مەدۆەدەۆكە جاۋاپ: «ءبىزدىڭ جەر، ءبىزدىڭ ەل، ءبىزدىڭ شىندىق»
مەدۆەدەۆتىڭ وسى اتتاس ماقالاسىنا جاۋاپ
رەسەيدىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى، بۇگىندە سول ەلدىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى توراعاسىنىڭ (ياعني ءپۋتيننىڭ) ورىنباسارى دميتري مەدۆەدەۆتىڭ ماقالاسى وسىلاي اتالادى ەكەن.
ونى وقىپ شىعىپ، مەن دە سول اتپەن جاۋاپ جازۋدى ۇيعاردىم.
جىلدى قورىتىندىلايمىن دەپ، اۆتور ءبىراز فيلوسوفيالىق-سىماق وي-تولعامعا سالىنىپتى. زاماناۋي ترەندتەر مەن تەرميندەردى قولدانىپ، وركەنيەتتىك كەڭدىك تانىتقىسى كەلگەنمەن، جازعانىنىڭ تۇپكى ماقساتى كوزگە ۇرىپ تۇر: ول – ۋكرايناعا قارسى سوعىس اشىپ، ءوزىنىڭ شىنايى نەويمپەريالىق پيعىلىن تانىتىپ، بۇكىل الەمدىك بويكوتقا ۇشىراعان كرەملدىڭ ساياساتىن اقتاۋ.
ماقالا بەيادەپتىك پەن ۋكراين حالقىن جەككورۋشىلىككە تولى. ماسەلەن، تۇتاس ءبىر مەملەكەتتىڭ باسشىلىعىن «ناشاقورلار» («ناركومانى»), «كيەۆتەگى كاننابيس شەككەن ادامجەگىشتەر» («وبكۋريۆشيەسيا كاننابيسا كاننيبالى يز كيەۆا»). دەپ اتاۋىنىڭ ءوزى اۆتوردىڭ نە مادەنيەتى جوقتىعىنان، نە ءوزى سول ناشانى شەككەنىنەن سىر بەرسە كەرەك.
بىرنەشە دايەكسوز كەلتىرە كەتەيىن.
ۋكرايناداعى سوعىستىڭ باستى سەبەبى مەن ماقساتى مەدۆەدەۆكە سالساق، مىنالار ەكەن:
«ەتو - زاششيتا ناشيح سووتەچەستۆەننيكوۆ نا نوۆىح تەرريتورياح، كوتورىە پوسلە پروۆەدەننىح ۆ نيح رەفەرەندۋموۆ ۆوشلي ۆ سوستاۆ روسسي. دەناتسيفيكاتسيا وتۆراتيتەلنوگو، پوچتي فاشيستسكوگو رەجيما ۋكراينى. پولنايا دەميليتاريزاتسيا ۋكراينسكوگو گوسۋدارستۆا. گارانتي وت اگرەسسي ۆ بۋدۋششەم».
بۇل جەردە «جاڭا تەرريتوريالار» دەپ وتىرعانى – زاڭسىز رەفەرەندۋمدار ارقىلى رەسەي قۇرامىنا وتكەن تاۋەلسىز ۋكراينانىڭ ءتول جەرى! ياعني، باسقىنشىلىقتى اقتاۋ! «دەناتسيفيكاتسيا» دەپ وتىرعانى – رەسەي بوداندىعىنان قۇتىلعان ۋكراين حالقىنىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىن قورعاۋداعى بەلسەندى قادامدارىن تارك ەتۋ! «دەميليتاريزاتسيا» دەپ وتىرعانى – باسقا ەلدەر سەكىلدى بەيتاراپتىق ساياسات (نەيتراليتەت) جاريالاماعان ەگەمەن ەلگە ءوز اسكەرى مەن قارۋلى كۇشتەرىن ۇستاۋعا قارسى بولۋ! «گارانتي وت اگرەسسي» دەپ وتىرعانى – رەسەيگە بىرەۋدىڭ اگرەسسيا جاساۋىنان ساقتانۋ: كىم، قاشان رەسەيدىڭ جەرىن باسىپ الماق ەكەن؟!
«ۆ كونەچنوم سچەتە - ي سەگودنيا ەتو وچەۆيدنو ي ناشيم نەدرۋگام - وگرانيچيت ناشە رازۆيتيە، ا پوتوم ي رازدەليت نا چاستي ناشۋ سترانۋ».
بىرەۋ سىرىن ايتامىن دەپ، شىنىن ايتىپتى دەگەندەي، اۆتور رەسەيدىڭ باسقىنشىلىق ساياساتى مەن تۇتاس ءبىر ۇرپاقتىڭ تامىرىنا بالتا شاۋىپ جاتقان موبيليزاتسياسى فەدەراتسيالىق مەملەكەتتىڭ قۇرامىنداعى ۇلتتىق قۇرىمداردىڭ شىنايى احۋالىنان حابار بەرگەن سەكىلدى. ول دا وبەكتيۆتى پروتسەسس. جانە دە ونى جوققا شىعارۋعا بولمايدى. كەرىسىنشە، سول ۇلتتىق قۇرىلىمداردى كرەمل نەعۇرلىم تۇقىرتقان سايىن فيزيكاداعى «قايتا سەرپىلەتىن سەرىپپە» زاڭىنا سايكەس ونداي اياۋسىز جانشۋ وزىنە قارسى كۇشتەردى تۋدىرادى.
«مى پريلوجيم ۆسە نەوبحوديمىە ۋسيليا، چتوبى ۆسە تسەلي سپەتسيالنوي ۆوەننوي وپەراتسي بىلي دوستيگنۋتى. ا وتۆراتيتەلنىي رەجيم كيەۆسكيح ناتسيوناليستوۆ پرەكراتيل سۆوە سۋششەستۆوۆانيە. سەگودنيا، كرومە ناس، س ەتوي ميسسيەي نە سپراۆيتسيا بولشە نيكومۋ».
سوندا سوعىستىڭ تۇپكى ماقساتى ۋكراين مەملەكەتىنىڭ كوزىن جويۋ بولىپ تۇر ما؟! ولاي بولسا، باسقا سىلتاۋلاردىڭ نە كەرەگى بار ەكەن؟
«ۇجىمدىق باتىستىڭ» بىت-شىتىن شىعارا وتىرىپ، اۆتور بىلاي دەيدى:
«نا گودى، موجەت بىت، نا دەسياتيلەتيا ۆپەرەد و نورمالنىح وتنوشەنياح س زاپادوم موجنو زابىت. ەتو نە ناش ۆىبور. تەپەر - وبويدەمسيا بەز نيح».
بىرىنشىدەن، سوعىسشىل رەسەيمەن قارىم-قاتىناس جاسايمىن دەپ جاتقان باتىس جوق. ەكىنشىدەن، كەزىندە پرەزيدەنت بوپ وتىرعان تۇسىندا، ءوزىن كۇللى الەمگە ليبەرال رەتىندە تانىستىرعىسى كەپ، باتىس ەلدەرىنىڭ استانالارىن ارالاپ، سولاردىڭ باسشىلارىمەن كەزدەسۋدى ءوزى ءۇشىن ۇلكەن ابىروي ساناعان اۆتور قالايشا ءوز ۇستانىمىنان اينىپ، انتيباتىسشىل بولا قالدى ەكەن، ءا؟ ۇشىنشىدەن، اگاراكي رەسەي باتىسپەن ات قۇيرىعىن كەسىسسە، رەسەيمەن ءبىر وداقتىڭ ىشىندەگى ءبىز سەكىلدى ەلدەرگە نە شارا؟
«...مى بورەمسيا نە س ۋكراينسكيم نارودوم، ا س زاسەۆشەي ۆ كيەۆە ناتسيستسكوي سۆولوچيۋ، زاحۆاتيۆشەي ۆلاست ۆ رەزۋلتاتە گوسۋدارستۆەننوگو پەرەۆوروتا».
قايداعى «مەملەكەتتىك توڭكەرىس»؟ ۋكرايناداعى پرەزيدەنت جانە پارلامەنت سايلاۋلارىن كۇللى الەم مويىندادى، ولار ناعىز باسەكەلەستىك جاعدايدا ءوتتى. رەسەي بومبالارى مەن باسقا دا وق-دارىسىنەن قازا تاۋىپ جاتقان بەيبىت تۇرعىندار شە؟ ولاردىڭ نە جازىعى بار؟
«ەدينستۆەننوە، چتو سەگودنيا وستاناۆليۆاەت ناشيح ۆراگوۆ، - ەتو پونيمانيە، چتو روسسيا بۋدەت رۋكوۆودستۆوۆاتسيا وسنوۆامي گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي رف ۆ وبلاستي يادەرنوگو سدەرجيۆانيا. ي ۆ سلۋچاە، ەسلي ۆوزنيكنەت رەالنايا ۋگروزا، بۋدەت دەيستۆوۆات پو نيم».
رەسەيدىڭ جەرىن كىم باسىپ الايىن دەپ جاتىر ەكەن؟ الدە كەشە عانا زاڭسىز رەفەرەندۋمدار ارقىلى وزىنە قوسىپ العان ۋكراين وبلىستارىن ءوز جەرى دەپ جاريالاپ، ونى ازات ەتكىسى كەلگەن ۋكراينانى ايىپتاپ، سول سەبەپتى يادرولىق قارۋدى قولدانعىسى كەلە مە؟
ماقالادا ايتىلماعان ءبىر اقيقات بار: ول – سوعىسقا بايلانىستى جاريالانعان باتىس سانكتسيالارىنىڭ استىندا قالعان رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ اسا مۇشكىل ءحالى. ماكرو- جانە ميكروەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردىڭ قۇلدىراۋى، رەسەي حالقىنىڭ جاعدايىنىڭ كۇرت تومەندەۋى كوز الدىمىزدا. مۇنايعا عانا قاراپ قالعان رەسەيدىڭ «قارا التىنىن» ساتىپ الۋدان باتىس باس تارتىپ وتىر. مۇنىڭ ءوزى رەسەيلىك ەكونوميكاعا ءتيىپ جاتقان اسا اۋىر سوققى. ول تۋرالى ماقالادا ءبىر اۋىز ءسوز جوق.
«"سۆويح نە بروساەم!" - ستالو دەۆيزوم ۋحودياششەگو گودا... ۆسەگدا بۋدەم ستويات نا زاششيتە يح پراۆ ي سۆوبود، يازىكا ي كۋلتۋرى، ۆەرى ي نادەجد».
بۇل جەردە «سۆوي» دەپ اۆتور وزگە ەلدەردەگى ورىس اعايىندى ايتىپ وتىرعانى تۇسىنىكتى. بىزدە دە ونىڭ «سۆوي»-لەرى بار ەمەس پە؟ ءتىل ماسەلەسىن جەلەۋ ەتىپ، كرەمل بىزگە قاراي ويىسسا، نە ىستەيمىز؟ مەنىڭشە، بارشا قازاقتى – قوعامدى دا، وكىمەتتى دە - تولعاندىرۋى ءتيىس ساۋال - ءدال وسى!
ءتۇيىن: رەسەيدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ باستى باعىتتارىن انىقتايتىن ءبىر عانا ادام بار، ول – پرەزيدەنت پۋتين. سوندىقتان دا ونىڭ ءبىر ورىنباسارىنىڭ مىنا ماقالاسىن سونشالىقتى زورايتىپ، وسىنشاما ءمان بەرمەي-اق قويۋعا دا بولار ەدى. بىراق، ءبىر نارسە انىق: مۇنىڭ ءبارىن مەدۆەدەۆ ءپۋتيننىڭ تاپسىرماسىمەن نە رۇقساتىمەن جازىپ وتىر. ياعني، بۇل مەدۆەدەۆتىڭ ەمەس، ءپۋتيننىڭ پوزيتسياسى.
سوندىقتان دا ماقالانى جازۋدى ءجون كوردىك.
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
