قاڭتاردىڭ ون تورتىندە ىڭ-جىڭسىز وتكەن سەنات سايلاۋىنا قاراعاندا، الدا بولاتىن ءماجىلىس پەن ءماسيليحات سايلاۋىنىڭ تارتىستى وتەتىن ءتۇرى بار.

قوعام بەلسەندىلەرىنەن بيلىك پارتياسىن سىناپ ءىستى بولعان ءالنۇر ءىلياسوۆ، مۇنىڭ الدىنداعى سايلاۋلاردىڭ ءادىل ءوتۋىن قاداعالاۋعا تاۋەلسىز باقىلاۋشىلار دايىنداعان ارايلىم نازار، قوعامدىق ادىلەتتىكتى تالاپ ەتىپ، ءوزىنىڭ ازاماتتىق بورىشتارىن ادال اتقارىپ جۇرگەن تاۋەلسىز جۋرناليست دينارا ەگەۋباەۆا، دۋمان مۇقامەتكارىم ءبىرىنشى بولىپ ءوزىن-ءوزى ۇسىنۋعا مۇمكىندىك بەرىلگەن ءماجىلىس سايلاۋىنا قاتىسۋ ماقساتىندا «التىنشى قاڭتار» اتتى بلوك قۇرعاندارىن مالىمدەدى.

سەنبى كۇنى ارايلىم نازار جەكە پاراقشاسىندا ارالارىنان دينارا ەگەۋباەۆانىڭ الماتى قالاسىنىڭ 5-ءشى سايلاۋ وكۋرىگىنە ءوتىنىشىن وتكىزگەنىن شۇيىنشىلەدى.

سول-اق، ەكەن تاراتىلعان ماجىلىستە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بىتپەيتىن جىرىن ايتىپ، وتكىر مالىمدەمەلەر جاساعان «اقجول» پارتياسىنىڭ مۇشەسى، اقىن قازىبەك يسا «ءبىر كەزدە تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ۇلكەن قىزىنىڭ پودرۋگاسى بولعان» ەگەۋباەۆاعا قايىرىلىپ ءبۇي دەپتى: «ارينە، سايلاۋ مەن سايلانۋ اركىمنىڭ قۇقى، ەشكىمگە قارسى ەمەسپىز. بىراق، قاڭتار قاسىرەتىن تارتقان قازاقتاردىڭ ءتىلىن بىلمەيتىن، رەسەي تىلىندە عانا سويلەيتىندەر بولاشاعىن قاي تىلمەن بايلانىستىرادى؟ ويتكەنى، بۇل ماسەلە، حالىقتىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتۋى كۇننەن-كۇنگە كۇشەيىپ كەلەدى!».

ءماجىلىستىڭ جاڭا ۇمىتكەرى تۋرالى جازباسىن: «دينارا ەگەۋباەۆانىڭ قاڭتار تۋرالى سۇحباتتارىن كوردىم، ۇنادى. قاڭتار قاسىرەتىنە قاتىستى جاقسى ەڭبەك ەتىپ ءجۇر»، دەپ جاقسى باستاعان قازىبەك مىرزانىڭ نىلدەي بۇزىلىپ، «بىراق مىناۋ قاڭتار قاسىرەتىن تارتقان قازاقتار تۋرالى ورىس تىلىندە ايتقان ءسوزى قاڭتاردىڭ قارىنداي سۋىق ەكەن» دەپ كوزقاراسىن وزگەرتۋىنە وڭعار قابدەننىڭ دينارات ەگەۋباەۆا «قاڭتاردا كوشەگە شىققاندار مارگينالدار. مەن مارگينال ەمەسپىن، الماتىدا وسكەن كورەننايامىن، دەپتى» دەپ كەلەتىن جازباسى سەبەپ بولىپتى.

اتالمىش جازباسىندا وڭعار قابدەن: «مارگينال – چەلوۆەك، ناحودياششيسيا نا گرانيتسە رازليچنىح سوتسيالنىح گرۋپپ، سيستەم، كۋلتۋر ي يسپىتىۆايۋششي ۆليانيە يح پروتيۆورەچاششيح درۋگ درۋگۋ نورم پراۆا، تسەننوستەي ي تاك دالەە.
چاششە ۆسەگو مارگينالامي نازىۆايۋت سيلنو وپۋستيۆشيحسيا ليۋدەي، ناحودياششيحسيا نا گراني ليۋمپەنيزاتسي: الكوگوليكي، ناركومانى، بومجي، پروستيتۋتكي» دەگەن ۆيكيپەديانىڭ تۇسىنىكتەمەسىن – ەگەۋباەۆانىڭ تۋعان ۇلتىن كەمسىتكەنىن دالەلدەگەن سوت ساراپتاماسىنداي العا تارتىپ، ەكس دەپۋتاتتىڭ دا «نامىسىن» وياتىپتى. «قازاقتىڭ ءتىلىن بىلمەيتىن ادام ونىڭ قۇقىن قورعايدى دەگەنگە سەنۋ قيىن» دەپ تۋراسىن ايتىپتى وڭعار باۋىرىمىز، «ءتىلى بولەكتىڭ - ءدىلى بولەك!، ءتىلى جاتتىڭ -تاربيەسى جات» دەگەن وسى شىعار» دەپ كۇڭىرەنىپتى قازىبەك مىرزا. تۇسىندە دينارا ەگەۋباەۆانىڭ ماجىلىسكە ءوتىپ، ءوزىنىڭ داعدىلى «اتا زاڭنان ورىس ءتىلىنىڭ رەسمي ستاتۋسىن الىپ تاستاۋ» ۇسىنىسىنا ورە تۇرەگەلگەنىن كورگەندەي ەرتوقىمىن باۋىرىنا الىپ تۋلاپتى. ال ۆيدەونىڭ تولىق نۇسقاسىن كورگەندەر مەن ناق مايداندا بولعاندار دينارانىڭ تۋعان ۇلتىنا قاتىستى ەشتەڭە ايتپاعانىن العا تارتۋدا.

دينارانىڭ اۋزىنان شىققان ءسوز «قاڭتار وقيعاسىنا» بايلانىستى ايتىلعان. جالعىز دينارا عانا ەمەس، قاڭتاردا الاڭعا شىققانداردى ساياساتتانۋشىلار دا بيلىكتىڭ ىڭعايىنا قاراي «كوسەمى جوق ميتينگشىلەر»، «ارانداتۋشىلار»، «ءدىنني ەكسترەمستەر» دەپ ءار قالاي ايتىپ كەلەدى. «مارگينال» دەمەكشى قۇقىن قورعاپ ەرەۋىلدەگەن قازاقتاردى «ماسكۇنەم»، «نوركومان»، «ازعىن توبىر» ساناۋ كەڭەستىك اقىن-جازۋشىلاردان قالعان «ءداستۇر». تاريحى «جەلتوقسان» كوتەرىلىسىنەن باستاۋ الادى. «جاڭاوزەن» وقيعاسى كەزىندە دە قازىبەك سياقتى قالامگەرلەرگە ۇلگى كورسەتكەن الدىنعى بۋىن سول ۇستانىمدارىن اينا قاتەسىز قايتالادى.

«قازاقتىڭ مۇددەسىن – قازاق تىلدىلەر عانا قورعايدى، قازاق ءتىلدىلار عانا ۇلتجانجى بولادى» دەگەن تۇسىنىكتىڭ جاڭساق ەكەنىنە مىسال كوپ. جاقسى مىسالىن ايتساق، «كومسومولسكايا پراۆدا» عا، قىزىل يدەولوگيانىڭ سارقىنشاقتارىنا قارسى «كازاحسكايا پراۆدا» دەپ ورىس تىلىندە گازەت شىعارىپ تۋعان ۇلتىنىڭ مۇددەسىن قورعاعان مارقۇم الدان ايىمبەت اقساقالدىڭ ارەكەتى جارقىن ۇلگى. جامان مىسالىن ايتساق، قازىبەك مىرزانىڭ بۇرىنعى پارتيالاسى، «پۋتيننىڭ ارناۋلى وپەراتسياسىن قولدايمىن» دەگەن، ارتىنان «رەسەيسىز قازاقستاننىڭ كۇنى قاراڭ» دەپ تەرىستىك كورشىمىزدىڭ جۋرنالستەرىنە مۇڭىن شاققان ازامات ابىلداەۆتىڭ ارەكەتى دالەل.
«قاسىرەتتى قاڭتار وقيعاسى» بيلىكتە، ساياسي قۇرىلىم دا عانا ەمەس، قوعامدا دا، ساياسي سانادا دا وزگەرىسكە مۇرىندىق بولدى. ەگەۋباەۆا قاڭتاردان كەيىن وپپوزيتسيونەرگە اينالسا نەسى ايىپ؟! جانى نازىك ايەل زاتى بولسا دا، «بۇرىنعى پودرۋگاسى» مانداتىنان ايىرىلعاندا الدە كىمدەر سياقتى كوزىنە جاس العانىن كورگەمىز جوق.

ەگەۋباەۆا اقىندار ايتىسىنا تۇسكەلى وتىرعان جوق. قازىبەك مىرزا ءوزى جازعانداي «سايلاۋ مەن سايلانۋعا اركىمنىڭ قۇقى بار». اسسامبلەيانىڭ بەس وكىلى سايلاۋعا تۇسپەي-اق، پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىمەن سەناتقا تىكەلەي جايعاسادى. «قازاقتىڭ مۇددەسىن قازاق تىلدىلەر عانا قورعايدى» دەگەن كوزقاراستارىڭدى ەگەۋباەۆاعا قاراتىپ ەمەس، جوعارى بيلىككە دە ايتىڭدار، جەتكىزىڭدەر.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz