جانبولات ماماي بۇل كۇندەرى ەل جۇرتتىڭ كوز الدىندا جاس بولسا دا ساياسي كۇرەس جولىن ەرتە باستاپ، قوعام بەلسەندىسىنەن ساياساتكەرلىك  ساتىعا كوتەرىلگەن ادام. «دەموكراتيالىق پارتيانى قۇرۋ» باستاماشىل توبىنىڭ جەتەكشىسى. بيىلعى «قاندى قاڭتار» وقيعاسىنان كەيىن ۇستالدى، قامالدى. توعىز ايعا جۋىق تۇرمەدە جاتتى. بيىل 2 قاراشا كۇنى ۇيقاماققا اۋىستىرىلدى. ىلە-شالا الماتى قالاسى بوستاندىق اۋداندىق سوتىندا جانبولات مامايدىڭ سوتى باستالدى. سەگىز رەت سوت بولىپ، وسى جەلتوقساننىڭ 5-ىنە سوت بەلگىسىز ۋاقىتقا كەيىنگە قالدىرىلدى.

مەن الماتى قالاسىنىڭ قاراپايىم تۇرعىنىمىن. جانبولات مامايدى الەۋمەتتىك جەلىدەن باقىلاپ كەلگەنىم بولماسا، وسى رەتكى سوتىنان بۇرىن جۇزدەسىپ كورمەپپىن. مەنى «قاندى قاڭتار وقيعاسى» قاتتى وياتتى. بۇرىندارى جەمقورلىقتى، ادىلەتسىزدىكتى بىلسەك تە ونىڭ قاي دەڭگەيدە، نەنىڭ باستى سەبەپ بولعانىن تولىق تۇسىنە الماعان ەدىك. جەرىمىز قانشا بايلىققا تولى بولسا دا، جارىماي وتىرعانىمىز بايلىعىمىز  بار-جوعى 162 ادام جاعىنان تونالىپتى. سىبايلاسقان توپ ەل بيلەپتى. قازاقستان قوعامىن ادىلەتسىزدىك جايلاپتى. مىنە، بۇل قازىر اشىققا شىققان شىندىق.

ق.توقاەۆ ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋ باستاماسىن كوتەردى. كۇنى كەشە ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋدى سايلاۋالدى باعدارلاماسىنىڭ تۇعىرى ەتتى. پرەزيدەنتتىك يناۋگۋراتسياسىندا: «بايلىق نە كەرەك، ادالدان جيماساڭ، بيلىك نە كەرەك، ادىلدىك قۇرماساڭ»، - دەگەن ءسوز بار، قازاقتا. بۇل مەنىڭ بۇلجىتپاي ۇستاناتىن ومىرلىك قاعيداتىم»، - دەپ انت بەردى حالىققا.

ادىلەتتى ەل قۇرۋدا ەڭ الدىمەن سوت ادىلەتتى بولۋ كەرەك. ەلدە ادىلەتتى سوت  بولماي، ادىلەتتى مەملەكەت قۇرۋ تۋرالى ءسوز ايتۋدىڭ ءوزى ۇيات. بۇل قاراپايىم ادامعادا تۇسىنىكتى الىپپەلىك ءبىلىم. مەن جانبولاتتىڭ سوتىنان پرەزيدەنت ق.توقاەۆ انت ەتكەن ادىلەتتى كورەيىن دەپ باردىم.

جانبولاتقا ءۇش ايىپ تاعىلعان. جانبولات 2021-ءشى جىلى 18-ءشى قىركۇيەك كۇنگى ميتينگدە ميتينگىگە شىققانداردىڭ اياق-قولىن قايىرىپ، ۇلكەن-كىشى، ەر-ايەل دەمەي كۇشپەن اۆتوزاققا قويشا تيەيتىن  پوليتسيالاردى «قارابەتسىڭدەر» دەگەن. بۇعان الاتاۋ اۋدانى پوليتسەيى: «مەنى قارالادى، ار-ۇجدانىمدى  جارالادى»، - دەپ ارىز بەرىپتى. وسى سوتتا تالاپكەر بولدى. ءبىر قىزىعى بۇل  ايىپتاۋ بولعان وقيعادان كەيىن جىلعا جۋىق ۋاقىت تولعاندا قوزعالىپ، سوتقا  جەتىپ جاتىر. سوندا وسى قارالاۋ ءسوزى  اتالمىش  پوليتسەيگە ەستىگەن كەزدە  اسەر  ەتپەي، سوتقا بەرۋگە مۇمكىندىگى بولماي، ايلار اۋناعاندا اسەر ەتىپ، ارەكەتتەنگەن بە؟ اقىلعا سيمايدى. ءبىز تاڭ قالدىق. بۇل ايىپتاۋ دالەلدەنبەدى.

ەكىنشى ايىپ: نەسيە كەشىرىلەتىن بولدى دەپ جانبولات ەلگە وتىرىك اقپارات تاراتتى، ەلدى دۇرلىكتىردى دەگەن ءجايت. جانبولات جاقتاس جيناپ، ساياسي كۇرەستە جۇرگەن ازامات. حالىقتى الداۋدىڭ قانشالىقتى ەل سەنىمىن كەتىرەتىنىن ول وتە جاقسى بىلەدى. بىزدە سەنبەدىك. سوتتا بۇل ايىپ دالەلدەنبەدى.

ءۇشىنشى ايىپ: قاڭتار وقيعاسىنا قاتىسقان (ۇيىمداستىرۋشى دەگەن ايىپ تاعىلعان، كەيىن  دالەلدەنبەگەن سوڭ قىسقارتىلىپتى), ءتارتىپ بۇزعان دەگەن ايىپ. بىزدە سول «قاندى قاڭتار» وقيعاسىن  الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى باقىلاپ وتىردىق. جانبولات شاماسىنىڭ جەتىسىنشە ەلدى تارتىپكە شاقىردى. ءوزى ارانداتۋشىلاردان تاياق جەپ، جارالاندى. بۇل ايىپ تا دالەندەنبەدى.

تاعىلعان ايىپتار دالەلدەنبەگەن سوڭ ون ەكىنشى ايدىڭ بەسىنشى كۇنگى سوتتا سۋديا جانبولاتتىڭ ءىس-ارەكەتىنە ساياسي ساراپتاما جاساۋ تۋرالى پروكۋروردىڭ ۇسىنىسىنا قوسىلىپ قارار قابىلدادى. جانبولاتتىڭ ءىسى ساياسي ساراپتاما جاساۋعا ساياساتتانۋشىلارعا جىبەرىلەتىن بولدى. بۇل ساراپتاما قاشان جاسالادى؟ بەلگىسىز. جانبولاتتىڭ سوتى وسىلاي بەلگىسىز ۋاقىتقا سوزىلدى. قازاقستاندا ايىپتالۋشىلارعا ساياسي ساراپتاما جاساۋ دەگەننىڭ قانداي زاڭدىق نەگىزى بار ەكەنىن سوتتاعى پروكۋرورلار مەن سۋديالار ايتا المادى. جانبولاتتىڭ ادۆوكاتى ساياسي ساراپتامانىڭ زاڭسىزدىعىن سوتتا دالەلدەدى. ونى تىڭداعان ادام بولمادى.

ءبىز قازاقستان زاڭىندا ادامدار ساياسي كوزعاراستارى ءۇشىن ايىپتالمايدى دەگەن نورما بار ەكەنىن ۇنەمى ەستيمىز، بىلەمىز. سوندىقتان دا ەلىمىزدە ساياسي تۇتقىن بولۋدىڭ زاڭدىق نەگىزى جوق دەپ ايتىلادى. ەلدە ساياسي تۇتقىن جوق دەپ بيلىك ۇنەمى ايتادى. سوندا سوتتالۋشىعا ساياسي ساراپتاما تاعايىنداۋ دەگەندى قالاي تۇسىنۋگە بولادى. زاڭسىزدىق دەپ تۇسىنبەگەننەن باسقا نە ايتۋعا بولادى. بىلمەدىك.

مەن بۇل سوت پروتسەسسىنە قالماي قاتىستىم. ءدال قازىرگە دەيىن ادىلەتتى سوتتىڭ بەلگىسىن كورە المادىم. بۇلاي ايتۋىما جانە دە سوت بارىسىندا كورگەندەرىم مەن تۇيگەندەرىم سەبەپ بولدى. سوت ءبىز ويلاعانداي اشىق بولمادى. سوتتار سوت زالىندا بولدى. ءبىز سياقتىلار باسقا بولمەدە بەينە ەكراننان كوردىك. سوت ەكى رەت باستالماي جاتىپ اقىرلاستى. سۋديانىڭ كەڭەسۋ بولمەسىنەن شىقپاۋى. كۋاگەردىڭ كەلە الماۋۆى دەگەن سىلتاۋلار. ءبىز تاڭ قالدىق. بۇل سوتقا دەگەن سوتشىلاردىڭ قۇرمەتسىزدىگى. سوتقا قۇرمەتسىزدىك زاڭعا قۇرمەتسىزدىك. سوت قىزىمەتكەرلەرى بۇلاي بولعاندا قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرامىز. قۇقىقتىق مادەنيەت قالىپتاستىرامىز دەپ ۇمىتتەنۋدىڭ ءوزى قيىن ەندى.

جانبولاتتىڭ بۇل سوتى بۇكىل حالىقتىڭ، حالقارالىق ۇيىمنىڭ باقىلاۋىندا. امەريكا ەلشىلىگىنەن دە ادامدار كەلدى. سوندىقتان ادىلەتتى قازاقستاننىڭ سوتى ءوزىنىڭ ادىلەتتى ەكەندىگىن كورسەتكىسى كەلسە، سوت كەڭ زالدا تىڭداۋشىلاردىڭ الدىندا اشىلۋى كەرەك ەدى. سوتتى مەملەكەتتىك باق باقىلاپ، حالىققا اشىق تاراتۋى كەرەك ەدى. تەلەديدارىمىزداعى «ۇلتتىق  ارنا» مەن «حابار» ارنالارىنداعى ساياسي توك شوۋدا جانبولات ماماي سوتىنىڭ ادىلەتتى قوعام قالىپتاستىرۋدا ماڭىزى بار ما، جوق پا دەپ ۇقساماعان تۇرعىدا تالقىلانۋى كەرەك ەدى. قوعام جاعىنان قازاقستان سوتى بيلىكتىڭ مانتيا كيگەن نوتاريۋسى دەگەن ايىپتاۋدى جوققا شىعارۋ ءۇشىن جوعارداعىداي تىرلىكتى جاساۋ كەرەك ەدى. بۇل جاعدايلاردىڭ بىرەۋى دە جاسالمادى.

سوت قازىر جانبولاتتان سوتتايتىن ىلىك تابا المادى. مەن بۇل سوتتان قازىرگە دەيىن ادىلەتتىلىكتى كورە المادىم. مەن تولىق ءتۇسىندىم، ءبىزدىڭ سوت جۇيەسى ءالى دە بيلىككە قارسى ءسوز ايتقان ادامداردى ەبىن تاۋىپ سوتتاۋعا دايار ەكەن. مۇمكىن بۇل كونە قازاقستاندا قالىپتاسقان ەسكى ويلاۋ فورماسىنان ءالى ارىلا الماعاندىقتىڭ سەبەبىنەن بولار. سوت بيلىككە ەمەس، زاڭعا قىزمەت ەتۋى كەرەك. جانبولاتقا سوڭعى سوت ۇكىمى شىققانعا دەيىن مىنا سوتتا ادىلدىك بار دەپ ايتا المايمىن. جانبولاتتىڭ جازىقسىز ەكەندىگىنە كوزىمىز جەتە ءتۇستى. ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ادىلەتتىلىگى جانبولاتتىڭ سوتىندا  تالقىعا ءتۇستى. ءبىز جانبولات سوتتالسا قازاقستان سوتىندا ادىلدىك جوق دەپ اشىق ايتامىز. سوت ءادىل بولماسا، بيلىكتە ادىلەتتى قازاقستان قۇرامىز دەگەن نيەتتە جوق دەپ قارايمىز.

ناۋرىزباي تۇڭعاتارۇلى

Abai.kz