كرەملدىڭ كوڭىلى قالدى.كرەمل اشۋلاندى. رەسەيدىڭ ۋكرايناعا باسىپ كىرۋى كەزىندە قىتايدىڭ قولداۋى ماسكەۋ كۇتكەننەن مۇلدە باسقاشا بولىپ شىقتى. قىتايدىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق كومپانيالارى رەسەيمەن ارىپتەس بولۋدان قاشىپ جاتىر. قىتاي رەسەيگە زاماناۋي ستانوكتاردى جەتكىزۋدەن باس تارتىپ وتىر. قىتايلىقتار رەسەيلىك مۇنايدى، گازدى جانە اعاشتى نارىقتاعىدان تومەن باعامەن ساتىپ الۋدا، ال قىتايلىق كومپانيالار رەسەيدە قالۋ ءۇشىن كوبىرەك جەڭىلدىكتەر مەن سالىق جەڭىلدىكتەرىن تالاپ ەتۋدە.

ءدال قازىر «ستراتەگيالىق رەسەي-قىتاي سەرىكتەستىگى» ءدال وسىنداي كۇيدە. «رەسەي-قىتاي دوستىعى» جيىرما جىلدان بەرى ۇزدىكسىز ناسيحاتتالىپ كەلگەن ەدى. بىراق بۇل قيىندىقتاردىڭ جارتىسى عانا. دەگەنمەن قىتايدان رەسەي تاۋارلار جەتكىلىكتى كەلىپ جاتىر. سوندىقتان، قازىر رەسەيدە تاۋار جەتىسپەۋشىلىگى ورىن الا قويمايدى. راس، باعا بەلگىلەرى ايتارلىقتاي كوتەرىلگەن. ماسەلە باسقادا – قحر بيلىگى مەن قوعامىندا رەسەي-ۋكراينا سوعىسى نەعۇرلىم ۇزىققا سوزىلعان سايىن، سوعىسقا دەگەن كوزقاراس تا سوعۇرلىم وزگەرە بەرەدى.

بۇل تۇرعىدا قىتايدىڭ ۋكرايناداعى بۇرىنعى ەلشىسى گاو يۋشەننىڭ جاقىندا قىتايدىڭ حالىقارالىق قارجى فورۋمى مەن قىتاي الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسى جانە قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باستى يدەولوگيالىق شتابى ۇيىمداستىرعان سەميناردا ايتقان تەزيستەرى ايقىن دالەل بولدى.

گاو يۋشەننىڭ نەگىزگى ويى مىناداي بولدى: «رەسەي-ۋكراينا سوعىسى قىرعي-قاباق سوعىستان كەيىنگى كەزەڭنىڭ ەڭ ماڭىزدى حالىقارالىق وقيعاسى بولدى. ول قىرعي-قاباق سوعىستان كەيىنگى كەزەڭدى اياقتادى جانە جاڭا حالىقارالىق ءتارتىپتى باستادى. رەسەيدىڭ بۇل سوعىستاعى پوزيتسياسى بارعان سايىن ءپاسسيۆتى جانە قولايسىز بولىپ بارادى جانە ونىڭ جەڭىلىسى قازىردىڭ وزىندە ايقىن».

قىتايلىق ديپلومات رەسەيدىڭ جەڭىلىسكە قاراي جىلجۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن اتادى.

بىرىنشىدەن، كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن رەسەي ۇزدىكسىز تاريحي قۇلدىراۋ پروتسەسىنە ءتۇستى. بۇل ەڭ الدىمەن كسرو ىدىراعانعا دەيىنگى قۇلدىراۋدىڭ جالعاسى جانە رەسەيدىڭ ساتسىزدىكتەرىمەن بايلانىستى. بۇل پروتسەستى باتىستىڭ سانكتسيالارى دا قيىنداتا ءتۇستى.

پۋتين تۇسىندا رەسەيدىڭ قايتا جاندانۋى مۇمكىن ەمەس. رەسەيدىڭ قۇلدىراۋى ونىڭ ەكونوميكاسىنىڭ بارلىق سالالارىندا، اسكەري، عىلىمي-تەحنيكالىق، ساياسي جانە الەۋمەتتىك ومىرىندە كورىنەدى جانە ورىس ارمياسى مەن ونىڭ اسكەري كۇش-جىگەرىنە ەلەۋلى تەرىس اسەر ەتەدى.

ەكىنشىدەن، رەسەيلىك بليتسكريگتىڭ ساتسىزدىككە ۇشىراۋى جانە تەز كۇرەسۋگە قابىلەتسىزدىگى رەسەيدى جەڭىلىسكە اكەلدى. «اسكەري دەرجاۆا» دەپ اتالاتىن مارتەبەسىمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ەكونوميكالىق جانە قارجىلىق رەسۋرستارى كۇنىنە جۇزدەگەن ميلليون دوللاردى قۇرايتىن جوعارى تەحنولوگيالىق سوعىستى كوتەرە المادى. كەدەيلىكتەن جەڭىلگەن ورىس اسكەرىنىڭ ديلەمماسى ۇرىس دالاسىنىڭ بارلىق جەرىندە كورىنەدى. سوعىستىڭ كەيىنگە قالدىرىلعان ءاربىر كۇنى رەسەي ءۇشىن اۋىر جۇك.

ۇشىنشىدەن، رەسەيدىڭ ۋكراينادان اسكەري جانە ەكونوميكالىق قۋاتى جاعىنان ارتىقشىلىعى بولدى. الايدا ۋكراينانىڭ تاباندى قارسىلىعى مەن باتىستىڭ وراسان زور، تۇراقتى جانە ءتيىمدى كومەگى سوعىس ەرەجەسىن وزگەرتتى.

رەسەي مەن اقش جانە ناتو-نىڭ باسقا ەلدەرى اراسىنداعى قارۋ-جاراق پەن تەحنولوگيا، اسكەري دوكترينا جانە وپەراتسيالىق ۇلگىلەر بويىنشا ۇرپاقتار اراسىنداعى ايىرماشىلىقتار ەكى جاقتىڭ كۇشتى جانە ءالسىز جاقتارىن كورسەتتى.

تورتىنشىدەن، قازىرگى زامانعى سوعىستار مىندەتتى تۇردە گيبريدتى سوعىستار بولىپ تابىلادى. اسكەري، ەكونوميكالىق، ساياسي، ديپلوماتيالىق، ۇگىت-ناسيحات، بارلاۋ، اقپاراتتىق جانە ت.ب. رەسەي ۇرىس الاڭىندا ءپاسسيۆتى پوزيتسيانى ۇستانىپ قانا قويماي، بۇل پوزيتسيالاردا قازىردىڭ وزىندە جەڭىلىپ جاتىر. رەسەيدىڭ تۇپكىلىكتى جەڭىلىسى - ۋاقىت ماسەلەسى عانا.

وسىدان قىتايلىق ديپلومات سەمينارعا قاتىسۋشىلاردىڭ ەشقايسىسى داۋلاسپاعان دەگەن قورىتىندى جاسايدى: «ەندى بۇل سوعىستىڭ قاشان جانە قالاي اياقتالاتىنىن رەسەي شەشپەيدى. رەسەيدىڭ قول جەتكىزگەن نەگىزگى تابىستارىن نىعايتا وتىرىپ، سوعىستى تەزىرەك اياقتاۋعا دەگەن ۇمتىلىسى جەڭىلىسكە ۇشىرادى. بۇل تۇرعىدا رەسەي ءوزىنىڭ ستراتەگيالىق ۇستەمدىگى مەن باستاماشىلىعىن جوعالتتى».

گاو يۋيشەننىڭ سوڭعى ايلاردا ءارتۇرلى فورمادا ايتقان ويلارى بەيجىڭدەگى بيلىك دالىزدەرىندە بەلسەندى تۇردە تالقىلانىپ جاتىر. بەيجىڭ باستاپقىدا رەسەيدىڭ باسقىنشىلىعىنا قارسى بولدى، بۇل تۋرالى سي تسزينپين اقپان ايىنىڭ باسىندا ۆلاديمير پۋتينگە ءوزى ەسكەرتتى.

بىراق ماسكەۋ ءوزىنىڭ جاقىن ارادا جەڭىسكە جەتەتىنىنە سەنىمدى بولعاندىقتان بۇعان ءمان بەرمەدى. قىتاي دا العاشقى ناتيجەلەردى كۇتۋگە شەشىم قابىلدادى. جانە ولار رەسەيدەگى بيزنەسىن باتىستىڭ سانكتسيالارىنان قالاي قورعاۋعا بولاتىنىن ويلاستىرا باستادى. ونىڭ ۇستىنە قىتاي قاتال مالىمدەمەلەردەن اۋلاق بولدى. بىراق بەيجىڭ ءبارىن ءوزى شەشىپ قويعان: رەسەيدى حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ ايىپتاۋىنا قوسىلماي، ەڭ نازىك سانكتسيالاردىڭ كەيبىرىن ورىنداۋعا تىرىسۋ.

سونداي-اق، قازىرگى جاعدايدى ءوز پايداسىنا پايدالانۋ: ەنەرگيا رەسۋرستارىن ۇلكەن جەڭىلدىكپەن ساتىپ الۋ، ولاردىڭ كەيبىرىن سپگ سياقتى قايتا ساتۋ، ءوز تاۋارلارىن رەسەيگە جوعارى باعامەن ساتۋ ت.ب. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قازىرگى جاعدايدان بارىنشا پايدا كورىپ قالۋ. وعان قوسا، قازىرگى جاعدايدى پايدالانىپ – ماسكەۋگە قاراماي ورتالىق ازياعا، ودان ءارى تاياۋ شىعىسقا كوشۋ.

ءبىر قىزىعى، بۇل ءتاسىلدى دە جۇرتشىلىق قۇپتايدى. ەگەر 1 اقپان مەن 30 ءساۋىر ارالىعىندا قىتايلىق الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ 58 پايىزى قاقتىعىس كەزىندە رەسەيگە تۇسىنىستىك تانىتسا، قازىر رەسەيدى 25 پايىزى عانا قولدايدى. بۇل دا بولسا قىتاي قوعامى مەن قحر باسشىلىعىنىڭ سولتۇستىك ارىپتەسىنىڭ اسكەري-ساياسي مۇمكىندىكتەرىنەن اشىق كوڭىلى قالۋى بولسا كەرەك. «الەمنىڭ ەكىنشى ارمياسى» تۋرالى ميف بار بولعانى ەكى ءجۇز كۇن ىشىندە جويىلدى!

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz