«امانات»  كلۋبىنىڭ «قر پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ  «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى جولداۋى: قازاق ەملەسىن جەتىلدىرۋ جولدارى جانە ءالىپبيدى لاتىن قارپىنە كوشىرۋدىڭ ماسەلەلەرى مەن ءتيىمدى تاسىلدەرى» اتتى ارنايى وتىرىسىندا جاسالعان كىرىسپە بايانداما

قازاقستان ەگەمەن ەل بولعالى كوتەرىلىپ كەلە جاتقانىمەن، شەشىمى بولماي كەلە جاتقان ماسەلە - قازاق ءتىلىنىڭ وزىنە ءتان ءالىپبيىنىڭ ءالى كۇنگە بولماۋى. بۇل - مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ باستى ماسەلەسى. ءالىپبي - ەڭ اۋەلى ءتىل دىبىستارىنىڭ جۇيەلى تۇردە تاڭبالانعان كەستەسى. ءتىلدىڭ جازبا نۇسقاسى وسى كەستەگە سۇيەنە وتىرىپ حاتقا تۇسەدى. ال، قارىپ - وسى ءالىپبيدىڭ تاڭبا ءتۇرى عانا.

قازاق تىلىنە قارىپ تاڭداۋ تاۋەلسىزدىك العان كۇننەن باستاۋ السا، ال ءتىلدىڭ وزىنە ءتان ءالىپبيىنىڭ بولۋىن كۇن تارتىبىنە قويۋ تەك قانا سوڭعى 7-8 جىلدىڭ ۇلەسىندە. ياعني، بۇل جايت قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبيى توڭىرەگىندە بولىپ كەلگەن بۇعان دەيىنگى اڭگىمەنىڭ جۇيەسى مەن بىلىگىنىڭ كۇمان كەلتىرەتىنىن بىلدىرەدى. بۇل - قوعام تاراپىنان مەملەكەتتىك ءتىلدى شىنايى دامىتۋعا باعىتتالعان ءالىپبي ماسەلەسى جونىندەگى شەشىم قابىلداۋعا دەگەن كەرىتارتپا كەدەرگىنىڭ ءبىرى عانا.

«امانات»  كلۋبىنىڭ «قر پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ  «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى جولداۋى: قازاق ەملەسىن جەتىلدىرۋ جولدارى جانە ءالىپبيدى لاتىن قارپىنە كوشىرۋدىڭ ماسەلەلەرى مەن ءتيىمدى تاسىلدەرى» اتتى ارنايى وتىرىسىندا جاسالعان كىرىسپە بايانداما

قازاقستان ەگەمەن ەل بولعالى كوتەرىلىپ كەلە جاتقانىمەن، شەشىمى بولماي كەلە جاتقان ماسەلە - قازاق ءتىلىنىڭ وزىنە ءتان ءالىپبيىنىڭ ءالى كۇنگە بولماۋى. بۇل - مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ باستى ماسەلەسى. ءالىپبي - ەڭ اۋەلى ءتىل دىبىستارىنىڭ جۇيەلى تۇردە تاڭبالانعان كەستەسى. ءتىلدىڭ جازبا نۇسقاسى وسى كەستەگە سۇيەنە وتىرىپ حاتقا تۇسەدى. ال، قارىپ - وسى ءالىپبيدىڭ تاڭبا ءتۇرى عانا.

قازاق تىلىنە قارىپ تاڭداۋ تاۋەلسىزدىك العان كۇننەن باستاۋ السا، ال ءتىلدىڭ وزىنە ءتان ءالىپبيىنىڭ بولۋىن كۇن تارتىبىنە قويۋ تەك قانا سوڭعى 7-8 جىلدىڭ ۇلەسىندە. ياعني، بۇل جايت قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبيى توڭىرەگىندە بولىپ كەلگەن بۇعان دەيىنگى اڭگىمەنىڭ جۇيەسى مەن بىلىگىنىڭ كۇمان كەلتىرەتىنىن بىلدىرەدى. بۇل - قوعام تاراپىنان مەملەكەتتىك ءتىلدى شىنايى دامىتۋعا باعىتتالعان ءالىپبي ماسەلەسى جونىندەگى شەشىم قابىلداۋعا دەگەن كەرىتارتپا كەدەرگىنىڭ ءبىرى عانا.

شىن مانىندە قازاق قوعامى اتالمىش ماسەلە بويىنشا ناتيجەلى تالقىدان گورى ارقايسىسى ءار جاققا تارتقان بۇرالقى ءسوزدىڭ بۇراۋىن كەلتىرۋمەن كوپ ۋاقىت جوعالتتى. عىلىمي ورتا تاراپىنان دا، زياتكەرلىك قاۋىم جاعىنان دا بۇل جونىندە شەشىم قابىلداۋعا يتەرمەلەيتىندەي العىشارت جاساۋعا تالپىنىس تا،ناقتى ءىس تە بولمادى. قولدا بارى - 100-گە تارتا جەكەلەگەن اۆتورلاردىڭ ءالىپبي جوباسى مەن دەربەس ۇسىنىستارى  عانا. بىراق بۇل الەۋەتتىڭ اينالىسقا ءتۇسىپ، جۇيەلەنگەن كەزى كوزگە تۇسپەدى، شەشىم قابىلداۋعا جەتەلەيتىن العىشارتقا اينالمادى...

ەگەر دە قازاق قوعامى مەملەكەتتىك تىلگە قانداي ءالىپبي جانە قاي قارىپ كەرەك ەكەنىن ەرتەرەك قولعا العاندا، بيلىك تە شەشىمدى ەرتەرەك قابىلداۋعا ءماجبۇر بولار ەدى. وكىنىشكە وراي، قوعامىمىزداعى زياتكەرلىك اقۋالعا سايكەس بۇل ماسەلە كەشىگىپ ءارى ۋشىعۋ بەلگىلەرى تۋىنداي ءتۇستى. اقىرى شەشىمدى ۋاقىت دەگەن تورەشى قولعا الۋعا يتەرمەلەپ وتىر. بۇنىڭ كورىنىسى جانە بىردەن ءبىر قاۋقارلى قادام رەتىندە قر پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى جولداۋىندا كوتەرگەن باستاماسىن اتايمىز.

سوندىقتان دا بۇل جولى ءبىز وسى باستامانى العا باستىرۋعا قانداي فاكتورلار قولداۋ كورسەتىپ، قايسىسى كەدەرگى بولماعىن ايتا الساق، تىلىمىزگە دەگەن تاريحي شەشىمدى قابىلداۋعا جاقىنداي تۇسەمىز. ءبىز بۇل وتىرىستا قاي قارىپتى تاڭدايمىز دەپ ەندى باس قاتىرمايمىز، الىپبيدە قانشا ءارىپ بولادى دەگەنگە دە توقتالمايمىز. بۇل ساۋالداردىڭ ءبارى دە جۇيەلى تۇردە جاڭا الىپبيگە جەتكىزەتىن العىشارت جاساقتاۋمەن شەشىلەدى. ءبىز ەندى اڭگىمەنىڭ توركىنىن دە ءبىر پلانكا جوعارى قويۋعا ءماجبۇرمىز. بىزگە بۇل اڭگىمەنى بۇرىنعىدان وزگەرەك قولعا الۋ كەرەك.

ەڭ باستىسى، قوعامدا ەكى ماسەلەنىڭ بەتى اشىلدى: بىرەۋى - قازاق تىلىنە ءتان ءالىپبيدىڭ جاسالۋ قاجەتتىگى; ەكىنشىسى - قازاق جازۋىنىڭ تاڭبالانۋى لاتىن قارپىنە نەگىزدەلەتىندىگى. بۇدان ءارى بۇلار جونىندەگى ناتيجەسىز داۋلار مەن تالداۋلاردى جىيىپ قويىپ، اڭگىمە اۋانىن ناقتىلاعانىمىز دۇرىس. سونداي-اق، جاڭا ءالىپبي ءتىلىمىزدى جوعارى دەڭگەي مەن سونى سىيپاتقا اپاراتىن بىردەن ءبىر فاكتور ەكەنىنە سەنگەنىمىز ءجون.

سونىمەن، جاڭا قازاق ءالىپبيىن جاساقتاۋعا ءبىر قادام العا باستىق: سوڭعى مەرزىم بەلگىلەندى جانە قاي قارىپكە جۇگىنەتىنىمىز دە ايقىندالدى. ەندىگىسى - ىسكە كىرىسىپ، ناقتى شەشىم قابىلداۋ. اتالمىش ماسەلەنى شەشۋدە قاي تاراپتار قانداي رەسۋرسىمەن بۇل ىسكە قوسىلا الادى؟ ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ونداي تاراپ ۇشەۋ: شەشىم قابىلدايتىن ءارى اتقاراتىن بيلىك، جۇيەسى مەن العىشارتىن ازىرلەيتىن - عىلىمي تاراپ جانە ناقتى ناتيجەگە مۇددەلى باقىلاۋشى دا ىقپالدى - قوعامدىق ورتا. ءبىز بۇگىن ءۇشىنشى تاراپتىڭ اتىنان جينالىپ وتىرمىز.

بۇعان دەيىن ورتاعا ءتۇسىپ كەلگەن ءبىرشاما ۇسىنىستاردى جيناقتاي كەلە، مىنا ماسەلەلەردىڭ قارالۋى جاڭا ءالىپبيدىڭ سۇلباسىن كوز الدىمىزعا تەزىرەك كەلتىرەر دەگەن ويدامىز. ءالىپبي ماسەلەسى ەڭ اۋەلى ساياسي ەمەس، ۇلتتىق مۇددەدەن تۋىندايتىن ونىڭ رۋحاني كەڭىستىگىن انىقتايتىن جايت.

سوندىقتان جاڭا ءالىپبي تۇجىرىمداماسى، قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستىق ستاندارتى جانە قارىپتەردى جۇيەلەۋ مەن تاعايىنداۋداعى باستى كريتەريلەر مەن تالاپتار رەسمي تۇردە جاسالىپ، بەكىتىلگەنى ابزال. ويتكەنى، ماسەلە، قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبي كەستەسىن جاساقتاۋمەن بىتپەيدى، ەڭ باستىسى ونى ءتىل تۇتىنۋشىلارىنىڭ وڭاي دا جەڭىل ءسىڭىرۋىن قامتىيتىن شارالار قاجەت. سونىڭ ىشىندە جاڭا الىپبيگە نەگىزدەلگەن ورفوگرافيالىق جانە ورفوەپيالىق سوزدىكتەردەن باستاپ، قولدانۋشىعا قاجەتتى بارلىق رەسۋرستار قولدا بولارلىقتاي الەۋەتتى ازىرلەۋ باستى مىندەتتەرگە جاتادى. قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن قارىپتى جاڭا ءالىپبيىنىڭ ناتيجەسىندە ءتىل دامۋى ءۇشىن جاڭا فورماتسيا قالىپتاساتىنىنا كوزىمىز جەتىپ بارىپ كىرىسكەنىمىز ماقۇل. بۇل جاعىنان ءتىلدىڭ جازۋ ءتۇرى عانا ەمەس، ونىڭ مازمۇنى مەن زاڭدىلىقتارى دا  ءبىرشاما وزگەرىسكە ۇشىراۋىنا الدىن الا دايىن بولۋىمىز قاجەت.

قىسقاسى، جاڭا ءالىپبي قازاق جازۋىن بارىنشا جەڭىلدەتىپ، قازاق تىلىنە سونشالىقتى ءتان زاڭدىلىقتاردى قامتىپ، ءتىل دامۋىنا كەڭ جول اشاتىنداي، اسىرەسە، قازاق  جازۋىن قولداناتىن تۇتىنۋشىعا جاڭا مۇمكىندىكتەر مەن جەڭىلدىكتەر بەرەتىندەي تەحنيكالىق قولداۋ تۇرىندەگى ناتيجەگە قول جەتكىزۋى كەرەك. ءتىپتى، ەملەنىڭ قازىرگى كۇردەلى اقۋالى قاراپايىمداتىلىپ، قاراما قايشى سىيپاتى جويىلسا، نۇر ۇستىنە نۇر. تۇتىنۋشى سوندا عانا جاڭا الىپبيگە پسيحولوگيالىق جاعىنان مەيلىنشە دايار بولماق. سوندا عانا ساياسي ءتۇرلى كەدەرگىلەر وزىنەن ءوزى جويىلماق.

2025 جىلعا دەيىنگى كەزەڭدە يگەرىلەتىن جاڭا ءالىپبي قازاق حالقىنىڭ جاڭا دامۋ دەڭگەيى مەن رۋحاني تۇلەۋىن قامتىيتىن الەۋەت پەن رەسۋرس ەكەنىن ەسكەرگەنىمىز ماقۇل. اسىرەسە، بۇل مىندەت جاس ۇرپاق الدىنداعى باستى بورىشىمىز، سول ءۇشىن بارىنشا سايكەس ىسكە ۇمتىلعانىمىز ءجون.

س.ەرعالي، مادەنيەتتانۋشى، كوسەمسوزشى

«Abai.kz»