اقش مەمحاتشىسى بليكەننىڭ قازاقستانعا ساپارىنان نە تۇيدىك

رەسمي اقپاراتقا سۇيەنسەك، الەمدىك گەوساياساتتىڭ سالقىنى استاناعا دا جەتكەن سىڭايلى. سونىڭ ىشىندە رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قارسى اشقان سوعىسىنىڭ زاردابىن ءبىزدىڭ اۋماقتاعى ەلدەر دە سەزىنىپ جاتقانى ايتىلدى.

اڭگىمە – «پاراللەل يمپورتقا» جول اشقان، ياعني رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالاردى اينالىپ ءوتىپ، تىيىم تىزىمىندەگى تاۋارلاردى جەتكىزۋگە ات سالىسقان ەلدەر حاقىندا. بۇل قاتاردا قازاقستان ەرەكشەلەنىپ تۇرعانىن كەشە جازعانبىز.

بلينكەن: «ءبىز سانكتسيالاردىڭ باسقا ەلدەرگە قانداي اسەر ەتىپ جاتقانىن باقىلاپ وتىرمىز. ارنايى ليتسەنزيالار بەرىپ، «5+1» ەلدەرى جاڭا ساۋدا-ساتتىق ارىپتەستىك ورناتۋى ءۇشىن جاعداي جاساپ، ولارعا قولداۋ كورسەتۋدەمىز. ءبىز جاڭا مۇمكىندىكتەر ىزدەپ، جاڭا ەكسپورتتىق نارىقتار تاۋىپ جاتىرمىز. ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ جاڭا ارىپتەستەرى مەن جاڭا مۇمكىندىكتەرى پايدا بولۋى ءۇشىن بار كۇشىمىزدى سالۋدامىز».

ديپلوماتيالىق پروتوكول تىلىنەن قاراپايىم تىلگە اۋدارساق، بۇل ءسوز: «رەسەي – ءوزىن ۇياتقا قالدىرعان، سانكتسيالارعا ۇرىنعان ەل، ەندى ورتالىق ازيا ەلدەرى باسقا نارىق ىزدەۋى ءتيىس» دەگەنگە سايادى.

ال وعان ءبىزدىڭ اۋماقتاعى ەلدەر دايىن با؟ جانە دە ونداي نارىقتىق بەتبۇرىسقا رەسەي قالاي قاراماقشى؟

ءبىزدىڭ سىرتقى مينيسترلىگىمىزگە سالساق، جاعداي ونشا ەمەس: «قازاقستاننىڭ رەسەيمەن دە، ۋكراينامەن دە تاريحي قارىم-قاتىناستارى بار. ءبىزدىڭ ەكونوميكالار ۇزاق ۋاقىت بويىنا ءوزارا تىعىز بايلانىستا بوپ كەلەدى، سول سەبەپتى بۇل جاعداي ءبىزدىڭ ەكونوميكا ءۇشىن وتە-موتە كۇردەلى بولىپ تۇر... ءبىز سانكتسيالاردىڭ تەرىس اسەرلەرىنە جول بەرمەۋگە تىرىسۋدامىز. قازاقستان ەۋرازيالىق وداق مۇشەسى، بىزدە قازاقستان، رەسەي جانە وداققا مۇشە باسقا ەلدەر اراسىندا كەدەن شەكاراسى جوق. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ شەكارا اراسىنداعى ەركىن ساۋدا، تاۋارلار مەن قىزمەتتەر پروتسەستەرىن رەتتەۋ وتە قيىن».

ديپلوماتيالىق پروتوكولدان قاراپايىم تىلگە اۋدارساق بۇل - «رەسەي جاققا كەز كەلگەن، سونىڭ ىشىندە، سانكتسيالىق تىزىمدەگى تاۋارلاردىڭ ءوتۋ نە وتپەۋىنە ءبىز ەشقانداي اسەر ەتە المايمىز! ءبىز مۇلدەم شاراسىزبىز!» دەگەن ءسوز.

ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر باسشىلىعىنىڭ بۇل سوزدەرى اقش جانە ەۋرووداق ەلدەرىنە ۇناي قويماسى انىق. ويتكەنى، وسى «سۇر» يمپورت ۇجىمدىق باتىستىڭ رەسەيگە جاريالاعان سانكتسيالارىن ءتيىمسىز ەتىپ وتىر.

سول سەبەپتى الدا ءبىزدى شىنىمەن دە اسا قيىن كەزەڭ كۇتىپ تۇر: نە «پاراللەل يمپورتقا» توسقاۋىل قويامىز، نە قوسىمشا سانكتسياعا دۋشار بولامىز.

وسى ورايدا رەسەيگە لەتالدى (ياعني، ادام ولتىرۋگە ارنالعان) قارۋ-جاراق جەتكىزبەك بوپ جاتقان قىتايعا قاتتى-قاتتى شۇيلىگۋى دە «قىزىم ساعان ايتامىن، كەلىنىم، سەن تىڭدا» دەگەنگە ساياتىن سياقتى.

بلينكەن: «ءبىزدىڭ قاعيداتتار الەمدە، سونىڭ ىشىندە، سىزدەردىڭ اۋماقتا بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى قولداۋعا باعىتتالعان. سول سەبەپتى بارشا ەل بىرىگىپ، رەسەيلىك باسقىنشىلىققا قارسىلىق تانىتۋى ماڭىزدى. بۇل تەك قانا ۋكريانانى قولداۋ ەمەس، بۇل – سول قاعيداتتاردى قولداۋ. ەگەر بۇل قاعيداتتار تارك ەتىلسە، وندا رەسەي باسقا ەلدەردىڭ دە جەرىن باسىپ الۋى مۇمكىن. ولاي بولسا، باسقا ەلدەر دە رەسەيدەن ۇلگى الۋى ىقتيمال. ءبىز وسىنىڭ بارىنە جول بەرمەۋگە ءتيىسپىز، سول سەبەپتى بارلىق ەل بىرىگىپ «جوق!»، - دەپ ايتۋى ءتيىس».

بۇل ەندى ديپلوماتيالىق پروتوكول ەمەس، بۇل اشىقتان-اشىق بەلگىلى ءبىر قيمىل-ارەكەتكە ۇندەۋ.

رەسەيمەن بار جاعىنان – ەكونوميكالىق، ساياسي، اسكەري جانە تاعى باسقا – توننىڭ ىشكى باۋىنداي جاقىن ارالاسىپ كەتكەن ءبىزدىڭ ەل ءدال وسىلاي مىنەز تانىتىپ، اشىقتان-اشىق دەمارش جاساسا نە بولماق؟ ونسىز دا «سوۆەت رەسپۋبليكالارىنى جەرى – ماسكەۋدىڭ سىيلىعى» دەپ وتىرعان پرەزيدەنت باسقارىپ وتىرعان ەلدىڭ اشۋىن تۋعىزىپ، سىرتقى جانە ىشكى قاۋىپتەر وتىن ءوز قولىمىزبەن تۇتاتىپ جىبەرمەيمىز بە؟!

مەن دە رەسەيدىڭ باسقىنشىلىق ساياساتىنا ءبىر ادامداي قارسىمىن. بىراق مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناس – ميتينگىدە اتويلاپ سويلەۋ نە الەۋمەتتىك جەلىدە ءوز باتىرلىعىن تانىتۋ ەمەس بولار. سىرتقى ساياسات ەكىنىڭ ءبىرى ۇعىنا بەرمەيتىن اسا تەرەڭ ءارى تىلسىم قۇبىلىس. ارتىق قىلامىز دەپ، تىرتىق قىلىپ المايىق.

بالكىم، ءدال وسى كۇندەرى قالىپتاسقان قيىندىقتاردىڭ جيىنتىعى ءبىزدىڭ ەاەو، ۇقشۇ سەكىلدى بىرجاقتا ۇيىمدارعا دەگەن كوزقاراسىمىزدى قايتا قاراۋعا ءبىر سەبەپ بولار. ول جاعىن دا سىني تۇرعىدان جەتى ولشەپ، ءبىر كەسۋ كەرەك سياقتى. وسى ورايدا ورتالىق ازياداعى تۋىسقان-كورشىلەرىمىزبەن بىرىگىپ، شەشىم قابىلداعان ابزال بولار.

بلينكەن (تاعى دا ديپلوماتيالىق پروتوكول تىلىنە كوشىپ): «اقش پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ وتكەن جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا جاريالاعان رەفورمالار باعدارلاماسىن تاباندى تۇردە قولدايدى»، - دەي كەلە، ءوز ەلىنىڭ وسى باعدارلامانى ورىنداۋ بارىسىندا مىناداي ناقتى قادامداردىڭ قولعا الىنۋىن كۇتەتىنىن دە ايتىپ قالدى. ولار – «قوعامنىڭ باسقارۋ ىسىنە كەڭىنەن تارتىلۋى، ۇكىمەتتىڭ ەسەپ بەرۋشىلىگىن ارتتىرۋ، جەمقورلىقپەن كۇرەس، پرەزيدەنت مەرزىمىنە شەكتەۋ ەنگىزۋ جانە ادام قۇقىن قورعاۋ».

جايلاپ، جاپسارلاپ بولسا دا، قوسىمشا كريتەريلەر اتالىپ قالدى. ىمدى تۇسىنبەگەن دىمدى تۇسىنبەيدى دەيدى وسىندايدا اتام قازاق.

پارتيالىق تۇعىرناماسىندا دەموكراتيا مەن ادام قۇقىن باستى باسىمدىقتار رەتىندە قاراستىراتىن دەموكرات بلينكەن «امانات» پارتياسىنان كەشە عانا شىققان ءارى وپپوزيتسيالىق پارتيالاردى تىركەمەي قويڭان توقاەۆقا كوزبە-كوز نە ايتقانىن ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى بىلەدى. وكىنىشكە وراي، ونداي نارسەلەر رەسمي رەليزدەردە جازىلمايدى.

ايتپاقشى، قازاقستاندى ماقتاي-ماقتاي كەلە، بلينكەن «قازاقستاننىڭ ورتالىق ازياداعى كوشباسشىلىعى» تۋرالى دا ايتىپ قالدى.

ءوز باسىم كەشەگى «5+1» كەزدەسۋىنە قاتىسۋعا كەلگەن باسقا ءتورت ەلدىڭ باسشىلارىنا ءدال وسى باعا ۇنادى دەپ ايتا المايمىن.

ءامىرجان قوسان

Abai.kz