ەلىمىزدىڭ شىعىسىندا ورنالاسقان وسكەمەن (ۋست-كامەنوگورسك) قالاسىن ءبىر تىلدە جازۋ جانە ايتۋ قاشان ءىس جۇزىنە اسار ەكەن دەپ ويلايمىز كەيدە. سوناۋ 2007  جىلدىڭ 21 ماۋسىمىندا ەكس-پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ ورىسشاسى سەميپالاتينسك دەپ اتالاتىن، قازىرگى اباي اتامىزدىڭ اتىنداعى وبلىس ورتالىعى - سەمەي قالاسىن، تەك قانا مەملەكەتتىك تىلدە اتاۋعا جارلىق شىعارىپ، ۇلتتىق مارتەبەمىزدى ءبىر كوتەرگەن ەدى.

ارينە، ول كەزدە وسكەمەننىڭ كوپشىلىك بولىگى سلاۆيان تۇرعىندارى بولاتىن. قازىرگى كۇندەرى قازاقتاردىڭ كورسەتكىشى ەلۋ پايىزعا جاقىندادى. بۇرىندارى، وسى قالاداعى اۆتوبۋس، ترامۆايعا وتىرعاندا كوپشىلىكتىڭ ىشىنەن ءبىر-ەكى قازاقتى عانا كورەتىنبىز. قازىر، جاعداي مۇلدە باسقاشا. سونداي-اق، قالاداعى سالالىق جۇيەدە  جۇمىس جاسايتىنداردىڭ كوبى قازاقتار جانە وسىلاردى باسقارىپ وتىرعاندار دا ءوز ۇلتىمىزدىڭ وكىلدەرى. سوندىقتان، الداعى كەزەڭدە وسكەمەن قالاسىنىڭ اتاۋىن تەك قانا مەملەكەتتىك تىلدە جازۋعا، ايتۋعا بيلىكتىڭ پارمەنى كەرەك-اق. بۇعان وزگە ۇلت وكىلدەرى قارسى بولماس دەپ ويلايمىز جانە بۇل قازاق ەلى بولعان سوڭ، سولاي بولۋى دا قاجەت دەگەن پىكىردەمىز. سونىمەن قاتار، شىعىس قازاقستاندى - التىن التاي ولكەسى، باتىس قازاقستاندى - اق جايىق ولكەسى دەپ اتاۋدى دا ەسكەرە جۇرسە ەكەن دەيمىز (رەتى كەلگەندە، ورىستىڭ وبلىس ءسوزىنىڭ ورنىنا، ايماق، ءوڭىر، ولكە سوزدەرىن پايدالانسا قۇبا-قۇپ بولارى ەدى).

ششۋچينسك تۋرالى

ايەلىمنىڭ ەلى سولتۇستىك وڭىردەن بولعان سوڭ، ەسىلدە جانە بۋرابايدا ءجيى بولىپ تۇرامىز. بارعان سايىن، بۋرابايدىڭ سامىرسىندى توعايىن ارالاۋ كوڭىلىڭە قۋانىش  ۇيالاتادى. حان بولعان ابىلاي بابامىزدىڭ قونىس ەتكەن، بيلىك جۇرگىزگەن رەزيدەنتسياسىنىڭ ورىنىن كورۋ ءبىر عانيبەت. دەگەنمەن، وسى اراداعى اۋدان ورتالىعى بولىپ سانالاتىن ششۋچينسك قالاشىعىنىڭ اتاۋىن دا قازاقشالايتىن ۋاقىت الدە قاشان كەلدى. بۋراباي، ەلىمىزدەگى ەڭ اسەم دەمالىس كۋرورتى بولعان سوڭ، وسى ەلدىمەكەنگە الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن كەلەتىن دەمالۋشىلار، تۋريستتەر جىل سايىن كوبەيىپ كەلەدى. مىسالى، بۇل قالانى: ابىلاي حان نەمەسە، ءتىپتى، وقجەتپەس قالاسى دەپ اتاسا دا ارتىق بولماس ەدى.

ۇيعىر اۋدانى جونىندە

ارينە، بۇل ۇلت وكىلدەرىنە ەشقانداي جاماندىعىمىز جوق. قايتا، بۇلاردىڭ ۇيىمشىلدىعىنا، ەڭبەكقورلىعىنا، ءوز ءداستۇرى مەن ءوز تىلىندە جۇرەتىندىگىنە قىزىعا قارايمىز. دەگەنمەن، كەيىنگى ستاتيستيكالىق ساناقتى قاراعاندا، وسى ۇلت وكىلدەرىنىڭ سانى دا ءوسىپ كەلە جاتقاندىعىن كورسەتەدى. ءبىزدىڭ ايتارىمىز، اعايىن، باۋىر ەل دەسەكتە، ەلىمىزدىڭ الداعى كەزەڭدەرىن ويلاۋىمىز كەرەك. بۇلاردىڭ دەموگرافيالىق ءدۇمپۋى قازاقتارعا قاراعاندا، الدە قايدا جوعارى. الداعى ون، ون بەس جىلدان سوڭ، بۇل ۇلت وكىلدەرىنىڭ سانى ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن. سونداي-اق، بۇلاردىڭ كوبى وزدەرىنىڭ ۇلتتىق مەكتەپتەرىندە وقيدى. ارينە، ساندارى ءوسىپ، ۇلتتىق مەكتەپتەرىندە ءبىلىم الۋلارىنا ەش شاتاعىمىز جوق. بىراق، ەلىمىزدە كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى بولعاندىقتان، وسى ۇلت وكىلىنىڭ اتىنداعى اۋداننىڭ اتىن وزگەرتسە دۇرىس بولار ەدى. وسى اۋماقتاعى قازاقتاردىڭ سوزىمەن قارا دالا، نە بولماسا، شارىن (ۇلتتىق پارك ) اتاۋىمەن اتاعاندا. سونىمەن قاتار، بۇل ۇلت وكىلدەرى (تاتارلار دا), قازىرگى كۇندەرى قازاق بولىپ جازىلىپ، ەلىمىزدەگى ءار سالاعا كىرىپ، جۇمىس جاساپ جاتقانىن بىلەمىز. ارينە، وعان ەشقانداي شاتاعىمىز جوق. ولاردا، قازاقتار سەكىلدى تەڭ قۇقىلى. دەگەنمەن، اسىرەسە، بيلىك جۇيەسىنە جانە قورعانىس سالاسىنا ساق بولۋىمىز كەرەك. وسى جۇيەلەرگە بۇل ۇلتتاردى جىبەرىپ الماۋىمىز كەرەك-اق،  سەكىلدى. ونى قاڭتار وقيعاسى دالەلدەدى ەمەس پە!

قوس قوعام جونىندە

تاعى ءبىر ايتارىمىز، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قالىپتاسقان ەكى ءتىلدى قوعام بار. قازاق جانە ورىس ءتىلدى قوعام. وسىنى ءبىر ءتىلدى قوعامعا (قازاق ءتىلدى) اينالدىرعاندا ءجون بولار دەيمىز. ءبىزدىڭ وڭتۇستىك جانە باتىس وبلىستارى، سونداي-اق، ءوزىم وسكەن اباي وبلىسى قازاق ءتىلدى ولكەگە جاتادى. سولتۇستىك وبلىستار ورىس ءتىلدى بولىپ كەلەدى. كەزىندە، ۇزاق جىلدار سولتۇستىكتە اكىمشىلىكتە جۇمىس ىستەگەنىمدە، ول جاقتىڭ تۇرعىندارى قازاق ءتىلىن جولاتپاۋعا تىرىساتىن. قازىر دە، جىل سايىن بارىپ-كەلىپ جۇرگەندە، وزگەرگەن ەشتەڭەنى كورمەيسىڭ. باياعى جارتاس، سول جارتاس. ەلدىمەكەندەردىڭ توقسان پايىزدان استامى ورىس تىلىندەگى اتاۋلار. بيلىك وسى وبلىستاردىڭ اكىمدەرىنە ءار جىل سايىن كەم دەگەندە ون، ون بەس پايىزىن قازاقشالاۋدى جۇكتەگەندە، قالاي بولار ەدى؟ ەلدىمەكەندەردىڭ كونە اتاۋىن قالپىنا كەلتىرۋ، ءتىپتى، جوق بولسا جاڭادان اتاعانى ءجون-اق.  ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزگە وتىز جىلدان استى. ەل تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك جاعىن جاقسارتۋ، ەكونوميكانى كوتەرۋ، ينۆەستيتسيا تارتۋ، ول دا كەرەك! دەگەنمەن، رۇحاني جاعىمىزدى جۇپىنى كۇيىندە قالدىرماي، قاتار الىپ ءجۇرۋدى، ەلىمىزدىڭ كوپشىلىك بولىگى قولداعان بيلىگىمىزگە ايتار كوكەي تەستى ءۇمىتىمىز.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz