ادالبەك اقماديۇلى. ايجانار
بەتاشار ءسوز
بەتاشار ءسوز
وسى بالانىڭ اتىن əۋ باستا ادالبەك دەپ تاۋىپ قويعان سەكىلدى. «اتىنا- زاتى ساي» دەپ وسىنداي ازاماتتاردى ايتادى. «اقىندى اقىن ەتەتىن ءومىربايانى»، - دەيدى بىلەتىندەر. وسى - əستە دۇرىس ءسوز. ءبىزدىڭ ادالبەكجاننىڭ بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ كورمەگەنى جوق. بۇگىنگى گەوگرافيالىق ءبولىنىس بويىنشا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قانداستارىمىز تۋرالى ءبىز ءəلى دە از بىلەمىز. تۇرمىسىن، سالتىن، ءدəستۇرىن ءبىلۋ، كۇندەلىكتى تىرلىگىنەن ازدى-كوپتى قۇلاعدار بولۋ - ولاردى تولىق بىلەمىز دەگەن ءسوز ەمەس. ولاردىڭ قازاق دەپ سوققان جۇرەگىن، اتا قونىسقا تابانىم ءبىر تيسە ارمانىم بولماس ەدى-اۋ دەگەن ىستىق ىقىلاسىن ءتۇسىنۋ، وكىنىشكە قاراي كەز كەلگەن قازاقتىڭ ماڭدايىنا جازىلماعان باقىت، سوندىقتان بولار، ورالماندار تۋرالى كەي-كەيدە بولىمدى-بولىم-سىز əڭگىمەلەردىڭ شاڭ بەرىپ قالاتىنى. انىعىندا، ءəربىر ورالماننىڭ كوكىرەگىندە بۇكىل قازاقتىڭ مۇڭى بار. ماڭعىستاۋلىق اقىن سابىر اداي ايتقان، (ونىڭ-داعى بابالارى ءبىر كەزدە جات جۇرتقا اۋعان) «Əر قازاق مەنىڭ جالعىزىم» دەگەندى تۇسىنۋگە ءتيىستىمىز. ادالبەكجان سول قىتايداعى ىرگەسى سوگىل-مەي وتىرعان قالىڭ قازاقتىڭ (əلدەكىمدەر ايتىپ جۇرگەندەي ات توبەلىندەي از ەمەس) قايناعان ورتاسىندا تۋىپ-وسكەن ازامات. ءبىلىمدى قىتاي جەرىندە العان. ات جالىن تارتىپ ءمىنىپ، جىلىگى تولىپ جىگىت بولعان مەكەنى دە شىڭجان ولكەسى. بىراق ەس ءبىلىپ، ەتەك جاپقالى قازاقستانىم بار، قازاعىم بار، مەنىڭ قابىرعالى وتانىم بار، ءتۇپتىڭ تۇبىندە مەن سول جاققا كەتەمىن دەپ ىشتەي قايناپ، وزىمەن-ءوزى ارپالىسىپ، وزىمەن-ءوزى كۇرەسىپ وسكەن ناعىز قايسار جىگىت. قازاقستان ەگەمەندىك الىپ، كوك تۋى توبەمىزدە جەلكىلدەي باستاعان كۇنى جۇرەگى ورەكپىپ، ەرەكشە قۋانباعان قازاق بار ما ەكەن؟! قازاقستانعا كەتەتىن كەزىم كەلدى دەپ قۋانعانداردىڭ ءبىرى وسى- ادالبەك.
بىراق، قالاي كەتەدى؟ ارعى بەتتە قىتايدىڭ تەمىردەي ءتəرتىبى، بەرگى بەتتە قازاقتىڭ«ə» دەسەڭ، «مə» دەپ جاعالاسا كەتەتىن زاڭى جəنە بار. ادالبەك ءۇشىن قىسقا كۇندە قىرىق شاپقىن الاساپىران كۇندەر قايتا باستالادى. سول كەزدە موڭعوليانىڭ نۇربات دەگەن ازاماتى ەكى ەلدىڭ اراسىندا ءىرىلى-ۇساقتى ساۋ-دا جاسايدى ەكەن، مۇنىڭ ولەڭدەرىن تىڭداپ كورىپ: «اي، قاراعىم، مىناداي تالانتىڭمەن جات جەردە قور بولاسىڭ عوي، نە بولسا دا ەلگە جەتۋگە تىرىس! مەن سەنى جۇك ماشيناسىنىڭ ءبىر قۋىسىنا تىعىپ شەكارادان اسىرامىن، ءəرى قاراي قازاق جەرىنە تابانىڭ تيگەن سوڭ ولمەسسىڭ. «ەل ءىشى- التىن كەنىش»، ءوز ءجونىڭدى تابارسىڭ»، - دەيدى. «قۇلاننىڭ قاشۋىنا- مىلتىقتىڭ باسۋى»، ادالبەك كەلىسە كەتەدى. ءسويتىپ، قاقاعان قىستىڭ قاق ورتاسىندا كيىم-كەشەك باسقان ماشينانىڭ قورابىنا تىعىلىپ، اۋىر جۇكتىڭ استىندا ون ءتورت ساعات جاتىپ، ءولدىم-تالدىم دەگەندە ءبىر قاراعا جەتەدى. «قاۋىپسىز ايماققا كەلدىك، بالا، ەندى بەرى شىعۋىڭا بولادى»، - دەگەن نۇربات اعاسىنىڭ داۋىسىن ەستىگەندە، بۇل ماشينادان سەكىرىپ ءتۇسىپ، توپىراقتى قۇشىپ، جىلاپ جىبەرەدى. قازاق دەپ- نۇرباتتى ايت، قازاق دەپ- ادالبەكتى ايت! كەيىن وسى ءىسى ءۇشىن دۇرىلدەپ تۇرعان ساۋداسىنان ايىرىلىپ، əبەقوڭىر كۇيگە ءتۇسىپ قالعان نۇربات باۋىرىمىز ءəلى كۇنگە سول موڭعول جەرىندە ءومىر سۇرەتىن كورىنەدى. قازاقستانعا ءبىر قازاقتى، قازاق əدەبيەتىنە ءبىر اقىندى əكەلىپ قوسقانى ءۇشىن سول نۇرباتقا ىزەت-قۇرمەت، شان-شاراف. بالا-شاعاسىنىڭ قىزىعىن كورسىن!
ءسويتىپ، ءبىزدىڭ قاتارىمىزعا تاعى ءبىر تاماشا اقىن قوسىلدى. قازاقستانعا كەلگەن سوڭ دا ادالبەكتىڭ تاسى ورگە دومالاي جونەلگەن جوق. ءبىزدىڭ «شاش ال دەسە، باس الاتىن» ساقشىلارىمىز وسى بالا الىستان ات ارىتىپ، تون توزدىرىپ، ەلىم دەپ كەلدى-اۋ دەمەي، ىزىنە شىراق الىپ تۇسەدى. جۇمىس جوق، ءۇي جوق، تامىر-تانىس تاعى جوق. بازارعا شىعىپ، ساۋدا-ساتتىق جاساپ، ءبىرسىپىرا اقشا تاپقان ەكەن، اقىننان ساۋداگەر شىقسىن با، تىرنەكتەپ جيعان مۇلكىن ءبىر-اق كۇندە جوعالتىپ، قارا جۇرتقا وتىرىپ قالعان كۇندەرى دە بولعان. Əيتەۋىر، باعىنا وراي جانار كەلىنىمىز ءبىر جاقسى ەلدىڭ قىزى بوپ تاپ كەلىپتى.
جانار- قاتونقاراعايلىق تولەگەن راحىمجانۇلى دەگەن اقىننىڭ قىزى.
ادالبەك بəرىنە شىدادى، بəرىنە كوندى... قازاق بولعانى ءۇشىن، قازاق اقىنى بولعانى ءۇشىن كوندى.
دۇنيەدە قازاق بولۋدان ارتىق قانداي باقىت بار! وسىنداي سەزىمى بولماسا، ول قازاقستاندى قايتەدى؟ قازاقستان ونى قايتەدى؟!
ەندى ءبىر-ەكى اۋىز ءسوز ونىڭ ولەڭدەرى تۋرالى. ەڭ ءبىرىنشى انىق بايقالاتىن نəرسە، ول- قايسارلىق.
ەكىنشى ەرەكشەلىگى- ادالدىعى. ەكەۋى دە ولەڭگە وتە كەرەك قاسيەتتەر. مىسال كەلتىرەلىك:
ءتۇن.
تاۋلاردىڭ ەتەگى تىنىش تابىن،
قالباڭ-قالباڭ ەتەدى جىنىستا كىم؟!
اي استىندا اقسۇيەك ارمانىمدى،
العاش رەت ايالاپ ۋىستادىم.
ەلەس.
جارىق جۇلدىزدار قاشان اقتى؟
اي شۋاعىم، ءسۇت سəۋلەم شاپاعاتتى.
شىعىپ كەتكەن جۇرەكتىڭ شەڭبەرىنەن،
تاپپاي ءجۇرمىن اياۋلى ماحابباتتى.
ءتۇس.
ءبəرى دە بۇلىڭعىر تۇسكە اينالدى،
ارعى بەتتە اق تىرنام ۇشپاي قالدى.
كۇتە-كۇتە سۋىعان سەزىمدەردىڭ،
كىرپىگىنە تۇڭعيىق شىق بايلاندى.
تاڭ.
تاعى دا ساعىنىش سارساڭى ما؟..
ۋھ، جەتتىم-اۋ اقىرى اڭسارىما.
ساقتاپ كەلگەن سابىردىڭ ساقيناسىن،
جۇرەگىڭنىڭ سالايىن ساۋساعىنا!..
تەڭىزدىڭ ءدəمى تامشىدان دەيدى عوي، وسى ءتورت شۋماقتان-اق اياق الىسى كورىنىپ تۇر ەمەس پە؟ جال-پى، قىتاي قازاقتارىنىڭ ءبىزدى تاڭعالدىراتىن، تاڭعالدىرىپ قانا قويماي، سۇيسىندىرەتىن كەرەمەت
قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى - ءتىلدى تازا ساقتاي بىلگەندىگىندە. سونشاما قىلبۇراۋ مەن تەمىر تۇساۋدا وسسە دە،
قازاقتىعىن، ءتىلىن، ءدىنىن كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ قالعاندىعىندا. ادالبەكتىڭ جالعىز ايىرماشىلىعى - تىلىندە ەمەس، ول اقىنعا كەرەك كوپ قاسيەتتىڭ ءبىرى عانا، ول تىلگە قوسا كوركەمدىكتى دە جاقسى مەڭگەرگەن. «ءتۇن- بوتا، بوزىنگەننىڭ قوڭىراۋى» دەگەن سەكىلدى جولداردى تەك قازاق عانا جازا الادى.
«قاراتورعاي» دەگەن داستانىن تەبىرەنبەي وقۋ مۇمكىن ەمەس. وسى پوەمانى وقىپ وتىرىپ ءوز باسىم
سول شىڭجاڭ جەرىندە ومارعازى ايتانۇلى دەگەن جاقسى اقىن وتكەنىن ءبىلدىم. مەن ونىڭ ەشبىر كىتا-بىن وقىعام جوق، بىراق، ءبىزدىڭ ادالبەكجان ەپيگراف ەتىپ العان«ازىراق، جاز، اقىنىم، ازىراق اقسىن، تابيعاتتىڭ كوز جاسى!» - دەگەن جولدارىنان ۇلكەن تالانتتىڭ تەگەۋرىنىن اڭعارۋعا بولاتىنىنىن سەزدىم. بۇدان بىلايعى جەردە ومارعازى اقساقالدىڭ قانداي-ءدۇر شىعارماسى كوزىمە تۇسسە، مىندەتتى تۇردە وقيمىن.
ەندى ءبىر ءسوز. ادالبەك ءəلى تالاي جاقسى ولەڭدەر جازادى، مۇنىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى ءسوز بولعاندا، ىرگەتاسى مىقتى قالانعان ۇلكەن ساراي كوزگە ەلەستەيدى. ول سارايدىڭ ەسىك، تەرەزەسى، وزگە جاساۋ-جابدىقتارى ءəلى تۇگەندەلە جاتار، ەڭ باستىسى - بەرىكىرگەتاس بار. ول ىرگەتاس تەمىردەي بەرىك ۇستىنداردىڭ ۇستىنە قۇيىلعان. ىرگەتاس دەپ وتىرعانىم- ءومىربايان.
ادالبەكتىڭ ءومىرى الدا، نەمەن اينالىسسىن، كىممەن دوس بولسىن، قايدا ءجۇرسىن، نە جازسىن، نە جازباسىن، ەڭ باستىسى- بالا كەزىنەن ارمانداعان قازاقستانعا كەلدى. ءوزىنىڭ قازاقستانىندا. بۇل قازاقستانعا مەنىڭ، امانحاننىڭ، امانحان ەمەستەردىڭ قانشالىقتى حاقى بولسا، ادالبەك جəنە ادالبەك سەكىلدىلەردىڭ دە سونشالىقتى حاقى بار. ونداي قۇقىق ادالبەككە زاڭ-زəكۇننەن بۇرىن قازاق دەگەن قاسيەتتى ۇلتتىڭ وكىلى بولعانى ءۇشىن بەرىلگەن.
تالابىڭا نۇر جاۋسىن، جاس دوس! العا قاراي نىق سەنىممەن اتتاي بەر! نەگە جاسقاناسىڭ؟! مىنا ەل-
سەنىڭ ەلىڭ، مىنا جەر- سەنىڭ جەرىڭ!
ەسەنعالي راۋشان
23. 04. 2012 ج.
تامشى
تاڭدايىنا تاستاپ نəر،
جاپىراقتىڭ تامشى- انا.
جاۋدى جاڭبىر اسپاننان،
جۇتتى دالا تامسانا.
جاۋدى جاڭبىر، جارقىنىم،
ءتəڭىر نۇرى سياقتى.
جانارىنان تامشىنىڭ،
كورىپ تۇردىم شۋاقتى.
كورىپ تۇردىم بۇلاقتى،
قۇرساعىنان تامشىنىڭ.
ءبىر ءتۇيىر نۇر سياقتى،
مەن داعى- ءبىر تامشىمىن!
* * *
سəۋلەلى كوكتەن سىر تىڭداپ،
ءسۇيدىردىم تۇنگە بەتىمدى.
ساف التىن ولەڭ ءبىر شۋماق،
ءبىر شىنى شاراپ سەكىلدى.
شولمەكتە جاتقان اپپاق ۋ،
ۋلادى سəۋلە-سانامدى.
ماسايتىپ ارتىق ماقتانۋ،
ماڭدايدان اتتىم مارالدى.
كوزىنەن مارال جاس اقسا،
جۋادى كەلىپ بەتىمدى.
ارمانىم ءتۇستى قاساپقا،
مارالدىڭ ءتəنى سەكىلدى.
ءۇزىلىپ كوكتەن قۇلاعان،
ءۇمىتىم جۇلدىز سەكىلدى.
جاپاندا جورتىپ جىلاعان،
جۇباتشى مارال-جەسىردى.
شەڭبەرى كۇننىڭ تارايىپ،
تارتىلىپ باراد ارالىم.
قۋاتىڭ داعى ازايىپ،
باراسىڭ ءولىپ، مارالىم.
قوش ەندى، قوش-قوش، مارال-باق،
قارسى الام سەنسىز عاسىردى.
ءوزىمدى-ءوزىم تاعى الداپ،
قۇبىلاعا بۇردىم باسىمدى.
قاسىڭا كەتەم...
اجالعا دا ادام اسىعادى ەكەن،
تəۋەكەل، سەنىڭ قاسىڭا كەتەم.
جانىما سəۋلە قۇيمادى قايتەم،
بۇل جەردىڭ تاۋى، تاسى دا بوتەن.
بوتاداي بوزداپ، بوزارىپ ارمان،
توزادى جانىم، وزادى جالعان.
مەن-داعى ءبىر كۇن مəڭگىلىك سىڭەم،
دالاما بابا مازارى قالعان.
ءتəنىمدى قايتا شايقاسىن دالام،
سەن جىلاپ جوقتاۋ ايتاسىڭ ماعان.
مەن ولگەن كۇنى جوقتايتىن ادام،
بار ەكەندىگىن بايقاسىن عالام.
تəۋەكەل، سەنىڭ قاسىڭا كەتەم،
اي قادا، ولسەم باسىما، كوكەم!
* * *
Əي، ءومىر-اي، وزەگىمدى ورتەگەن،
ەسىگىمدى قاقتىڭ تاعى ەرتەمەن.
جازا-جازا جالىقتىم عوي مەن سەنەن،
دەرت ولەڭ.
شىرىلداتپاي قوڭىراۋىن ەسىكتىڭ،
دەرت ولەڭ-اۋ، نەگە سونشا كەشىكتىڭ؟!
قار-وزەگىم جەرگە تارتىپ بارادى،
كوشىپ كۇن.
سەن- ولەڭسىڭ! جازىلماعان جىلاۋىق،
جازايىنشى، جىلاماشى ءبىر اۋىق.
سەزىم سەلى جانارىنان جۇرەكتىڭ،
تۇر اعىپ.
سالداقى ءتۇن سانامىزعا ساڭعىرىپ،
ساۋىرىمدى ساعىنارمىن مəڭگىلىك.
ارعى بەتكە نەگە ءوتىپ كەتتىڭ سەن،
قاڭعىرىپ؟!.
ماڭدايىمدى تاسقا سۇيەپ سەن جوقتا،
بالىقتايىن تىپىرشىدىم قارماقتا.
ەلىم مەنى قالعان شىعار ساعىنىپ،
...ار جاقتا.
قارا ولەڭىم، قايتا جاۋعان نۇرسىڭ سەن،
سۇڭگى-كىرپىك سىنار ما ەكەن سىلكىنسەڭ؟!.
مۇزىن جارىپ وزەگىمنىڭ كوكتەگەن،
گۇلسىڭ- سەن!
كوكتەم كەلگەندە
تۇيە-تاۋدىڭ سىلكىپ قارىن وركەشى،
كەلدى كوكتەم، ءسۇيدى بەتتەن ەركەسى.
ورىستەردە ءتورت تۇلىگىن ەمىزىپ،
بوسايدى ەندى سۇتكە تولعان جەر ءتوسى.
تىرشىلىكتىڭ وزەگىنە تامسا نəر،
توپىراققا تورقا جاپتى مايسالار.
ۇيقىداعى ولەڭىمدى وياتىپ،
ديدارىمدى ايمالادى سال-سامال.
تاڭ بوزىنان شوپان اتام جايسا مال،
جۇرەگىمنىڭ بوزتورعايى əن سالار.
قايىڭ-قىزدىڭ قىتىقتاپ تۇر تاماعىن،
اينالايىن جاپىراقتار، القالار.
سامال ەسىپ، ساۋمال جاڭبىر سەبەلەپ،
گۇل سانادى، گۇل قاناتتى كوبەلەك.
مەنىڭ دە ويىم دəل سولارداي ۇشار-ءدۇر،
جىردىڭ ءدəنىن قاۋىزىنان كوپ ەلەپ.
ۇركىن وي
تۇسىنبەيمىن، قۇداي-اۋ، ءتۇسىم بە بۇل؟
كومەيىمنەن توگىلگەن ءتۇتىن بە جىر؟!
ادامداردان بارامىن بولەكتەنىپ،
Əيتەۋ مەنىڭ ءبىر پəلە ىشىمدە ءجۇر.
مۇڭ بايلانىپ ءəربىر تال شاشىما دا،
ءتۇسىپ كەلە جاتىرمىن ساحىنادان.
قۇمىرسقالار كەۋدەمە كەۋلەپ كىرىپ،
(تولىپ العان سياقتى باسىما دا.)
ءبىر حالىقتىڭ قايعىسى ءبىر باسىندا،
ومىرگە اقىن كەلگەن سوڭ جىرلاسىن دا.
مەنىڭ جانىم تەربەلىپ تۇرعان سىندى،
تۇندەي قارا سايقال قىز سىرعاسىندا.
ەگىز شۋماقتار
قاتىگەز ءومىر، توڭ جۇرەك،
كوڭىلگە قايعى تۇنا ما؟!
ۇلىتاۋ، ءوزىڭ ەلجىرەپ،
قۇلاتا كورمە جىراعا.
سىرتىمنان مەنىڭ سەن دە قىز،
سىلقىلداپ كۇلىپ سىناما.
جەسىرىم بە ەدىڭ جەڭگە- كۇز،
جەلكەمە كەلىپ جىلاما.
* * *
كەدەرگىم قالىڭ ەجەلدەن،
سەزىنەم، ءبəرىن، سەزەم مەن.
بەزبۇيرەك ءومىر بەزەرگەن،
اسىرماي كەلەد كەزەڭنەن.
جوعالىپ جاستىق كوكتەمى،
سەزىمدەر سەرگەك نەگە ولگەن؟
بوساتار ءتۇرى جوق مەنى،
قاسىرەت- قايىس كوگەننەن.
* * *
جىرىمدا مەنىڭ مىڭ ىرعاق،
Əي، ءومىر، تىڭدا، تىڭداما؟!
دۇنيەگە كەلگەن شىرىلداپ،
ءبىر ولەڭ- بەينە ءبىر بالا.
كوز الدىڭ تارتسا قاراڭعى،
شاپاعىن كەشتىڭ كيەرسىڭ.
قانشالىق سۇيسەڭ بالاڭدى،
ولەڭدى سونشا سۇيەرسىڭ.
1984-2011 ج.ج.
* * *
جۇرەكتى ءبولىپ تəنىمنەن،
تاپسىرىپ جەرگە دەنەنى.
ىلەسىپ سايقال- ساعىممەن،
ءبىر جاققا كەتكىم كەلەدى.
سايىندا تاۋدىڭ كوكتەگەن،
بۇتانىڭ ءتۇبىن پانالاپ.
شۋاعى كۇننىڭ وپپەگەن،
ءبىر كەسەك مۇزبىن دومالاق.
ايعايى جاردىڭ كوڭىلسىز،
جازۋعا ەندى وتىرساڭ.
وشاقتىڭ استى ءومىرسىز،
قاڭىراپ جاتىر باقىرشام.
تۇراسىڭ كوشە بويىندا،
ساپىندا جوقتار جۇمىسى.
جازباعان ولەڭ ويىڭدا،
كەلەسىڭ ۇيگە ءتۇن ءىشى.
كوتەرىپ ويلار اپ-اۋىر،
ولەڭى ءولىپ ىشىندە.
وياندى كەشە ءباھادۇر
اۋىلىن كورىپ تۇسىندە.
مايى جوق، كەمىك كەمىرىپ،
مايىسىپ قالعان تىسىمدە.
ماراپاتتارعا كومىلىپ،
اينالعان كۇنى مۇسىنگە،
تۇرارمىن...
ءƏزىر تۇسىنبە!..
تاس قالا.
* * *
بىلمەيمىن جانىمدا ءبىر قينالۋ بار،
كەسەمدە قولىمداعى قۇيعان ۋ بار.
دەسەم دە وڭاشادا جولىعايىن،
كوشەمدە جارىعىمدى ۇرلادىڭدار.
قيناعىڭ كەلسە مەنى، قينالايىن،
باسىنداي تاز توبەنىڭ تىرنالايىن.
اسىلداي جۇرەگىڭدى قاق ايىرىپ،
جاسىنداي جانارىممەن ءبىر قارايىن.
كوكتەمنىڭ كوزىندەگى سۇراقتاردان،
قاشاندا قارا جەرگە جىلاپ تامعام.
جاساڭدا جاستىعىمدى جوعالتىپ اپ،
جاپاندا جاپىراقتاي قۋراپ قالعام.
ءبىر شوكىم بۇلت
ءبىر كەشىندە كوكتەمنىڭ،
شىعىپ اۋىل سىرتىنا.
سۇراعىمدى كوپ بەردىم،
شەكسىز əلەم بۇلتىنا.
بوزىنگەن-بۇلت شوكىمدەي،
بالاق ءجۇنىڭ جالبىراپ.
قارالى ەل كوشىندەي،
باراسىڭ با زار جىلاپ.
ايتشى ماعان، شوكىم بۇلت،
قايعىسى ما ەڭ دالانىڭ.
جىبىتپەسە وكىندىك،
تامشىڭ تاستىڭ تاماعىن.
كوكتەمدە كوپ جىلاماي،
كۇزدە نەگە بوزدايسىڭ؟!
ءجۇر مىنەزىڭ ۇناماي،
وتكەنىمدى قوزعايسىڭ.
انام مەنىڭ كۇزدە ولگەن،
كۇز جۇتادى كوكتەمدى.
سىرلاسامىن كىمدەرمەن،
كىمگە ايتامىن وكپەمدى؟!.
شوكىم بۇلتى ساۋىردىڭ،
جاڭبىرىڭدى ساعىندىم.
كىربەڭدىگىن كەتكەيسىڭ،
جۋىپ-شايىپ جانىمنىڭ.
كوكتەمەنىڭ كەزى دəل،
قاندىراتىن جەر ءشولىن.
اق ءسۇتىڭدى توگىپ ال،
بوساپ قالسىن ەمشەگىڭ.
* * *
سارى دالا،
سىرىمدى تىڭدا مەنىڭ،
ءسىڭىپ بارا جاتقانداي قۇمعا كولىم.
ءومىر تەپتى وزەككە وگەي ۇلداي،
مەن باقىتىن كىمدەردىڭ ۇرلاپ ەدىم؟!
سارى دالا، جانىمدى بىلسەڭ ەدى،
شۋاعى جوق سوزىڭە كىم سەنەدى؟
جۇرەگىمدى جاسىرىپ جاپىراق مۇڭ،
جانارىمنىڭ ىشىندە نۇر سونەدى.
سارى دالا، مەن ساعان مۇڭ شاعامىن،
مويىنىمدى قىلداي-اق قىرقا ما كۇن؟
ورتەپ جاتىر كەمپىر-ءتۇن كەۋدەمدەگى
جۇلىپ الىپ ءتوزىمنىڭ شىرشالارىن.
قىراۋ مۇڭدى قاباقتان ءتۇسىر كەلىپ،
بارعان سايىن بارادى كۇشىم كەمىپ.
جەم شاش ماعان، ءبىر كۇنى قالاتىنداي
كەۋدەمدەگى كوگەرشىن قۇسىم دا ءولىپ.
توگە سالىپ باسىما ءتۇن تۇنەگىن،
سىناپ ءəلى ءجۇر مە ەكەن مۇمكىن ەلىم؟!
كوبەلەك جىر قوندىرىپ مەن كەلەمىن،
كوكتەم شاشقان گۇلدەرگە بۇرتىك ەرىن.
بارىپ ەدىم باتىسقا كۇن بارماعان،
توڭدىردى مۇڭ ءتəنىمدى مۇزدان جامان.
ەكى عاسىر وتكەرىپ كەلىپ تۇرمىن،
اقىنىڭدى جارىلقا تۇرعاندا امان،
اينالايىن التىن ەل،
يماندى انام!
بەۋ، دۇنيە
ەرجان قىدىربايۇلىنا!
بەۋ، دۇنيە، سەن وسى نە بىلەسىڭ؟!
تۇلپار جىردىڭ شاڭىنا كومىلەسىڭ.
بەتىڭ جارىق تۇرعاندا بەرى قاراپ،
بەدىرەيمەي بەستى ۇلدىڭ بەر ۇلەسىن.
بەۋ، دۇنيە، سەن وسى ءبىلدىڭ قانشا،
جارىق سيلا جۇرەككە مۇڭ قۇيعانشا.
ولەڭىمدى ايتامىن قارا تاسقا،
وزەگىڭدە ءولتىرىپ قور قىلعانشا.
سەنسىز قولىم سالمايمىن وزىمە-ءوزىم،
ارباماسا جىلانداي ءومىر- ءولىم.
بەۋ، دۇنيە، مەن سەنىڭ جۇرەگىڭدى،
بورىسىندەي تاۋلاردىڭ كەمىرەمىن.
قارا جەردىڭ قادالىپ كەۋدەسىنە،
قاڭتارىلعان تۇلپارمىن كەرمەسىنە.
قارا ءتۇندى قاق جارىپ كەلە جاتقان،
وتەمىستىڭ بالاسى كەلدى ەسىمە.
ماحاڭ تۋعان ەدى عوي وتەمىستەن،
سول بابامنىڭ سارقىنىن شەشەم ىشكەن.
بەۋ، دۇنيە، جاۋلاسپا مەنىمەنەن،
مەن ءوزىڭنىڭ كەۋدەڭنەن كەسەل ىشكەم.
ماڭ قىرانى دالامنىڭ ماحامبەتتەر،
جىر تەڭىزگە بوپ كەلگەن قاشاندا وتكەل.
بەۋ، دۇنيە، قاسىما كەلەر بولساڭ،
ءوز بالامداي باۋىرىما باسام دەپ كەل.
كەۋدەمىزدە تۇنشىعىپ تۇمسا قايعىڭ،
جارقىلداسىن جاناردا ءبىر سəت ايبىن.
مەن جەتەلەپ بارامىن بولاشاقا،
ماحامبەت پەن تۇلپارىن يساتايدىڭ.
بەۋ، دۇنيە، كەلمەي مە تۇسىنگىڭ دە،
سىرتىم مۇڭعا،
تولىپ تۇر ءىشىم گۇلگە.
بىلەم سەنىڭ قولىڭنان ءبəرى كەلەر،
ەرتەڭ مەنىڭ قانىمدى ءىشىپ جۇرمە؟!
1989-2010 ج.ج.
جاڭبىرلى ءتۇن
جاڭبىرلى ءتۇنى تانىسىپ،
جاڭبىرلى ءتۇنى دوستاستىق.
جاڭبىرلى ءتۇنى قاۋىشىپ،
جاڭبىرلى ءتۇنى قوشتاستىق.
سىرىمدى نەسىن قىزعانام،
ءوزىمدى-ءوزىم ۇمىتتىم.
جاڭبىردا ءبىزدى مۇزداعان،
جىلىتىپ ەدى تۇنىق ءتۇن.
بىزدەردى اياپ باۋ-باق تا،
باۋىرىنا ءۇنسىز قىسىپ ەد.
ءبىز تۇرعان جەردەن اۋلاققا،
ءبىر جۇلدىز اعىپ ءتۇسىپ ەد.
جۇلدىزى ەكەن ول كىمنىڭ؟!
جۇرەكتى تۇردى مۇڭ قىسىپ.
ءوزىمدى əرەڭ سەندىردىم.
توبەمدە اجال ءجۇردى ۇشىپ.
مەن امان قالدىم اجالدان،
(كەلمەسكە) بىراق ول كەتتى.
مىڭ تəۋبə دەيمىن و، جالعان،
وشاعىڭ وتى سونبەپتى...
ەرجانىم!
سىڭار قۇس
كۇز دە كەلدى، شىق تۇردى جاسىل بەلگە،
اق سەلەۋلەر سوعىپ تۇر باسىن جەرگە.
بۇلتتاي بوزداپ بارادى جالعىز اققۋ،
جانارىنىڭ تامىزىپ جاسىن كولگە.
جارالى قۇس جانىمدى سەزىنە مە؟!
ۇيىپ تۇردى جاس كەلىپ كوزىمە دە.
قارا جەرگە قادالىپ قالعان ءۇنسىز،
قازىق ءتəنىم سياقتى ءولى دەنە.
كەتكەن سىندى تىرشىلىك قاقىراپ بار،
كولدەي مۇڭعا مالشىنىپ اتىراپتار.
تىر جالاڭاش شەشىنىپ قىزىل قايىڭ،
تىم-تىراقاي قاشىپ ءجۇر جاپىراقتار.
قاباعىندا نار قايىڭ قىراۋ-قايعى،
تىرنالاردىڭ تىزبەگى تىراۋلايدى.
سىنىق قانات سىڭار قۇس توبەمدەگى،
جالعىز قالعان بوتامنان ءبىر اۋمايدى،
ارعى بەتتە!
مەڭدى قىز
ءبىر كەشىپ ەدىك تاڭ شىعىن،
الاۋلاپ ارمان كوزىڭدە.
بالالىعىڭنىڭ سارقىنىن،
سيلادىڭ كىمگە كەزىندە؟!
ايتا الماي ماعان سىرىڭدى،
ءجۇزىڭدى جۋدى تامشىلار.
تامشىلار، بəلكىم، بۇرىنعى،
ايتىلماي قالعان əن شىعار.
سەزىم بە قالعان سارقىلماي،
ءوزىڭدى قيناي بەرمەشى.
اشىلعان با əلدە، اي تۋماي،
تەرەزەڭنىڭ پەردەسى؟!
وت ەدىڭ شىركىن، مەڭدى قىز،
جانىمدى ءبىر كەز ورتەگەن.
كوزىڭنەن كورىپ ەندى كۇز،
كوزىڭنەن نەگە دەرت ەمەم.
جەلكەڭە بىتكەن سۇيكىمدى،
تارىداي قارا مەڭدى اناۋ.
قاشىرىپ تۇنگى ۇيقىمدى،
سيپاعان كۇندەر
ارمان-اۋ!..
نە دەگەن ءبىزدىڭ دالا كەڭ؟!
الىستا قالعان تاعدىر-اي.
جەلكەڭە بىتكەن قارا مەڭ،
جەلكەمە مىنگەن قايعىداي!
بالا كۇنگى بال ارمان
كوك توبەلەر باۋىرىندا،
تەرۋشى ەدىك جاۋقازىن.
وتەتۇعىن تاۋ، قىرعا،
سورعىزىپ بۇلت ساۋساعىن.
كوك جۋساننىڭ نىلىمەن،
بوياپ ەكى بالاعىن.
وينايتۇعىن تۇنىمەن،
ەسىڭدە مە بالا كۇن؟!
كەزدەسۋدى وزىڭمەن،
جازدى تاعدىر تاعى دا.
جالعىز تامشى كوزىڭنەن،
ءتۇستى قۇلاپ جانىما.
شوڭەت سەنىڭ كوزىڭدە،
سىر قالعانىن جاسىرىن.
سەزبەپپىن عوي كەزىندە،
كەشىر، مەنى، اسىلىم.
بالا كۇنگى بال ارمان،
كوزىڭدە ءبىر سۇراق تۇر.
كەۋدەمىزدە قامالعان،
جۇرەك ءۇنسىز جىلاپ تۇر.
جەزتاڭداي
ولەڭ جازسام شايىرلارداي بايىرعى،
تۇنىمەنەن تاۋىسىپ كوز مايىمدى.
تامسانۋشى ەڭ تاڭدايىڭدى قاعىپ سەن،
سول دىبىستار تاعاتىمنان ايىردى.
ولەڭ جازسام، تىقىلدايتىن تاڭدايىڭ،
شىقىلىنداي ساعاتتىڭ بۇل قانداي ءۇن؟!
كىرپىگىڭە دامىلدايتىن تامشىلار،
تۇنگە تامىپ، شاشىلارداي ارمانىم.
ولەڭ جازدىم، تامسانۋىڭ باستالدى،
كوزىممەنەن تەربەپ تۇردىم جاس تالدى.
تاڭدايىڭنان شىققان دىبىس ۇلعايىپ،
قاق ايىرىپ بارا جاتتى اسپاندى!
گۇلناردىڭ قوشتاسۋى
سەن بۇگىن ۇيلەنەسىڭ،
باسقا ءبىر ۇيگە ەنەسىڭ.
ەسىڭنەن شىعار مەنى،
ەس-ءتۇسسىز سۇيمەگەسىن.
ۇيرىلگەن جاس پا كوزگە؟
قوناسىڭ باسقا كولگە.
سىرعالى سەزىمىڭدى،
سىندىرىپ، تاستا كورگە!
كومىپ كەت مəڭگىلىككە.
اتپايتىن تاڭدى كۇتپە.
مەن دەگەن ءوزىڭ جازعان،
ولەڭگە سوڭعى نۇكتە.
ۇشاسىڭ بيىك-بيىك،
كەۋدەمە كۇيىك قۇيىپ.
كەل بەرى، اقىرعى رەت،
قالايىن ءسۇيىپ-ءسۇيىپ.
جۇرەكسىز دەنە
سەزەم ماعان، سەنسىز باقىت قونبايدى،
ەرىمەيدى كەۋدەمدەگى سەڭ-قايعى.
ءبىر كۇرسىنىپ قويساڭ عانا بولعانى،
كورگەن سəتتە جالعىز ۇشقان تورعايدى.
ەسىڭە الىپ ەرتەلى-كەش ويلاما،
باقىتىڭدى بۇتاعىما بايلاما.
تاعدىر جازىپ تار كوشەدە كەزىكسەك،
باسىڭدى ءيىپ، كۇلىپ ءوتشى جاي عانا.
تاعدىر ءبىزدى تاس بەتىنە تامىزعان،
ەكەۋمىز دە ايىرىلدىق تامىردان.
نەگە عانا بەرىپ ەدىڭ سەن ماعان،
جۇرەگىڭدى جۇلىپ الىپ جانىڭنان.
سەن دە مەنى،
مەن دە سەنى كۇيرەتىپ،
جانىمىزدى جالعىزدىققا ۇيرەتىپ،
ەكى بولەك كەتىپ بارا جاتىرمىز،
جۇرەگى جوق قۇر دەنەنى سۇيرەتىپ.
* * *
كوڭىلىم نەگە كوك تۇمان،
جۇزىمنەن نەگە قاشتى قان؟
...بوتاقانىم-اي، مەن كىمگە،
تاعدىرىڭدى تاپسىرام؟!
كوڭىلىم نەگە ويران بۇل؟
ارىلمادىم-اۋ ويدان ءبىر.
الاقانىندا تاعدىردىڭ،
قۋرايسىڭ-اۋ، قايران گۇل.
كوڭىلىم نەگە قان مايدان،
اجارىم نەگە سارعايعان؟
باقىتىڭ بولىپ الدىڭنان،
جولىعار ەكەن قانداي جان؟!
كوڭىلىم نەدەن بۇزىلدى،
كۇدەرىم نەگە ءۇزىلدى؟!
توڭدىرماي تاعدىر قىزىڭدى،
اقىنعا سىيلا سىزىڭدى.
جان
ايىم -«ءتاۋرات»،
جانىم -«ءزابۇر»،
ار -«ءىنجىل».
و، ءتاڭىرىم، نۇر«قۇرانعا» تابىندىر.
توڭىرەككە جايىلادى ءبىر كۇنى،
جۇرەكتەگى جۋساپ جاتقان تابىن-جىر!
* * *
تەرىس قاراپ،
جاتىپ قالدىق ەكەۋمىز،
نە بوپ كەتەر ەكەنبىز؟!
سەن ويلادىڭ باسقا جان،
مەن ويلادىم بوتەن قىز.
تەرىس قاراپ ءبىز جاتتىق،
سويلەمەدىك سىزداپ تۇك.
كولدەي كورپە جەتىسپەي،
ءتəنىمىزدى مۇزداتتىق.
اي باتادى قيا الماي،
كۇن شىعادى ۇيالماي.
مىناۋ تىلسىم ۇنسىزدىك
جەلكەمىزدى قيارداي.
جانارىم!
انا
(پوەما)
ءى
تالىقسىپ بارىپ كۇن باتقان،
تاۋلاردىڭ ءتəنى قىپ-قىزىل.
كەۋدەمدەگى قۇنداقتان،
شەشىلىپ جىرىم، شىقشى ءبىر.
توسىرقاپ تۇرماي مۇندايدا،
تەپكىلە، ولەڭ، كەۋدەنى.
ماڭعاز دالانىڭ قۇرعاي ما،
مالىنعان مۇڭعا جورگەگى؟
كەۋدەڭدە جۇرگەن ءۇن ولسە،
تۋلاما جۇرەك، بۇلقىنبا.
ىلەسىپ كەتپە تىم ەرتە،
ساعىمداي سايقال سىلقىمعا.
تەڭىزگە تەڭەپ قايتەسىڭ،
تۇڭعيىق ءتۇن-قىز جانارىن.
تارتىلىپ بارا جاتپاي ما،
تابيعات-انا، انارىڭ.
جاناردا كۇندەي سونەدى،
ەڭسەڭدى بەرمە، الاتاۋ.
تاريح شالدىڭ وزەگى،
ولگەن بە، نەگە سامارقاۋ؟!
قاراشى، تاۋعا، بەتكەيگە،
جۋساندار قايدا، جالبىزدار؟
قاھارىن ءبىر كۇن توكپەي مە،
تۇنەرىپ تۇرعان سال-قۇزدار؟..
جاتقان جوق تەگىن كۇرسىنىپ،
جارالى انام- دالا جəي.
تۇر نەدەن جانىڭ تۇرشىگىپ،
اق تاماق قايىڭ، قاراعاي؟
قايىڭنان ازعان اداممىن،
ويىمدى اۋىرسىنباعىن.
قالايشا ەرتە جوعالدىڭ،
سىندارلى سامىرسىندارىم؟
تاڭ اتپاي كۇنىم كەلمەيدى،
اعادى ءومىر وزەنى.
تاريح ايتىپ بەرمەيدى،
دالانىڭ كəرى تەرەگى.
باسىمنان باعىم تايدى ما،
ءبəرىبىر ءومىر ەمەس مۇڭ.
بولماڭدار ورتاق قايعىما،
سوڭىندا كەتسەم ەلەستىڭ.
جاقسى جىر جازسام دەپ كەيدە،
ارماندا ءجۇردىم قانشا كۇن.
جەتە الماي ارعى بەتكەيگە،
قاجىدى جانىم، شارشادىم.
جانىما جاسىن تامىزىپ،
باعىمنىڭ ءبəرىن جەر جەي مە؟!
ءبىر باقىت كەتسە جان ءۇزىپ،
ءبىر باقىت تاعى كەلمەي مە.
ساعىمدى قۋىپ جەتەر مە وي،
كوشىمەن ۋاقىت جوعالعان.
وسىنشا توزىپ كەتەردەي،
اۋىلعا، كوكە، نە بولعان؟!
قارا بۇلت ويناپ اسپاندا،
ءتۇن جەلى تەربەر قوعانى.
توڭازىپ تۇرعان جاس تالعا،
تورعاي جىر قالاي قونادى؟!
ولگەنمەن بىرگە ولمەك كىم،
تəۋەكەل، سابىر قىلايىن.
توز-توزى شىققان جەر-كوكتىڭ،
كوز جاسى بولىپ تۇنايىن.
قاراڭعى تۇندە قامىعىپ،
اتىراپ، نەگە جىلايسىڭ؟!
قارا ءشəلىسىن جامىلىپ،
ءومىردىڭ ءوزى مۇڭايسىن.
بوزقاراعىنى بوزداعان،
قۇشاقتا مەنى، بوز دالا.
باسىمدى قويىپ كەۋدەڭە،
الايىن مىزعىپ از عانا.
وتىنا مالىپ جالعاننىڭ،
تاعدىرىم تاعى جىلاتپا.
ولىمگە-داعى سان باردىم،
ولە الماي قايتتىم بىراق تا.
ءوزىڭدى-ءوزىڭ ءولتىرۋ،
بəرىنەن قيىن ەكەن-اۋ.
بار مەندە ازداپ بۇلقىنۋ،
ساعىندىم سەنى، كوكەم-اۋ.
ءىى
جاڭعىرىپ جارتاس تاۋ قايعى،
جانىمدا مەنىڭ بۇگىندە.
ويىمنان ولەڭ قاۋلايدى،
تىنىمسىز شاھار تۇنىندە.
Əلسىرەپ جانىپ الدىمدا،
بالاۋىز شام تۇر كəدىمگى.
Əكەتىپ قايدا قالدىڭدار،
قاسىمدا جۇرگەن باعىمدى؟
تاعدىرىم، جاۋاپ بەر ماعان،
نە دەيمىن ەرتەڭ قاۋىمعا.
قاسىمدا جۇرگەن سورلى ادام،
كەتتى اعىپ قايسى اعىنعا؟
باقىتسىز ماعان كۇن قايدا،
باقىتىمدى ىزدەپ تابايىن.
قايعىمدى قايىڭ تىڭداي ما،
تəۋەكەل ايتىپ باعايىن.
قىزارىپ باتقان كۇندەرگە،
قىزارىپ ۇزاق قارايمىن.
قالادا قاڭعىپ تۇندەردە،
جۇلدىزىن كوكتىڭ سانايمىن.
جاناردان نەگە جاس تامدىڭ،
بۇلىڭعىر ويلار باسىمدا.
جۇلدىزى اعىپ اسپاننىڭ،
جوندارعا ءسىڭىپ جاتىر ما؟
جول ىزدەپ جۇرگەن جالعىزدىڭ،
جانارى بولىپ جانايىن.
قىرلاردى كەزگەن قار قىزدىڭ،
كوز جاسى بولىپ تامايىن.
شاھاردا مەنىڭ ەرمەگىم،
جۇلدىزبەن عانا سىرلاسۋ.
ويىمنىڭ توقىپ ورمەگىن،
مۇنارلى تاۋمەن مۇڭداسۋ.
كەلمەسكە كەتكەن اناما،
بارايىن دەسەم جاياۋمىن.
قۋانىش ءتۇيىپ ساناڭا،
قاسىما كەلشى، اياۋلىم.
كەتتىڭ بە سەن دە عايىپ بوپ،
ارعىماق ەلەس، تۇسىمدەي.
جانىڭدا بار دەپ ايىپ كوپ،
ءجۇرسىڭ بە ءəلى تۇسىنبەي؟!
بار ما ەدى سىرىم اشپاعان،
باراسىڭ ۇركىپ سەن نەگە؟
مەنىمەن بىرگە باسقا جان،
العان با كىرىپ كەۋدەڭە؟!
ساقينا ساعىم قۋالاپ،
قاي ماڭعا قاشتىڭ قاسىمنان.
دۇعالاپ əلدە، دۋالاپ،
دۇنيە، ساعان باس ۇرمان.
ەكەنسىڭ مەنى قاتە ۇققان،
تامىرى تازا پەندەمىن.
اقىلدان ەمەس، باقىتتان،
ازىراق قانا كەندەمىن.
جىلى دەپ ايتپا قاباعىڭ،
قاباعىم جىلى، ءىشىم ۋ.
ءومىردى شىنداپ، قاراعىم،
ولىمنەن قيىن ءتۇسىنۋ.
ارمانعا قاشان جەتەم-اۋ،
تاۋىسىپ تاعدىر كۇيبەڭىن.
اجالدان اۋىر ەكەن-اۋ،
تۇسىنبەي كەتسە سۇيگەنىڭ؟!
ءىىى
بوزارىپ تۇرعان دالاعا،
ءۇزىلىپ ۇزاق قارادىم.
قوشتاسا الماي اناما،
شىن ۇلىپ، ۇزاپ بارامىن.
ساۋىردىڭ سالقىن سامالى،
انامداي بەتتەن سۇيەدى.
شىلانىپ جاسقا جانارى،
تەرەكتەر باسىن يەدى.
مۇزتاۋدىڭ مۇنداي مۇزىنا،
قىزىعىپ نەسىن قارادىم؟!
اۋىلدىڭ قارا قىزىنا،
ايتا الماي ارمان بارامىن.
جارىلعاپ تۋعان تاۋىما،
جامىراي سىڭگەن بالا كۇن.
جيدەلى باقشا-باۋىما،
قوش ايتىپ كەتىپ بارامىن.
قيماستىق مەڭدەگەنى مە،
قىتىقتاپ جەلى دالانىڭ.
قوشتاسىپ جەڭگەلەرىمە،
قۋانا الماي بارامىن.
قۇشاقتاپ دوستار تاعى دا،
تامىردى كەزدى سان اعىن.
قوشتاسىپ ۇستازدارىما،
قالاعا كەتىپ بارامىن.
جəۋدىرەي قاراپ كوك شوپكە،
تاعدىرىن كەشتىم ارانىڭ.
قوش ايتىپ انا-مەكتەپكە،
مەكەننەن بەزىپ بارامىن.
باسىمدى توسىپ جاۋىنعا،
شومىلعان كۇندەر ساعىمعا.
ەلەسى قالىپ جانىمدا،
قوشتاسىپ تۇرمىن اۋىلعا.
جۋسانى جۇپار قىراتپەن،
كۇلكىسى كəۋسəر بۇلاقپەن،
قوشتاسىپ كەتىپ بارامىن،
ءجۇزىمدى جاسقا شىلاپ مەن!
قۋانىش ءۇشىن جاس توگىپ،
ارماندار ءۇشىن مىڭ ولسەم.
قالادى دەمە تاس بولىپ،
كورەمىن ءبəرىن كۇنى ەرتەڭ.
قۋانا جىلاپ كورمەگەن،
پەندەلەر ءسىرə، نە ءبىلسىن.
قۋانساڭ كوزدەن كولدەگەن،
قۋانىش جاسى توگىلسىن!
ءىV
ەسكە الىپ ەسىل انانى،
ەڭىرەمەيىن دەسەم دە.
قاسىرەتتەردىڭ شارابى،
شايقالىپ تۇردى كەسەمدە.
تابىلماي ەشبىر اعايىن،
جارالى جانعا ۇڭىلەر.
ماڭىراپ مارعاۋ ماڭايىم،
جامىراپ قالدى ىنىلەر.
شىقپاي-اق بەلى بەسىكتەن،
ۇستادى قازان قارىنداس.
قۋانىش شىعىپ، ەسىكتەن
قاسىرەت كىردى ارىلماس.
شاعىلىپ شاتتىق شاڭىراق،
ساۋىلماي قويى، سيىرى.
ءۇي-ءىشى سۋىپ اڭىراپ،
Əكەنىڭ ءتۇستى يىعى.
«نەمەنە، ەركەك ەمەس پە،
ەرتەڭ-اق قاتىن الادى».
كورشىلەر كۇندەس، كەرەكتە،
بىرەۋى قاتىنامادى.
كوز جاسىن بىزگە بىلدىرمەي،
Əكە ءجۇر جىلاپ وڭاشا.
ءبىر كۇنىڭ بولىپ مىڭ كۇندەي،
سۋىنىپ الدى قاراشا.
قاسىرەت ءمىنىپ ارقاڭا-اي،
قالدىڭ با، كوكەم، شارشاپ-اي؟!
جاپ-جاسىل ءومىر ارشام-اي،
شاتتىعىڭ تۇرسىن تارقاماي.
تورىعىپ تۇرمىن ومىردەن،
وزىڭە وگەي-جازعانىڭ.
كەتكەندەي ۇشىپ كوڭىلدەن.
ورالماس جاققا قازدارىم.
شوشىنعان اققۋ كەلە مە،
كوتەرىپ كوكتەم، شالعايدان.
قاسىرەت ەمەي نەمەنە،
بۇرلەمەي جاتىپ سارعايعان.
ءبۇلدىرىپ بەسىك دالامدى،
الدىڭ با، قارىنداستارىم.
قۋانتىپ سəبي عالامدى،
كەلدىڭ بە، قارلىعاشتارىم؟!
شوشىنىپ سەندە تۇرمىسىڭ،
ۇياڭدى كورىپ بۇزىلعان؟!
بارماقتاي عانا جىل قۇسىم،
قاناتىڭ نەگە قىزىل قان؟!
اجال بار توسار الدىڭدا،
جىل قۇسىم، كەلشى قاسىما.
كەزىگىپ سەن دە قالدىڭ با،
ادامنىڭ قارشىعاسىنا.
كەۋدەمدى تاعى تەپكىلەپ،
تۋلاما جۇرەك، جىرلاشى.
Əۋەنى نەتكەن وتكىر ەد،
بوزتورعاي ءəنىن تىڭداشى.
بوزتورعاي جۇرەك بوزداسىن،
بوز جۋسان، دالا تەربەلىپ.
كوزىمنىڭ جاسى قورعاسىن،
بارا جاتىر عوي جەرگە ەنىپ.
كوكتەمەيدى ءəزىر كوكتەمدە،
تاپپادىم ىزدەپ دالادان.
تۇقىمىڭ قۇرىپ كەتكەن بە،
توبىلعى، جىڭعىل، قاراعان؟
سەكسەۋىل شوعىن باسقانداي،
بوزدادىڭ نەگە، بوزىنگەن؟!
ۇگىلىپ جاتقان تاستارداي،
ءتۇڭىلىپ تۇرمىن وزىمنەن.
كۇڭىرەنىپ تۇندە جىلاعان،
ءۇن ەستىپ قارا تاستاردان.
توگىلمەي مەنىڭ
Əي، ادام،
كوزىمدە سارقىن جاس قالعان.
تۇرعاندا ءتوزىم ازايىپ،
ۇيالاپ ۇرەي كەۋدەمە.
پەيىلى كەتكەن تارايىپ،
نە دەيىن مىناۋ پەندەگە؟!
جاتادى كەيدە اعالار،
جاۋىز دەپ، ءتəڭىر-قاسقىردى.
ءبىز تويىپ ەتكە، ال، ولار
قانشاما تəۋلىك اش ءجۇردى؟!
كوزىندە ۇرەي كوشكىنى،
نە دەگەن جۇدەۋ كەسكىنى.
جەگەنى ءۇشىن ەشكىنى،
كورىپ ءجۇر بىزدەن تەپكىنى.
جەپ كەتەر مە ەكەن ءوزىڭدى،
قالعاندا جالعىز وڭاشا؟!
سۇيەكتەن وتەر جەلىڭدى،
سوقتىرا كورشى قاراشا.
كەۋدەڭە سەنىڭ ەسىكتەي،
كوز جاسىم مەنىڭ توگىلەر.
قۇري ما ەكەن كەشىكپەي،
ۇلىعان ايعا بورىلەر.
ويلارعا تەڭىز شوماسىڭ،
وڭاشا قالعان سəتتەردە.
توگىلمەي جۇرگەن سول جاسىم،
توگىلىپ كەتتى دəپتەرگە.
شىدامىم ءولدى راسىندا،
اۋىلعا كەتەم، قۇرىسىن.
كوكەمنىڭ بولىپ قاسىندا،
جەڭىلدەتەيىن جۇمىسىن.
وقىدىم جەتەر ءبىراز جىل،
الدىم عوي ءبىلىم كوپ-كورىم.
ۇل بولسام ەگەر شىن العىر،
وقيىن ءومىر مەكتەبىن.
تۇنەرىپ تۇرعان كوك اسپان،
ءومىرىم ساعان ۇناي ما؟
Əتەشتەي جەمگە تالاسقان،
تالاستىق وزەن، مۇنايعا.
دالامنىڭ ءتوسىن تىلگىلەپ،
كانالدار قازدىق سۋ اعار.
تەڭىزدەن كەلگەن تۇنگى لەپ،
سەن-داعى مەندەي جىلاپ ال.
تاريح، ءوزىڭ باعا بەر،
بولىنگەن ءبورى توپتارعا.
توزەدى قانشا انا-جەر،
توبەدەن جاۋعان وقتارعا؟!
تابيعات əبدەن شارشادى،
ۇليدى تاۋعا بورىلەر.
انامىز بولعان جەر شارى،
انامداي مەنىڭ كوز ىلەر.
كەبىنگە جىرىمدى وراما،
ەسىڭە سالار قۇدايدى!
ءوزىڭدى تۋعان جەر-انا،
وزىڭنەن عۇمىر سۇرايدى!
1988-2012 ج.ج. جەمەنەي الماتى.
كوكە
مەنىڭ كوكەم قاپ-قارا شۇبار ادام،
قاراماسىن، قاراۋعا شىداماعان...
شۇبارلىعى بولسا دا ۇناماعان،
بولعان انام جيىرما جىل سىڭار وعان.
مەنىڭ كوكەم شۇپ-شۇبار، قاپ-قارا ادام،
الا ءجىبىن ەشكىمنىڭ اتتاماعان.
ءوز كوكەمدى ءوزىم-اق ماقتاپ الام،
سىرتى قارا، جۇرەگى اپپاق ادام.
شۇبار گۇلى شەشەكتىڭ شىققان بەتكە،
تامشىلاردىڭ تابى عوي بۇققان بەتتە.
قارا دەگەن ۇعىم عوي قاسيەتتى،
قارا داعى بەتىمنىڭ جۋسام كەتپە.
قارا بوياۋ، قارا ولەڭ- باي ۇعىمى،
قارا تاۋلار قازاقتىڭ جايىلىمى.
كوكەمىزدىڭ بەتىندە مىڭ شۇڭقىر بار،
بىرەۋىنىڭ وسى ولەڭ قايىرىمى.
Abai.kz
