ءاربىر بەسىنشى قازاقستاندىق 7 مامىر كۇنىن قاراپايىم كۇن رەتىندە قابىلدايدى. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 57,8%-ى قازاقستان ارمياسىنداعى جاعدايعا قاناعاتتانبايدى. رەسپوندەنتتەردىڭ جارتىسى قازاقستاننىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىگىن تومەن باعالادى. قاتىسۋشىلاردىڭ 45,8%-ى اسكەرگە بارۋدى ەركىن نەگىزدە (كەلىسىم-شارت بويىنشا) جۇرگىزىلۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيدى .

وتان قورعاۋشىلار كۇنى قارساڭىندا «رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى مەن «كازپوترەبنادزور» قوعامدىق بىرلەستىگى وسى مەيرامعا، قازاقستاندىق ارميا مەن جالپىعا بىردەي اسكەري مىندەت ماسەلەلەرىنە قاتىستى ينتەرنەت ارقىلى ساۋالناما جۇرگىزدى.

ساۋالناما ناتيجەلەرى

7 مامىر – وتان قورعاۋشىلار كۇنىن قالاي باعالايسىز؟ (2-سۋرەت)

زەرتتەۋ ناتيجەلەرى قازاقستاندىق ەر ازاماتتارىنىڭ مەيرامىن ارقالاي قابىلدايتىنى بايقالدى. رەسپوندەنتتەردىڭ 41,9%-ى وسى كۇندى ماڭىزدى مەيرام رەتىندە قابىلدايدى. ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 36%-ى دەمالۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن كۇن دەپ ەسەپتەيدى. ال ءاربىر بەسىنشى قازاقستاندىق بۇل كۇندى قاراپايىم كۇن دەپ سانايدى.

ءاربىر بەسىنشى قازاقستاندىق 7 مامىر كۇنىن قاراپايىم كۇن رەتىندە قابىلدايدى. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 57,8%-ى قازاقستان ارمياسىنداعى جاعدايعا قاناعاتتانبايدى. رەسپوندەنتتەردىڭ جارتىسى قازاقستاننىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىگىن تومەن باعالادى. قاتىسۋشىلاردىڭ 45,8%-ى اسكەرگە بارۋدى ەركىن نەگىزدە (كەلىسىم-شارت بويىنشا) جۇرگىزىلۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيدى .

وتان قورعاۋشىلار كۇنى قارساڭىندا «رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى مەن «كازپوترەبنادزور» قوعامدىق بىرلەستىگى وسى مەيرامعا، قازاقستاندىق ارميا مەن جالپىعا بىردەي اسكەري مىندەت ماسەلەلەرىنە قاتىستى ينتەرنەت ارقىلى ساۋالناما جۇرگىزدى.

ساۋالناما ناتيجەلەرى

7 مامىر – وتان قورعاۋشىلار كۇنىن قالاي باعالايسىز؟ (2-سۋرەت)

زەرتتەۋ ناتيجەلەرى قازاقستاندىق ەر ازاماتتارىنىڭ مەيرامىن ارقالاي قابىلدايتىنى بايقالدى. رەسپوندەنتتەردىڭ 41,9%-ى وسى كۇندى ماڭىزدى مەيرام رەتىندە قابىلدايدى. ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 36%-ى دەمالۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن كۇن دەپ ەسەپتەيدى. ال ءاربىر بەسىنشى قازاقستاندىق بۇل كۇندى قاراپايىم كۇن دەپ سانايدى.

زەرتتەۋ ناتيجەلەرى كورسەتىپ وتىرعانداي، وتان قورعاۋشىلار كۇنى ءالى دە بولسا قازاقستاندىقتار ءۇشىن ماڭىزدى مەيرامعا اينالماعانىن دالەلدەيدى. بۇنى قازاقستاندىق ارمياداعى اسكەري بورىشتى وتەگەن ەر ازاماتتار سانىنىڭ تومەندىگىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. سونىمەن قاتار، اتالمىش مەيرامدى دەمالىس كۇنى ەتىپ جاريالاناۋى اسەر ەتەدى دەپ بولجام جاساۋعا بولادى.

قازاقستان ارمياسىنداعى جاعدايدى قالاي باعالايسىز؟ (3-سۋرەت)

رەسپوندەنتتەردىڭ تەك 17,5% عانا قازاقستاندىق ارمياداعى جاعدايدى وڭ دەپ باعالايدى. ءاربىر ءۇشىنشى قازاقستاندىق ارمياداعى جاعدايدى قاناعاتتانارلىق دەپ ەسەپتەسە، ال قالعاندارى (57,8%) ناشار دەپ جاۋاپ بەردى.

ءسويتىپ، مەملەكەت ارمياسىنداعى جاعداي جاعىمسىز باعالاندى. مۇنى الىمجەتتىك پەن قارۋلاردى ساتىپ الۋعا بايلانىستى ءجيى جانجالدارمەن تۇسىندىرىلەدى.

سوڭعى 5 جىل ىشىندە قازاقستان ارمياسىنداعى جاعداي قانشالىقتى وزگەردى؟(4-سۋرەت)

وسى سۇراق جاۋاپتارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى نەگاتيۆتى باعاعا يە. بۇل سۇراقتىڭ پەسسيميستتەر توبى وپتيميستتەرگە قاراعاندا ەكى ەسە كوپ. ال ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 41%-ى ەشبىر وزگەرىسسىز، سول قالپىندا ەكەنىن جەتكىزدى.

رەسپوندەنتتەردىڭ جاعىمسىز باعالارى قازاقستاندىق ارمياداعى رەفورمالار ءتيىستى ءارى كۇتىلگەن ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلمەگەندىگىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. وعان قوسا، قۇزىرلى ورگاننىڭ باسشىلىعى ارميا سالاسىنداعى رەگرەسس ءۇردىسىن توقتاتۋعا قاۋقارسىز.

قورعانىس مينيسترلىگىنە بەس جىلعا جۋىق ادىلبەك جاقسىبەكوۆ جەتەكشىلىك ەتۋ ۇستىندە. وسى سالاداعى جۇرگىزىلگەن رەفورمالارىنا قاراماستان، رەسپوندەنتتەردىڭ جاۋاپتارىنا قاراعاندا، وسى قۇزىرلى ورگانداعى جاعداي جاقسارماي، قايتا ناشارلاعانىن بايقاۋعا بولادى.

قازاقستان ارمياسىنىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىگىن قالاي باعالايسىز؟ (5-سۋرەت)

ساۋالناما قاتىسۋشىلارىنىڭ تەڭ جارتىسى جاۋىنگەرلىك ازىرلىكتى تومەنگى  دەڭگەيدە دەپ ەسەپتەيدى. سونداي-اق، 44%-ى ورتاشا دەپ باعالادى. تەك ءاربىر ون ءتورتىنشى قازاقستان ارمياسىنىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىگىن جوعارى دەڭگەيدە دەپ سانايدى. مۇنى سوڭعى بەس جىلداعى قازاقستاندىق ارمياسىنداعى جاعدايدىڭ ديناميكاسىمەن تۇسىندىرىلەدى. بەيبىت ۋاقىتتا ءاربىر ازاماتتىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن بولاشاعىنا سەنىمدى قامتاماسىز ەتۋ بولىپ سانالاتىن اسكەردىڭ فۋنكتسياسىن قازاقستاندىق اسكەر اتقارماي جاتىر دەپ نەگىزدەۋگە بولادى.

قارۋلى كۇشتەردىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىگىن ارتتىرۋعا، اسكەردى قامتاماسىز ەتۋگە جانە وسى سالانى دامىتۋعا باعىتتالعان مەملەكەتتىك قارجى اقتالدى دەپ ەسەپتەيسىز بە؟ (6-سۋرەت)

ءاربىر بەس ادامنىڭ ەكىنشىسى «قازاقستاندىق ارمياعا جۇمسالىناتىن قارجى اقتالمادى» دەگەن جاۋاپ قايتاردى. «جارتىلاي اقتالدى» دەپ رەسپوندەنتتەردىڭ 37%-ى باعالادى. ال «تولىق اقتالدى» دەپ باعالاعان رەسپوندەنتتەر سانى 6%-عا تەڭ. 13%-ى «جاۋاپ بەرۋگە قينالامىن» دەگەن نۇسقانى تاڭدادى.

قورعانىس سالاسىنداعى بيۋدجەتكە قاتىستى رەسپوندەنتتەردىڭ باعالارى مىنالارمەن تۇسىندىرۋگە بولادى:

• اتالمىش قارجىنىڭ جۇمسالۋىنداعى كورنەكتى ناتيجەلەردىڭ جوقتىعى;
• وڭ جەتىستىكتى كورسەتەتىن قۇزىرلى ورگاننىڭ قاتىسۋىمەن قاقتىعىستاردىڭ جوقتىعى.

سوڭعى ءتورت جىل ىشىندە قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ بيۋدجەتى 209,1-دان 348,4 ملرد. تەڭگەگە دەيىن ءوستى. بىراق قارجىنىڭ ۇلعايۋىنا قاراماستان وسى سالاداعى جەمىستى ناتيجەلەردىڭ جوقتىعىن اڭعارۋعا بولادى.

ءسىزدىڭ جالپىعا بىردەي اسكەري مىندەتكە كوزقاراسىڭىز قانداي؟ (7-سۋرەت)

رەسپوندەنتتەردىڭ جاۋاپتارى كورسەتىپ وتىرعانداي، جالپىعا بىردەي اسكەري مىندەتكە كوزقاراسترى ارقيلى بولدى.  رەسپوندەنتتەردىڭ 24%-ى عانا «ءاربىر ەر ازامات اسكەري مىندەتتى وتەۋ پارىز» دەپ ساناسا، 45,8%–ى اسكەر قاتارىنا بارۋ ەرىك (كەلىسىم-شارت) نەگىزدە جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيدى. ياعني، التەرناتيۆتى قىزمەت ءتۇرى بولۋىن قولدايدى. ال قالعانى اسكەري مىندەتتى وتەۋ قۇقىعى ەركىن بولۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيدى.

وسى سۇراق جاۋاپتارى قازاقستانداعى قازىرگى اسكەري مىندەت فورماتىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىن بايقاتادى. دەمەك، ارمياداعى جاعداي ساننان ساپاعا كوشپەگەنىن بىلدىرتەدى. وسى ورايدا، اتالمىش قۇزىرلى ورگاندا تولىققاندى قايتا جاڭارتۋ ءتيىمدى.

قازىرگى تاڭدا بوزبالالار اسكەر قاتارىنا بارعىسى كەلە مە؟ (8-سۋرەت)

ءاسكەر قاتارىنا بارعىسى كەلەتىندەر سانى وتباسىنىڭ ءال-اۋقاتىنا بايلانىستى.ەكەنىن زەرتتەۋ ناتيجەلەرى كورسەتىپ وتىر. ءاربىر بەس رەسپوندەنتتىڭ ەكىنشىسى (41%) «اسكەر قاتارىنا از قامسىزداندىرىلعان وتباسىلاردىڭ بالالارى بارعىسى كەلەدى» دەپ جاۋاپ قايتاردى. رەسپوندەنتتەردىڭ تەك 16%-ى عانا «اسكەر قاتارىنا بارۋدى بورىش» دەپ ەسەپتەيدى. ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 43%-ى اسكەر قاتارىنا بارعىسى كەلمەيتىنىن جەتكىزدى.

ءسويتىپ، اسكەر قاتارىنا تەك از قامسىزداندىرىلعان وتباسىلاردان شىققان بوزبالالار عانا بارادى دەپ ايتۋعا بولادى.

قورىتىندىلار مەن ۇسىنىستار

ەلىمىزدىڭ قورعانىس ورگانىنىڭ بەدەلىنىڭ تومەندىگىن زەرتتەۋ ناتيجەسى كورسەتتى. قوعام ارميانى امورفتىق ءارى قاجەتسىز ۇيىم رەتىندە قابىلدايدى  (ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ فۋنتسياسى مەن جالپىعا بىردەي اسكەري مىندەت تۋرالى ايتىلىپ وتىر). 

حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى ارميانى جاقسى قابىلداۋ ءۇشىن الىمجەتتىك پەن جەمقورلىققا بايلانىستى جانجالدار كەسىرىن تيگىزىپ جاتىر. اتالمىش سالاداعى جاعدايدى جاقسارتۋ ءۇشىن تۇبەگەيلى كەشەندى شارالار ۇسىنىلادى. تومەندەگى ۇسىنىستار قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە ۇسىنىلادى.

1. 1.      ارمياداعى جىلداعى ساندىق قۇرامىن 50%-عا قىسقارتىپ، ىشكى اسكەر مەن شەكارا قىزمەتىندەگى جاۋىنگەرلەردىڭ سانىن ۇلعايتۋ. بۇنداي ۇسىنىس كەلەسىدەي جاعدايلار ءۇشىن وتە وزەكتى بولماق:

• ىقتيمال سىرتقى داۋلاردىڭ جوقتىعى;
• ارميانى قامسىزداندىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ تاپشىلىعى;
• قورعانىس سالاسىنداعى جەرقورلىق.

ىشكى اسكەردەگى شتاتتى ۇلعايتۋ بەيبىت ومىردەگى مەملەكەتتىك قاجەتتىلىگىمەن تۇسىندىرىلەدى (مىسالى، اپاتتىق جاعدايلاردى ازايتۋ ماقساتىندا). 

1. 2.      جالپىعا بىردەي اسكەري مىندەتتەن باس تارتىپ، ەركىن تۇردەگى (كەلىسىم-شارت  قىزمەتى) اسكەر قىزمەتىنە كوشۋ. ارمياداعى ساندىق قۇرامىن ازايتۋ كەزىندە وتانعا قىزمەت ەتۋشىلەر سانى ارتادى. وسى جول ارقىلى حالىق اراسىندا ارميانىڭ قازىرگى بەينەسى تۇبەگەيلى وزگەرمەك.

1. 3.      ەلدىڭ مەملەكەتتىك ەليتاسى وكىلدەرىنىڭ بالالارىن اسكەري مىندەتكە تارتۋدى اكىمشىلىك جانە زاڭ شەڭبەرىندە قامتاماسىز ەتۋ جانە وسىنداي تاجىريبەنى باق ارقىلى حاباردار ەتىپ وتىرۋ.

1. 4.      اسكەري قىزمەتتى ناسيحاتتاۋدا قارجى كولەمىن ۇلعايتۋ. اقش-تىڭ تاجىريبەسىن جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. قازىرگى كەزدەگى ارميانىڭ بەدەلىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان شارالار كەرى ءۇردىستى كورسەتىپ وتىر. وعان جاقىندا وتكىزىلگەن اسكەري شەرۋ مىسال بولا الادى. الەۋمەتتىك سالاسىنداعى قارجى تاپشىلىعىنا بايلانىستى ساراپشىلار قاۋىپداستىعى مەن باق وكىلدەرى اراسىندا ماقتانىشتى سالتاناتقا سىني باعا بەرىلدى، ال حالىقتىڭ باسىم بولىگى «وبا كەزىندەگى دۋمان» رەتىندە قابىلدادى. سونىمەن قاتار، شەرۋ وتكىزىلىپ جاتقان كەزدە بەيبىت ازاماتتارعا زاقىم كەلۋى ودان ارمەن تۇمانداتتى.

1. 5.      قورعانىس سالاسىنا جىبەرىلەتىن مەملەكەتتىك قارجىنىڭ جۇمسالۋ ەسەبىنىڭ شىنايى مەحانيزمدەرىن ەنگىزۋ (ءتىپتى، ينتەرنەت ارقىلى).

1. 6.      قورعانىس سالاسىنداعى ءتۇرلى داۋلارعا جاۋاپ قايتارۋ مودەلىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ. قازىرگى تاڭدا بۇزۋشىلىقتى جاسىرۋ مودەلى ىسكە اسىرىلۋدا. سوندىقتان داۋلارعا قاتىسى بار ازاماتتاردى جازالاۋدى كورسەتىپ، تەز ارادا جاۋاپ قايتارۋدىڭ اشىقتىق مودەلىن ەنگىزۋ قاجەت.

1. 7.      ارميا رەزەرۆىن دايارلاۋ ءۇشىن اقىلى اسكەري كۋرستارعا ازاماتتاردى تارتۋ ءتارتىبىن وڭتايلاندىرۋ. 210 مىڭ تەڭگەنى تولەۋ ارقىلى ءبىر اي ىشىندە اسكەري بيلەتتى الۋ قازاقستاندىقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ءۇشىن وتە قىزىقتى. بۇل الەۋەتتى قۇرىلىمداردىڭ ودان ارمەن جۇمىس جاساۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى. ال جەمقورلىق كورىنىستەرىن الدىن الۋ ءۇشىن:

• دۇرلىكپەنى ازايتۋ ماقساتىندا كۋرستاعى ورىن سانىن كوبەيتۋ.
• اسكەري كۋرستاردى ءوتۋ ءۇشىن اقىسىن 2,5 ەسەگە ۇلعايتۋ.
• اقىلى اسكەري كۋرستاردى وتكەن ازاماتتاردىڭ اسكەري بيلەتتەرىنە ارنايى بەلگىنى قويۋ. بۇل مەملەكەتتىڭ الەۋەتتى قۇرىلىمدا (اسىرەسە، ۇقك، قارجى پوليتسياسى) جۇمىس جاساۋ مۇمكىندىگىن شەكتەيدى.

ادىستەمە. ساۋالناما ينتەرنەت ارقىلى ءساۋىردىڭ سوڭىنان مامىردىڭ باسىنا دەيىن جۇرگىزىلدى. ساۋالناماعا قاتىسقان رەسپوندەنتتەردىڭ سانى 800 استام. قازاقستانداعى ينتەرنەت اۋديتورياسىنىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ باسىم بولىگى قازاقستاننىڭ ءىرى قالالارىنداعى جاس ازاماتتار قاتىستى دەپ ەسەپتەلىنەدى.

 Abai.kz