭدى ساۋال تۋىندايدى ەكەن. 
كينو - قارۋ. قارۋ بولعاندا دا ادامداردى ءبىر-بىرلەپ قۇلاتاتىن وقمىلتىق ەمەس، ءا دەگەننەن توبىر-توبىرمەن سۇلاتاتىن اسا قاۋىپتى جارىلعىش. جاپونيانىڭ ەكس-پرەمەر-ءمينيسترى يۋكيو حاتويامو ءبىر سوزىندە: «ءبىز سايا­ساتتا ءجۇرىپ، ادامداردىڭ ساناسىنا جەتكىزە المايتىن ۇعىمداردى كەيبىر رەجيسسەرلەر ءبىر فيلم ارقىلى عانا تۇسىندىرەدى. سوندىقتان مەن ساياساتتان گورى كينو كۇشتى دەپ ايتار ەدىم»، - دەپتى. سول سياقتى قىتاي دا ءوز كورەرمەندەرىنە ادامزاتقا ورتاق گۋمانيستىك قۇندىلىقتار مەن مەملەكەتتىك ساياساتى ۇشتاسقان ونەر تۋىندىلارىن ۇسىنۋدى باس­تى ماقساتى سانايدى. ال ءبىز كينو سالاسىنا يدەولوگيانىڭ باستى قارۋى رەتىندە قاراۋدى قاشان ۇيرەنەدى ەكەنبىز؟

دينارا مىڭجاسارقىزى

"تۇركىستان" گازەتى