سوڭعى كەزدەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردە، سونىڭ ىشىندە سولتۇستىكتەگى سويى بولەك كورشىلەرىمىزدىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا «قازاقستانداعى رۋسوفوبيا» تاقىرىبى قىز-قىز تالقىعا ءتۇسىپ جاتقانى بەلگىلى.

كەيبىر سوعىس تىلەگەن رەسەيلىك ساياساتشىلار مەن پروپوگاندالىق باق وكىلدەرى قازاقستانعا قاراتا ءتۇرلى ارانداتۋشىلىق سيپاتتاعى جاپتىم – «جالا، جاقتىم – كۇيە» اڭگىمەلەردى قايتا قوزدىرىپ، ولاردىڭ كەيبىرى ءتىپتى ەلارالىق داۋدىڭ بىلتەسىن تۇتاتىپ جاتقانى دا وتىرىك ەمەس.

سونىمەن، قازاقستاندا رۋسوفوبيا بار ما؟ قازاقستانداعى ەتنيكالىق توپ وكىلدەرى بۇل ماسەلەگە قاتىستى نە دەيدى؟

ءبىز قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى، ءتىل جاناشىرى، جەتىسۋ وبلىسى، اقسۋ اۋدانى، قاپال اۋىلدىق وكرۋگى اكىمى اپپاراتىنىڭ باس مامانى ۆلاديمير چەپەل مىرزامەن سۇحباتتاسقان ەدىك.

ۆلاديمير چەپەل: تۇرىپ جاتقان جەرىمىزدىڭ ءتىلىن بىلمەسەك، باسقا دۇنيەسىن قالاي تۇسىنبەكپىز؟

- بىرنەشە ۋاقىت بۇرىن رەسەيلىك باق تاراپىنان قازاقستانداعى رۋسوفوبيا تۋرالى ايتىلدى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن وسى ماسەلە توڭىرەگىندە اڭگىمە تۋىنداپ ءجۇر. سىزدىڭشە ەلىمىزدەگى رۋسوفوبيانىڭ دەڭگەيى قانداي جانە ونى بار دەپ ايتۋعا بولا ما؟

- بۇل جەردە شىنىن ۇيالماي، قىسىلماي ايتۋىمىز كەرەك، قازاقستاندا ەشقانداي رۋسوفوبيا جوق. وعان ءوزىم تالاي اۋىل-ايماقتا ءجۇرىپ، قالالاردى ارالاپ كوز جەتكىزگەنمىن. قازاقستاندى وتە ەرەكشە، باي مەملەكەت دەپ ايتۋعا بولادى. سەبەبى ءبىز كوپۇلتتىمىز. ەلىمىزدە جۇزدەن استام ۇلت وكىلدەرى تۇرادى. ءبارى ءبىر وتباسىداي، ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تاتۋ-ءتاتتى كۇن كەشىپ جاتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشىندە بولىپ جاتقان وقيعالارعا ءبارى بەلسەندى تۇردە قاتىسادى. قانداي دا ءبىر شارالار وتكەندە ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتى ۇلتىنا قاراماستان تەڭ دارەجەدە اتسالىسىپ كەلەدى. وعان تۇركيا مەملەكەتىندە بولعان اپاتتىق جاعدايدى مىسال رەتىندە ايتسام دەيمىن. ءبىزدىڭ ازاماتتار تىلىنە، ۇلتىنا، دىنىنە بولىنبەستەن بىرىگىپ، قولدان كەلگەنشە كومەكتەسىپ قايتتى. سونىمەن قاتار قازاقستان رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى ماسەلەدە تالاس-تارتىسقا ءتۇسىپ جاتقان جوق. ويتكەنى ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتى بەيبىتشىلىكتى قالايتىنىنا، جاعدايدىڭ دۇرىس شەشىلۋىن تىلەپ جۇرگەنىنە سەنىمىم مول.

- موبيليزاتسيادان كەيىن رەسەي ازاماتتارى كوپ كەلگەن ەلدىڭ ءبىرى – قازاقستان. بۇل جاعدايدى جەرگىلىكتى تۇرعىندار قالاي قابىلدادى جانە قالاي قارسى الدى دەپ ويلايسىز؟

- ءيا، راسىمەن دە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا سول ۋاقىتتا كوپتەگەن ازاماتتار تابان تىرەدى. وعان سەبەپ، بىرىنشىدەن، رەسەي فەدەراتسياسىمەن شەكارامىز ەڭ ۇلكەن ءارى ەڭ جاقىن. ارينە، رەسەي ازاماتتارى تەك قوناق رەتىندە كەلدى. ەشقانداي ارتىق تەرىس ارەكەتتەر جاساماي، ءبىرازى ءوز مەملەكەتىنە قايتىپ كەتتى. حالقىمىز ولارعا ەشقانداي قىسىم كورسەتكەن جوق. مەن ول كەزدە استانا قالاسىندا «جەتى قازىنا» مەگا جوباسىنا قاتىسىپ جۇرگەنمىن. سوندا كوشەدە كەزدەسكەن جانداردىڭ ىشىنەن رەسەيلىكتەر سويلەۋىنەن، كيىم كيىسىنەن بىردەن ءبىلىنىپ تۇردى. ولارعا ءوز ازاماتتارىمىز قاي جەرگە قالاي بارۋ كەرەك، قالاي تابۋ كەرەك ەكەنىن انىقتاپ، بايىپپەن ءتۇسىندىرىپ جاتتى. بىراق الماتى، استانا جانە وزگە دە قالالاردا وقىپ جاتقان ستۋدەنتتەر مەن جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ پاتەردەن شىعىپ قالىپ، تۇراتىن جەر تاپپاي سابىلعانىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. رەسەي ازاماتتارى ءۇشىن ءوز جەرلەستەرىمىزدىڭ پاتەراقىنى قىمباتتاتىپ جىبەرگەنى بۇرىننان قوردالانىپ كەلە جاتقان باسپانا ماسەلەسىن كوتەرىپ بەردى. ءتىپتى پاتەر تاپپاعاندارى كوشەدە قونۋعا ءماجبۇر بولدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردەن تالاي بەينەكورىنىستى ءوز كوزىممەن كوردىم دە. مۇندايدا وتانداستارىما باسىمىزعا قانداي ءىس تۇسسە دە، قانداي زامان تۋسا دا ادام بولىپ قالۋدى ۇمىتپايىقشى دەگىم كەلەدى.

- ءوزىڭىز قازاق تىلىنە وتە جەتىكسىز. ەلىمىزدە مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋگە ماجبۇرلىك، قىسىم بار ما؟ وزگە ۇل وكىلدەرى مەملەكەتتىك ءتىلدى قانشالىقتى جاقسى مەڭگەرگەن؟

- مەن ءوزىم ءتىل جاناشىرىمىن، مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى وتە قاتتى قۇرمەتتەيمىن، سىيلايمىن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇرعىندارىن، ارىپتەستەرىمدى، دوستارىمدى، زامانداستارىمدى ارقاشاندا مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە شاقىرىپ ءجۇرمىن. قولىمنان كەلگەنشە كومەك كورسەتىپ جاتىرمىن. نەگىزى ءبىزدىڭ حالىق تولىقتاي مەملەكەتتىك ءتىلدى تۇسىنەدى دەپ ايتۋعا بولادى. 90 پايىزى تاپ-تازا سويلەي الادى. 6 پايىزى كەيبىر سوزدەردى، ارىپتەردى دۇرىس ايتا الماسا دا سويلەيدى. ال قالعان 4 پايىزى ولار ءبارىن تولىقتاي تۇسىنەدى، سويلەگەنگە قىسىلادى. سەبەبى قاسىندا جۇرگەن دوستارى، ارالاساتىن ورتاسى، كورشىلەرى ءوزىنىڭ سويلەگەن سوزدەرىن ەستىگەن كەزدە كۇلە مە دەگەن وي كەلۋى مۇمكىن. ولار اقپاراتتىڭ ءبارىن قازاق تىلىندە قابىلدايدى، ايتا كەتكەنىمدەي تولىقتاي تۇسىنەدى، بىراق ەركىن جەتكىزە المايدى. جالپى مەملەكەتتىك ءتىل جانە باسقا ءتىل جاعىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ەشقانداي قىسىم جوق. سەبەبى ءبىزدىڭ اتا زاڭىمىزدا ءار ادامنىڭ قانداي دا ءبىر وزگە ءتىلدى مەڭگەرۋىنە شەكتەۋ قويىلماعان. بىراق ءبىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇرعاندىقتان، ءتىلىن، ءدىنىن، توپىراعىن، سۋىن – ءبارىن قۇرمەتتەۋىمىز كەرەك. ال ەندى تۇرىپ جاتقان جەرىمىزدىڭ ءتىلىن بىلمەسەك، باسقا دۇنيەسىن قالاي تۇسىنبەكپىز؟! ءبارى تىلدەن باستالادى. حالقىمىز «ءتىل – دوستىقتىڭ كىلتى» دەپ بەكەر ايتپاعان. ياعني ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋى كەرەك. سول كەزدە عانا قازاقتىڭ تاريحىن، بولمىسىن تولىق تۇسىنەدى. ەڭ باستىسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ناعىز ازاماتى بولا الادى دەپ ويلايمىن.

- جاۋابىڭىزعا كوپ راقمەت!

نازەركە التايقىزى

Abai.kz