تەڭىزى تارتىلعان، اۋاسى جازدا قاپىرىق ىستىق، ارا-اراسىندا توپىراق سۋىرىپ، ازىناعان جەلى تۇراتىن سول وڭىردە كىندىگىنەن بايلانىپ، ناپاقاسىن تەرىپ جەپ، ىلگەرى-كەيىندى تىرشىلىك كەشىپ جاتقان جانى ءسىرى ادامداردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن، تورتكۇل الەممەن ساباقتاسقان الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن تەرەڭىرەك سەزىنگىڭىز كەلسە، مارحابات، بەلگىلى جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى قۋانىش جيەنبايدىڭ پروزاسىن وقىڭىز. «ءان سالۋعا ءالى ەرتە»، «داڭق تۇرمەسىنىڭ تۇتقىنى»، «جەر ۇستىندە دە جۇماق بار» روماندارى ما، «قۇلان جانارىنداعى عۇمىر»، «توقتا، ولەمىسىڭ» پوۆەستەرى مە، بولماسا كوپتەگەن اڭگىمەلەرىن ايتاسىز با، الدىڭىزدان سول ءوڭىردىڭ سىرى تەرەڭ، ارمان-مۇراتى اسقاق، مىنەزدەرى قايسار ادامدارى شىعادى.

وۋ، بۇل ءوڭىردىڭ ماسەلەسىن اتاقتى جازۋشى ءا. نۇرپەيىسوۆ «سوڭعى پارىز» رومانىندا ۇڭگىپ جازدى عوي، ودان ارتىق نە ايتۋعا بولادى دەيدى پەندە كوڭىلىڭ. ماسەلە كوپ ەكەن، تىم كوپ. توڭىرەكتىڭ اپشىسىن قۋىرىپ، وت-جالىن شاشىپ، كوككە بەت تۇزەگەن بايقوڭىردىڭ عارىش كەمەلەرى، جەر ءجۇزىن ءدۇر سىلكىندىرگەن الەمدىك سەنساتسيالار... الەمدىك وركەنيەتكە مۇلدە قاراما-قارسى تەمىر جول بويىنداعى جۇپىنى تورەتام ستانساسى... سويتە تۇرا، قازاق دەگەن تەكتى حالىق قوي، بۇكىل تۇركى جۇرتىنىڭ كيەسىنە، داڭقىنا اينالعان قورقىت بابا كۇمبەزى وسى جەردە. ەن دالانى شارلاعان كونە قوبىز سارىنى... تەڭىز تارتىلىپ، قۇرلىقپەن جالعاسقان بارساكەلمەس قورىعى... تابانىندا يود تۇنعان قامباش كولى... تاعىسىن تاعىلار.

ادام مەن تابيعات اراسىنداعى بايلانىس، ادامنىڭ تابيعاتقا جاساپ جاتقان اشكوزدىگى مەن تابيعاتتىڭ كەرى اسەرى، پيعىلدار قاراما-قارسىلىعى مەن ۇلى دەرجاۆالىق ۇستەمدىك، تۋعان جەرگە كىندىگىنەن بايلانعان قاراپايىم ادامداردىڭ تىرشىلىك ءۇشىن ارپالىسى مەن ءۇمىتى، ارمانى – جازۋشى قۋانىش جيەنباي شىعارمالارىنىڭ ۇزىلمەس جەلىسىنە اينالعان. ءبىر شىعارمادا باستالعان جەلى كەلەسى تۋىندىدا جاڭا قىرىمەن تەرەڭدەپ داميدى.

«وۋ، اياق استىنان نە ءبۇلىنىپ قالدى؟ جاۋ قۋىپ كەلە جاتقانداي جەڭىل ماشينەسىمەن تەمىر قاقپاعا سوعىلا جازداپ، وقىس توقتاعانىن قايتەيىن; ىزىنشە ەسىگىن تارس جاۋىپ، سىرتقا اتىپ شىققانىن قايتەيىن; مىنە، سونان بەرى بەتون تابالدىرىقتان نە ارى، نە بەرى وتە الماي سەلتيىپ ءالى تۇر. كۇرتەشەسىنىڭ جاعاسىن كوتەرىپ الدى. جيەك-جيەگىنە زەر جالاتقان قوڭىر كوزاينەگى دە توسقالتاسىنان وپ-وڭاي تابىلا كەتتى» («داڭق تۇرمەسىنىڭ تۇتقىنى» رومانى).

جازۋشىنىڭ رومان-پوۆەستەرىنە دە، اڭگىمەلەرىنە دە وسى ستيل ءتان. كەيىپكەرىنىڭ جان-دۇنيەسىنە العاشقى سويلەمنەن ەنگىزە سالادى. اۆتوردىڭ ءوزى تاسادا. الدىڭنان مىڭ تولقىپ، مىڭ كەيىن شەگىنگەن ادام پسيحولوگياسىنىڭ تەرەڭ ءيىرىمى اشىلادى. جەتەكتەپ بارادى... توسىرقامايسىڭ. ويتكەنى وسى ءبىر كوڭىل-كۇي ساعان دا، ماعان دا جاقىن. ەتەنە. وۋ، ادامنىڭ جان دۇنيەسى مۇحيت ەمەس پە؟! شالقيدى، تاسيدى، كەيدە كەنەرەسى كەۋىپ سۋالادى. اۆتور ونىڭ دەتالىن تاپقان. روماننىڭ باس كەيىپكەرى بىلدەي قىزمەتكەر بايمىرزا نۇرتايشتىڭ ايەلى ونكولوگيالىق ەمحانا جاتىر. وڭاي دەيمىسىڭ؟ جانىڭ تەمىردەن جاراتىلماسا، ىشكى الەمىڭدى ازاپتاعان ءتۇرلى كۇيگە تۇسپەي كور. اپىراي، جۇرتتىڭ كوزىنە قالاي تۇسەر. مىنا، ەمحانانىڭ كورىنىسى قانداي سۋىق.

«ونكولوگيالىق اۋرۋحانا: الدىمەن زاھار شاشقان ءدارى-دارمەكتىڭ ءيىسى تىنىسىڭدى تارىلتار; كىرپىكتەرى ازەر قيمىلدايتىن مىسكىن جانارلار تۇلا بويىڭدى تىنتكىلەر; اقىرى ءوزىڭ دە ىڭعايسىزداۋ حال كەشەرسىڭ. جانىڭ ىشقىنىپ، تۇمسىق ۇشىنا تىرەلەدى. تۇلا بويىڭدى الدەقايداعى السىزدىك بيلەيدى. ءجا-ءجا، ەندىگى ارمانى – جازاتايىم بىرەۋ-مىرەۋدىڭ كوزىنە ءتۇسىپ قالماۋ. ەسەپكە جۇيرىك. قاتەرلى ىسىككە شالدىققان ءجۇز قارالى ادامنىڭ كەم دەگەندە ءۇش جۇزگە تاقاۋ تامىر-تانىسى بار. بىلسەڭىز، ءۇش ءجۇز ادامىڭىز – ءبىر قاۋىم ەل. ولار وسى قالانىڭ تۇرعىلىقتى حالقى ما، الدە شابان پويىزدىڭ ارتقى ۆاگونىنا ازەر بيلەت الىپ، سوناۋ سىرداريانىڭ تەڭىز قۇيار ساعاسىنداعى بالىقشىلار اۋىلىنان كەلەتىن بەيتانىس بىرەۋلەر مە – بايمىرزا ءۇشىن ءبارىبىر. مۇنىڭ دا بارماعان جەرى، باسپاعان تاۋى قالدى ما؟! قىزمەت بابىمەن تالاي داستارقاننان ءدام تاتقان. مىنە، سول تانىستارىنىڭ ءبىرى بايمىرزانى قاپەلىمدە تانىپ قالماي ما: «وۋ، بايمىرزا نۇرتايش، مۇندا نە عىپ ءجۇرسىز؟..» ساسقالاقتاعاندا اۋزىنا ءجوندى ءسوز تۇسە مە: «سالتاناتتىڭ سىرقاتتانىپ قالعانى». ارقاسىن بەرىپ، تەرىس بۇرىلار. سىزبەن سويلەسۋگە كوڭىلىمنىڭ حوشى جوق دەگەندى تۇسىنە قويا ما بۇل قازاق؟ قازىمىرلانىپ تاعى نەلەردى سۇراعىشتاپ، كىسىنىڭ جۇيكەسىن جۇقارتار: «ايەلىڭىز اۋىرسا سىزگە دە قيىن بولعان ەكەن...» - دەپ جانى اشىعانسيدى عوي جانە دە. «زاممينيستر بايمىرزا نۇرتايۇلىنىڭ ىسىك اۋرۋلارى اۋرۋحاناسىن جاعالاپ جۇرگەندىگىن، وۋ، قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ تەگىن ءجۇرىس پە؟ ايەلىن سىلتاۋراتىپ... سىڭايى...» سول كۇنى-اق الگى «جاڭالىق» جارتى قالاڭىزدى جاۋلاپ الار».

جازۋشى، مارقۇم دۇكەنباي دوسجان قانشا دەگەنمەن شىعارماشىلىقتىڭ قايناۋىندا پىسكەن تۇلعا عوي. ق. جيەنبايدىڭ جازۋ ءستيلىنىڭ ەرەكشەلىگىن ءدال انىقتايدى. «قازاق ادەبيەتى دە اۆانگارد ۇلگىسىنەن ادا-كۇدە ەمەس، ول ءاردايىم الەمنىڭ ءتورت بۇرىشىندا تۋىنداعان اۋقىمدى كولليزيا مەن جانرلىق فابۋلانى بويىنا مولىنان ءسىڭىرىپ دامىدى. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ 20-شى جىلدار باسىندا جازعان «كىنامشىل بويجەتكەن»، «قارالى سۇلۋ» اڭگىمەلەرىندە باتىستىڭ تاڭداي قاعىپ، باس ۇرىپ ءمىناجات ەتكەن وسىناۋ ءادىس-ءتاسىلىنىڭ نىشانى ايقىن سەزىلەدى. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ «اقبىلەك» رومانىنداعى قازاق بويجەتكەنى اقبىلەك پەن ورىس وفيتسەرىنىڭ ءبىرىن-ءبىرى تىلمەن ەمەس، يشارا، مەگزەۋ، سەزىم يىرىمدەرى ارقىلى ءتۇسىنۋى – قازاق پروزاسىنداعى اۆانگارد نىشاندارى. ارادا قانشاما جىل ءوتتى، نەشەمە مايتالمان جازۋشىلار شىڭدالۋدىڭ شىڭىنا كوتەرىلدى، ماڭدايالدى نەشە الۋان تاقىرىپتاردى يگەردى. ارناسى كەڭ القاپقا جايىلىپ اعاتىن داريا سەكىلدى ءسوز ونەرىنىڭ بۇگىنگى باستاۋ بۇلاعىنىڭ ءبىر تارماعى قۋانىش جيەنباي ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى.

بۇرقىراپ شىعىپ جاتقان وزگە كىتاپتارعا ات ءىزىن سالماي-اق، قۋانىش قالامىنان تۋعان حيكاياتتار مەن اڭگىمەلەرگە ارنايى توقتالۋ سەبەبىمىز: ونىڭ ءسوز ساپتاسىندا اۆانگارد نىشانى، وي اعىنى انىق كوزگە ۇرىپ، مەن مۇندالاپ تۇرادى. جازعىشتىعىندا ءسوز جوق. قالامگەر قالاي جازادى؟.. نەندەي كوركەم تاسىلگە جۇگىنەدى، گاپ سوندا» دەپ تانيدى اعا جازۋشى.

اۆانگارد نىشانى... ءيا، قۋانىش جيەنبايدىڭ پروزاسىن وزگەلەردەن دارالاپ، شوقتاندىرا تۇسەتىن دە وسى باسقاعا ۇقسامايتىن وزىندىك جازۋ ءستيلى ءتارىزدى. بۇل وڭايلىقپەن يەگىرىلمەيتىن جازۋ مانەرى. ارا شەكتى قاتاڭ ساقتاماسا، اۆتوردىڭ قازىمىرعا، ەزۋى كوپىرگەن كوك مىلجىڭعا اينالىپ سالا بەرۋى ءبىر-اق پاستە. دەگەنمەن وسىناۋ كىرپياز جازۋ ءتاسىلىن اۆتور جاقسى يگەرگەن دەپ بىلەمىز.

ەندى جوعارىدا كەلتىرىلگەن ۇزىندىگە قايتا ورالايىق. روماننىڭ باس كەيىپكەرى بايمىرزانىڭ كىم ەكەنىن، باسىنا قانداي ءىس تۇسكەنىن وبرازدىڭ جان دۇنيەسىندەگى تىنىمسىز سىلكىنىستەر اڭعارتادى. زاممينيستر... ەكىنىڭ بىرىندە جوق بيىك مانساپ قوي. سوندا دا ونىڭ باسىندا وزگەدەن قۋىستانۋ ءتارىزدى پەندەلىك سەزىم بار. جازۋشىنىڭ ارتىقشىلىعى دا وسىندا. قاتاڭ، ستاندارتتى كەيىپتەن قالامگەرلىك باعىتىن اۋلاق سالادى. روماندا زاممينيستر بولىپ سىرەسىپ قالعان بايمىرزانى كورمەيسىز. ول دا ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان. ءاسىلى، ول وسى پەندەلىك سەزىمىمەن سىزگە جاقىنداي تۇسەدى. پەندەلىك سەزىمنەن ءسىز اداسىز با؟ پەندەلىك سەزىمسىز ادام بولا ما؟ كەيىپكەردىڭ پليۋستەن مينۋسكە، مينۋستەن پليۋسكە اۋىتقۋىن جازۋشى وسىلايشا قالت جىبەرمەي ۇڭگي سۋرەتتەيدى. وسى رەتتە وي اعىنىمەن ۇندەسكەن اۆانگاردتىق ستيل – قوپارا بەينەلەۋ جازۋشىنىڭ وڭتايىنان كەلگەن.

شىعارماداعى وزگە كەيىپكەرلەر دە وسىلاي ورىلەدى. جالپى، ق.جيەنبايدىڭ قاي-قاي تۋىندىسى بولماسىن پسيحولوگيالىق تارتىسقا، كەيىپكەرلەردىڭ جان دۇنيەسىنىڭ ىشكى يىرىمىنە قۇرىلادى. سونىڭ دەتالىن ساتىمەن تابادى. سالتاناتتىڭ كۇتپەگەن تۇستان اتى جامان كەسەلگە ۇشىراۋى وزىنە دە، وزگەگە دە جەڭىل مە؟ رەجيسسەرلىك جۇمىستا ازىرگە جولى بولماي جۇرگەن ۇلدارى عافيزگە اناسىنىڭ دەرتى وڭاي تيمەگەن. تۇرمىس قۇرىپ، جولى بولماعان ءبىر كەزدەگى ۋىزداي جاس كەلىنشەك ۇمىتقاننىڭ قازىرگى كۇيى شە؟ تاعدىر ايداپ، بارساكەلمەس ارالىنان ءبىر-اق شىققان ونىڭ جان دۇنيەسىندە دە ءدال وسى مەزەتتە دۇنيەنى ورتەپ جىبەرەردەي مازاسىزدىق بار. جالعىز ۇلى قابىل ورتالىقتا تۇرمەدە وتىر. جازىعى - ۆەرتولەتپەن ارالعا قۇلان اتۋعا كەلگەن اكىمسىماق، جارتىكەش بايلاردىڭ ماسايراعان بالالارىنىڭ مىلتىعىن تارتىپ الىپ، توبەلەرىنەن ءبىر اتىپ، قۋىپ شىققانى. قابىل ءبىر كەزدەگى بەدەلى دۇركىرەپ ارالعا، ودان بارساكەلمەسكە كەلگەن قادىرمەندى بايمىرزانىڭ ۇلى بولىپ شىقسا قالاي؟ مىنە، وسىنداي شيەلەنىسكەن سيتۋاتسيالاردا اۆتوردى وقيعا ەمەس، ەڭ الدىمەن، سول وقيعانىڭ كەيىپكەر جۇرەگىنە تۇسىرەر بارشا سالماعى مەن كەرى سەرپىلىسى قىزىقتىرادى. ءار كەيىپكەر وزىنشە كۇي كەشىپ تولعانادى. كوزقاراس-پايىمدارى بولەك. ءتىپتى قاراما-قارسى. اۆتور ولاردىڭ ىسىنە، كوزقاراسىنا ارالاسپاي، ەركىنە جىبەرەدى. الايدا، ءبىر قىزىعى – روماندا ءار قيىردان باس كوتەرگەن كەيىپكەرلەر ءبارىبىر ءبىر نۇكتەدە توعىسىپ، ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرىپ، مىنەز-بولمىستارىن اشىپ جاتادى. ءبىرىنىڭ سىرتتاي دۇركىرەگەنمەن، پەندەلىك-پۇشايمان كەيپى، ەكىنشىسىنىڭ ءومىردىڭ سوققىسىنا ءىلىنىپ، قيىن كۇي كەشكەنمەن، ساقتالىپ قالعان كىسىلىك تۇلعاسى ايشىقتالادى.

ماسەلەن، اكەسى بايمىرزانىڭ كوڭىلى تولمايتىن ۇلى عافيزدىڭ رەجيسسەرلىك بەينەسىنەن الماتىداعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ شىنايى كادرلارىن تۇسىرۋگە ۇمتىلعان ولەرمەندىك ءىس-ارەكەتى بايقالادى. كەيىننەن ونىسى جويىلىپ، جاساعان تۋىندىلارى جارىق كورمەسە، ونىڭ جالىن اتقان كەۋدەسىندە نارازىلىقتىڭ ويانۋى، ىشتەي كۇيىنۋى زاڭدى ەمەس پە؟ عافيزدىڭ ونەر جولىندا وزىندىك ۇستانىمى بار. جاساندىلىققا قارسى. اۆتور كەيىپكەرىن ءبارىبىر توماعا تۇيىقتا قالدىرمايدى. قازىرگى ۋاقىت قۇرساۋدا قالعان جابىق كەزەڭ ەمەس. سول عافيزىڭ ەندى شەتەلدىك ۇلكەن عالىمدارمەن بىرىگىپ، جەر بەتىندەگى ەڭ قانى تازا حالىق – قازاقتار ەكەندىگى جونىندە فيلم تۇسىرمەك. شىعارماشىلىق پروتسەستىڭ شەشىمىن تاپپاي، تىنىمسىز وي كەشۋدە. ال سول ەكسپەريمەنتكە ىلىگىپ، قازاقتىڭ ەڭ تازا قانىن اراب حانزاداسىنا بەرىپ، ءومىر سىيلاۋشى قابىل بولىپ شىقسا شە؟ جازۋشى ادام جاراتىلىسىنىڭ سونشالىقتى كۇردەلى، ءھام كەرەعارلىعىن ءسويتىپ وبراز باسىنداعى ءار الۋان كۇي ارقىلى العا تارتادى.

كەيىپكەرلەردىڭ كۇردەلى تاعدىرى تۋعان جەر ەكولوگياسىمەن بايلانىسقان. بايمىرزانى دا سوناۋ استانادان جەتەكتەپ ارالعا اكەلىپ وتىرعان دا سول كىشى ارالدىڭ پروبلەماسى. جەرلەستەرىنىڭ قولقالاۋىمەن كەلگەن. قولىندا بايقوڭىر ايلاعىنىڭ جەر استى سۋىنىڭ كارتاسى بار. تىلسىم تابيعاتتىڭ ءپارشا-ءپارشاسىن شىعارىپ، مەزگىل-مەزگىل كوممەرتسيالىق راكەتالاردى اسپانعا ۇشىرىپ جاتقان الپاۋىتتاردىڭ ىزدەگەنى وسى ەمەس پە – مول سۋ قورى؟ بايمىرزانىڭ ومىرىنە جەتەتىن قاراجاتتى ءبىر-اق اۋدارار. كىشى ارالدىڭ تەڭىز قۇمىنان ۇيىلگەن بوگەتى كۇشتى داۋىلدا جىرىلىپ كەتىپ، سوقپا تولقىن بايمىرزانى قاڭباقتاي ۇشىرىپ، باتپاققا تىققان. تابيعاتتىڭ ىشتەي تىنعان دۇلەي مىنەزىن، قاھارىن كورىڭىز. بايمىرزا ەسىنەن تانىپ، اۋپىرىممەن امان قالعان...

«ءان سالۋعا ءالى ەرتە» رومانىنداعى ابدىمالىك پەن قاراجان دا ويسىز، قامسىز جاندار ەمەس. ىرگەدەن قارا داۋىلدى قۇيىنداتىپ اسپانعا كوتەرىلەتىن راكەتالاردىڭ زاردابىن جاقسى بىلەدى. بىراق اتامەكەننەن بەزۋ ويدا جوق. ىستىعىنا، سۋىعىنا كونگەن. ارەكەتشىل دە تىنىمسىز. ايلاقتىڭ استامشىل اسكەري شەندىلەرىمەن ءتىل تابىسىپ ۇلگىرگەن. ابدىمالىك بايقوڭىرلىقتارعا حالىقتىڭ سەنىمدى وكىلى بولىپ تانىلسا، قاراجان - تەمىر جول ستانساسىنىڭ باستىعى. زاماننىڭ بەتالىسىن تامىرشىداي تۇيسىنگەن ابدىمالىك ءوزى باسقارعان سوۆحوز تاراعان سوڭ دا قاراپ قالماي، كوسمودروم ىرگەسىنەن جەكە مەنشىك تۇيە فەرماسىن اشقان. ءسويتىپ دەنساۋلىققا اسا پايدالى كەپتىرىلگەن شۇبات – بايقوڭىردا الەمدىك برەندكە اينالعان. عارىشقا كوتەرىلىپ پايدالانعاندا، كەنەتتەن كەمە ءىشىنىڭ جۋساننىڭ جۇپار يىسىنە بولەنۋىن ايتساڭشى بارىنەن. بوز جۋساندى دالا عارىشقا كوشىپ كەلگەندەي. عارىشكەرلەر اڭىز قىلادى. ابدىمالىكتىڭ پايداسى شاش ەتەكتەن. بىراق وعان توقتاپ قالار ابەكەڭ جوق. تابانىندا يود تۇنعان قامباش كولى قازاققا جاراتقاننىڭ بەرە سالعان عاجاپ سىيى ەكەن عوي. يود جەتىسپەيتىن ادامدارعا بىردەن-ءبىر ەم كوزى ەكەن قامباش كولى. كوسموستىق زەرتتەۋ دە وسىنى دالەلدەگەن. ەندى وسى بايلىقتى نەگە يگەرمەسكە. نەگە كول جاعاسىنا اقشاڭقان سانوتوري ۇيلەرىن سالماسقا. سوندا الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن يود جەتىسپەيتىن اۋرۋ ادامدار قامباشقا اعىتىلماي ما؟.. سودان سوڭ كور، ءدوي ابدىمالىكتى. وي-قيالى شارىقتاپ، ىسكە قۇمبىل كىرىسىپ كەتكەن. قاراجاننىڭ وي-ءورىسى ودان كەم ەمەس.

روماندا قىتىمىر تابيعاتقا قاراماي، تۋعان جەردىڭ تىرلىگىن دوڭگەلەتۋگە ۇمتىلعان كەيىپكەرلەر سۋرەتتەلەدى. بىراق مۇندا دا اۆتور وقيعا سورابىندا كەتپەي، باستى جەلىنى كەيىپكەرلەردىڭ ىشكى الەمىندەگى تارتىسقا قۇرادى. ارقايسىسىنىڭ جان دۇنيەسىن سويلەتۋدىڭ وڭتايلى كىلتىن تابادى. جالپى، ق. جيەنباي پروزاسىنداعى باستى ەرەكشەلىكتىڭ ءبىرى وسى دەپ بىلەمىز. ويسىز-قامسىز ادام بولمايدى. كىم-كىمنىڭ دە كوڭىل تۇكپىرىندە ۇلكەندى-كىشى تۇيتكىل، جان جاراسى جاتادى. جاراتقان يە ادام دەگەن پاقىردى جاراتقاندا وسىنداي ويلاۋدى، مازاسىز كۇي كەشۋدى قوسا بەرگەن. وسى سيپات اۆتور تۋىندىسىندا باسىمدىققا يە بولادى. كۇيەۋى ابدىمالىك ەكى قاباتتى كوتتەدج سالىپ بەرىپ، سىرت قاراعاندا استا-توك ءومىر كەشىپ جاتقان پاتشاگۇلدىڭ بالا كوتەرىپ، ايەل باقىتىن سەزىنە الماۋى، وعان كەرىسىنشە ابدىمالىكتىڭ قايتىس بولعان ءبىرىنشى ايەلىنىڭ قىزى مەيرامكۇلدىڭ اياعىنىڭ اۋىر بولۋى، جاستايىنان اۋرۋشاڭ بولىپ، پانسيوناتقا وتكىزىلگەن ابدىمالىكتىڭ ۇلكەن ۇلى انۋاربەكتىڭ جازىلماس جان جاراسى، ابدىمالىك پەن قاراجان اراسىنداعى باسەكەلەستىك پەن قىزعانىش – قالامگەردىڭ روماندا ىندەتە سۋرەتتەيتىن نىسانىنا اينالعان. تۇتاستاي العاندا، الەۋمەتتىك وتكىر ماسەلەلەر مەن ادام جان دۇنيەسىندەگى قىم-قۋىت قايشىلىقتار جازۋشى شىعارمالارىندا قوس ءورىم بولىپ تۇتاسقان.

اۆتوردىڭ «جەر ۇستىندە دە جۇماق بار» رومانى جونىندە بۇعان دەيىن ءباسپاسوز بەتىندە پىكىر بىلدىرگەنبىز. جالپى، ءبىر ءوڭىردىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى وزگەرىسى مەن ارال تەڭىزىنىڭ تارتىلۋىمەن كەلگەن قايعى-قاسىرەتى، قانداي قيىندىق بولسا دا، تۋعان جەرىنەن ءبىر ەلى اجىراماعان ادامدارىنىڭ جانكەشتى تىرلىگى مەن ءار الۋان پسيحولوگياسى ق.جيەنباي تۋىندىلارىنىڭ ۇزىلمەس التىن ارقاۋىنا اينالعان. وزىنە ەتەنە جاقىن تاقىرىپ ءار الۋان حاراكتەرلەرمەن ايشىقتالادى. كەيىپكەرلەرى تاعدىردىڭ ايداۋىمەن باسقا وڭىرگە كوشىپ، الماتىنىڭ، باسقا دا ءىرى قالالاردىڭ قاق تورىنە ورنالاسسا دا، ءبارىبىر تۋعان جەرىن، كوك تەڭىزىن ساعىنىپ جۇرەدى. تۇسىندە شالقىعان ايدىندى كورەدى. ءۇمىت ولمەيدى.

بيىل 70 دەگەن مەرەيلى جاستىڭ جەلكەنىن كەرگەن قۋانىش جيەنباي - قازىرگى قازاق پروزاسىنىڭ كورنەكتى وكىلى. ونىڭ جازعان تۋىندىلارى وزگە قالامگەرلەردىڭ شىعارمالارىنا ۇقسامايدى. باقىتىن دا، ابىرويىن دا قالامىنان تاپقان. اسىعىپ، اپتىعىن بىرەۋلەردىڭ الدىنا تۇسسەم دەپ وزەۋرەمەيدى. وزىنە سەنىمدى. ءبىز بايقاعاندا، بۇگىنگى اعا قالامگەردىڭ جاستارعا ايتار تىلەگى بار: قازىرگى پروزاشىلار تىم باتىسشىل بولىپ كەتكەن ءتارىزدى، ولار، ەڭ الدىمەن، قازاق پروزاسىنىڭ قاينارىمەن، كلاسسيكاسىمەن سۋسىنداۋى قاجەت ەمەس پە دەيدى. نوۆەل سىيلىعىن الىپ جاتقان كەي شەتەلدىك جازۋشىلاردىڭ دەڭگەيى ءوزىمىزدىڭ تولەن ابدىك، دۋلات يسابەكوۆ، تاعى باسقالاردان ارتىپ كەتىپ جاتقانى جوق. ويلانارلىق-اق پايىم. سولاردىڭ قاتارىنا قۋانىش جيەنبايدىڭ دا سالماقتى پروزاسىن قوسار ەدىك. ونىڭ تۋىندىلارى سىرداريانىڭ تومەنگى اعىسىن قونىس ەتكەن ءدۇيىم ەلدىڭ وتكەن عاسىردىڭ 70-جىلدارىنان بەرى باسىنان نە ءوتىپ، قالاي تىرلىك كەشكەنىنىڭ كوركەم شەجىرەسى ىسپەتتى. ارپالىس تا، جانكەشتى ەڭبەك تە، تابيعاتتىڭ توزۋىنان تۋعان زاۋال دا سۋرەتكەر كوڭىلىنەن تاسا قالمايدى.

اعا جازۋشىعا زور دەنساۋلىق، شىعارماشىلىق تابىس تىلەيمىز. جازارىڭىز كوبەيسىن.

سامەن قۇلباراق،

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، تاراز قالاسى

Abai.kz