"قاسىرەتتى قاڭتار" وقيعاسىنا تۋرا ءبىر جىل. قاڭتار وقيعاسىنا ءالى تولىق باعا بەرىلمەدى. باق-تىڭ "قاڭتار وقيعاسى", "قاڭتار كوتەرىلىسى", "قاڭتار توڭكەرىلىسى", "قاڭتارداعى نارازىلىق" دەپ ءتۇرلى تەرمينمەن اتاپ جۇرگەنى دە سوندىقتان.

قاڭتار وقيعاسىنىڭ باستاماسى الەۋمەتتىك ماسەلەلەر بولدى. ەلىمىزدىڭ باتىس ايماعىنداعى 2022 جىلدىڭ 1-قاڭتارىندا گاز باعاسىنىڭ كۇرت ءوسۋى مىڭداعان حالىقتىڭ نارازىلىق ءبىلدىرىپ، الاڭدارعا شىعۋىنا سەبەپكەر بولدى. حالىقتىڭ باسىم بولىگى كولىگىنە سۇيىتىلعان گاز قۇياتىن بولعاندىقتان، كوگىلدىر وتىننىڭ باعاسى ماڭىزدى ەدى. گاز باعاسىنىڭ ەكى ەسە شارىقتاپ كەتۋى قالتاعا ەكى ەسە سالماق سالاتىنى تۇسىنىكتى. حالىق باعانىڭ اسپانداپ كەتكەنىنە نارازىلىق تانىتىپ، الاڭدارعا بەتتەدى. جۇمىس ورىندارىن تاستاپ، قارسىلىقتارىن بىلدىرۋشىلەر سانى ارتتى. پرەزيدەنت ماسەلەنى رەتتەۋ ءۇشىن ارنايى كوميسسيا قۇردى. الايدا نارازىلىق توقتاعان جوق. گاز باعاسىنىڭ كۇرت ءوسۋىن ساراپشىلار "سابوتاج" دەپ اتادى. باتىس قازاقستان بويىنشا نارازىلىق اكتسيالارى كۇشەيىپ، 4-قاڭتاردا ەل بويىنشا بارلىق ءىرى قالالاردى قامتىدى. "گاز-50" ۇرانى ساياسي تالاپتارعا ۇلاستى. "ۇكىمەتتى تاراتۋ" تالاپتارى ايتىلدى.

قاڭتاردىڭ 4-نەن 5-نە قاراعان ءتۇنى قازاقستاننىڭ ءىرى قالالارىندا نارازىلىق اكتسيالارى كۇشەيدى. الماتى، شىمكەنت، تاراز، قىزىلوردا، تالدىقورعان، سەمەي جانە باسقا قالالاردا حالىق مىڭداپ الاڭدارعا شىقتى. الەۋمەتتىك ءتۇرلى تالاپتار ايتىلدى. ازىق-تۇلىك باعاسىنىڭ قىمباتتىعى، باسپانا ماسەلەسى، جۇمىسسىزدىقتى شەشۋ تالاپتارى قويىلدى. نارازىلىقتىڭ سوڭىندا ءتارتىپ ساقشىلارى مەن نارازى حالىق اراسىنداعى قاقتىعىسقا ۇلاستى. ءتارتىپ ساقشىلارى الاڭدارعا جينالعان حالىقتى تارقاتۋ ماقساتىندا كوزدەن جاس اعىزار گاز قولداندى، كەي تۇستا رەزەڭكە وق اتىلدى. بۇل قاقتىعىستى ۋشىقتىرا ءتۇستى. "بەيبىت ۇرانمەن شىققان حالىقتى ارانداتىپ، بەيبىت ميتينگتى قاقتىعىسقا ۇلاستىرعان كاسىبي ارانداتۋشى توپتار بولدى" دەيدى ماماندار.

ءىرى قالالاردا وق اتىلدى. نارازىلىق بىلدىرگەندەر مەن ءتارتىپ ساقشىلارى، اسكەريلەر اراسىندا كوز جۇمعاندار جايلى اقپارات تارادى. ەلدە ينتەرنەت ءوشىرىلدى. اقپارات الۋ قيىنداي ءتۇستى. ءالسىن-ءالسىن ينتەرنەت پايدا بولعان ساتتە مەملەكەتتىك عيماراتتارعا شابۋىل جاسالعانى جايلى سۋرەتتەر، ۆيدەولار الەۋمەتتىك جەلىدە تاراپ جاتتى. مەملەكەت باسشىسى بىرنەشە مارتە ۇندەۋ جاسادى. پرەزيدەنت توقاەۆ الماتى مەن ماڭعىستاۋ وبلىسىندا جاعدايدى رەتتەۋ ءۇشىن توتەنشە جاعداي جاريالادى، ارتىنشا توتەنشە جاعداي ەل بويىنشا جاريالانىپ، كۇشىنە ەندى.

پرەزيدەنت "ەلدەگى جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن" دەگەن ماقساتپەن ۇقشۇ كۇشتەرىن قازاقستانعا كىرگىزۋ تۋرالى ۇندەۋ جاسادى. ۇقشۇ تاريحىنداعى العاشقى بىتىمگەرلىك كۇشتەر ميسسياسى مەملەكەتتىك ماڭىزى بار نىسانداردى كۇزەتەدى دەلىندى. 6-قاڭتار كۇنى الماتىدا انتيتەررور وپەراتسياسى باستالدى. مەملەكەتتىك بيلىك ەلدە بۇلىك جاساپ، بيلىكتى باسىپ الۋعا تىرىسۋشى كۇشتەر بارىن ايتتى. وپەراتسيا بىرنەشە كۇنشە سوزىلدى.

"قاسىرەتتى قاڭتار" وقيعاسىندا 238 ادام قازا تاپتى. قازا تابۋشىلاردىڭ سانى وسىنشالىقتى كوپ ەكەنى كەيىن بەلگىلى بولدى. الايدا ناقتى ساندار ايتىلماسا دا، 2022 جىلدىڭ 10-قاڭتارىندا ەل بويىنشا ازا تۇتۋ كۇنى جاريالاندى. قازا تاپقاندار اراسىندا ءتارتىپ ساقشىلارى، اسكەريلەر، بەيبىت تۇرعىندار مەن بەيبىت ميتينگتى قارۋلى قاقتىعىسقا ۇلاستىرعان ارانداتۋشىلار دا بار ەدى.

قاندى قاڭتاردان كەيىن اۋىر كۇندەر باستالدى. تۇتقىنداۋ، قيناۋ، زاڭدى بەلشەدەن باسىپ، تەرگەۋ جۇرگىزۋ جايلى فاكتىلەر انىقتالدى. قوعام ءتۇرلى اقپاراتتان ەسەڭگىرەپ جاتتى. ءالى ناقتى باعاسى بەرىلمەگەن، ءالى تالاي اقپاراتى ايتىلماعان "قاسىرەتتى قاڭتارعا" دا ءبىر جىل...مىنە، تاعى قاڭتار كەلدى...

Abai.kz