ابىلپەيىز ءىلياسوۆ. زارلاتتى زامان تالايدى...
تاڭدايى جارىلىپ شەشەن، ماڭدايى جارىلىپ كوسەم بولىپ تۋ – ەكىنىڭ بىرىنە بىتەتىن باق ەمەس. دەسە دە، ءوز ويى مەن كوڭىل كۇيىن وزگەشە جازىپ، ءسوز كەستەسىمەن ورنەكتەي بىلگەن ابىلپەيىز امزەۇلى ءىلياسوۆتىڭ (1922-194...) ولەڭدەرىن وقىپ تەرەڭ ويعا بەرىلەسىز.
جاستايىنان جەتىمدىك پەن جوقشىلىق كورىپ، بۇكىل اۋلەتىنەن اجىراپ ەرتە ەسەيگەن اقىننىڭ جىرلارىنان 1932-1933 جىلدارداعى الاپات اشتىق پەن 1937 جىلعى زۇلمات زاردابىنان تاقسىرەت شەككەن ەلدىڭ مۇڭى مەن زاپىران زارىن، ادىلەتسىزدىك پەن قيساپسىز قياناتتىڭ قاسىرەتىن كورەسىز، جۇلىن-جۇيكەڭىزبەن سەزىنىپ تاريحي جادىڭىز جاڭعىرادى.
وكىنىشكە قاراي، قىسقا عۇمىر كەشىپ، 1941 جىلعى قان مايداننان ورالماعان قىرشىن جاستىڭ كوپ ولەڭدەرى ساقتالمادى. ءوز اتام امزەۇلى عاني (1924-1996) اقساقال اعاسى ابىلپەيىزدىڭ ەسىندە قالعان بىرنەشە جىر شۋماقتارىن ماقامداپ وتىرىپ ەگىلە ايتاتىن. وسىدان جيىرما جىل بۇرىن جازىپ العان مۇرانى 31 مامىر «ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە» وراي ازا تۇتىپ، مارقۇمداردىڭ رۋحى شات بولسىن دەگەن نيەتپەن كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىن.
تاڭدايى جارىلىپ شەشەن، ماڭدايى جارىلىپ كوسەم بولىپ تۋ – ەكىنىڭ بىرىنە بىتەتىن باق ەمەس. دەسە دە، ءوز ويى مەن كوڭىل كۇيىن وزگەشە جازىپ، ءسوز كەستەسىمەن ورنەكتەي بىلگەن ابىلپەيىز امزەۇلى ءىلياسوۆتىڭ (1922-194...) ولەڭدەرىن وقىپ تەرەڭ ويعا بەرىلەسىز.
جاستايىنان جەتىمدىك پەن جوقشىلىق كورىپ، بۇكىل اۋلەتىنەن اجىراپ ەرتە ەسەيگەن اقىننىڭ جىرلارىنان 1932-1933 جىلدارداعى الاپات اشتىق پەن 1937 جىلعى زۇلمات زاردابىنان تاقسىرەت شەككەن ەلدىڭ مۇڭى مەن زاپىران زارىن، ادىلەتسىزدىك پەن قيساپسىز قياناتتىڭ قاسىرەتىن كورەسىز، جۇلىن-جۇيكەڭىزبەن سەزىنىپ تاريحي جادىڭىز جاڭعىرادى.
وكىنىشكە قاراي، قىسقا عۇمىر كەشىپ، 1941 جىلعى قان مايداننان ورالماعان قىرشىن جاستىڭ كوپ ولەڭدەرى ساقتالمادى. ءوز اتام امزەۇلى عاني (1924-1996) اقساقال اعاسى ابىلپەيىزدىڭ ەسىندە قالعان بىرنەشە جىر شۋماقتارىن ماقامداپ وتىرىپ ەگىلە ايتاتىن. وسىدان جيىرما جىل بۇرىن جازىپ العان مۇرانى 31 مامىر «ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە» وراي ازا تۇتىپ، مارقۇمداردىڭ رۋحى شات بولسىن دەگەن نيەتپەن كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىن.
ءمۇسىلىم امزە
* * *
ۋا، بەك جاقسىلار اعايىن !
قۇلاعىڭ سالىپ تىڭداساڭ
قالامدى قولعا الايىن.
كوكتى ءسۇزىپ جىلجىعان
جۇلدىزدايىن اعايىن.
جاقسى مەنەن جاماننىڭ
نادان ءبىر مەنەن ادامنىڭ،
جاسىم كىشى بولسا دا
كوردىم مەندە تالايىن.
ۇلكەن-كىشى بارىڭە
قاتىن-قالاش، قىز-قىرقىن
ەڭبەكتەگەن بالادان
ساقالدى-مۇرتتى كارىڭە
سالەمحات ارناپ جازايىن.
سونداعى ايتار تالايىم:
ءۇش جاسىمدا جەتىم قاپ
كوردىم مەن دە قۇدايدىڭ
كەڭشىلىك قىلعان سارايىن.
انامنىڭ جاتىپ ىشىندە
ىستەپپىن كۇنا تالايىن.
جارالماي تۇرىپ جاسىمدا
تارتتىم حالىق جازايىن.
قۇدايدىڭ قىلعان ءامىرى
داۋرەن سۇرگەن ءپىر بابام
سولاردىڭ قىلعان كۇناسىن
اۋدارعان ماعان قۇدايىم.
ەندىگى ءسوزدىڭ قىسقاسى،
ءۇش جاستا قالسام اتادان
جەتىمدىكتى بىلمەپپىن
اسىق ويناپ ساقادان.
جەتىمدىك تاعى بىلمەپپىن
اسىراۋشى بولىپ انادان.
جەتىمدىك تاعى بىلمەپپىن
اتا دا بولىپ اعادان.
كوپ كورىندى ماڭلايعا
توعىز جاسقا كەلگەندە
امزە، قامار، ءسايپىدىن
جوعالدى بۇلار ارادان.
بادىرەدىن ءتىرى دەپ
جان-جاعىما قاراسام،
شۋلاعان جان وراسان
اۋعانستان، شەتەلگە
ءوتتى دەپ شەكارادان.
ءتىرى عايىپ، تۋسىز ەل
ءتىرى ايرىلعان اعادان
جىعىلعانداي جارادان،
بىردەن كەتتى-اۋ ءۇش ارلان
مەندە ءبىر كوپ قوي ءىش ارمان...
الدادى ءومىر، الداندىق،
بۇلاڭداتتى-اۋ سۇم جالعان.
قۇتىلىپ قاشان شىعامىز
قۇرۋلى تەمىر قۇرساۋدان؟!
* * *
زامانا زارى قالاي-دى
زارلاتتى زامان تالايدى.
بارىن توناپ دۇنيەنىڭ
قاڭىراتىپ قويدى سارايدى.
اياعىڭ شالىس باسىلسا -
تۇرمەسىنە قامايدى.
كۇلىپ-ويناپ شاتتانساڭ
تۇرمىسى تەزەپ سابايدى.
اقىرىن بايقاپ تىڭلاساڭ
ناق ءوزىڭنىڭ جان دوسىڭ
باسقان ءىزدى سانايدى.
اتا-باباڭ باي بولسا
جابىلعان جۇرتىڭ، اعايىن
الا كوزبەن قارايدى.
ۇزدىك شىقسا دابىسىڭ
تۇسپەيدى جەرگە نامىسىڭ.
داۋ-جالا جەردى جارماسا
شوقپاردان باسىڭ قانايدى.
باعىڭ تايسا باسىڭنان
تۋىسقان دەمە اعايدى.
داۋلەت قۇس قونسا باسىڭا،
جۇرت جيىلسا قاسىڭا
سوندا عانا اعايىن
بىرتە-بىرتە جانايدى.
جانىن بەرەر دوسسىنىپ
اۋزىڭدى كەلىپ جالايدى.
وسىدان نە ءسوز شىعاد دەپ،
كوزىن الماي قارايدى.
تولتىرادى تۋىسقانمەن
قازاق ءبىر قالماق جينالىپ
باۋىرلاس بولىپ ماڭايدى.
زامانا زارىن تىڭداساڭ
زارلاعان زارلى ءۇن شىعاد
شىرقاعان ءاندى تىڭداساڭ
دىمىعىپ ادام تۇنشىعاد.
جالىقپاي كۇتسەڭ جالعاندى
تاڭ اتپاي جارىق كۇن شىعاد
اللاعا ءىسىڭ جاقپاسا
ساپارى بولماي قىرسىعاد.
مومىندى ءتۇرتىپ قورلاساڭ
شەبەر-شەشەن ءتىل شىعاد.
جامانمەنەن سىرلاسساڭ
توبەلەس سىندى ءۇن شىعاد
جاقسىمەنەن سىرلاسساڭ
قۇنى جوق قيال، سىن شىعاد.
جاقسىنى تاڭساڭ وسەككە
ايتىپ بولماس ءمىن شىعاد...
* * *
قۇدايىم باستان جاراتتىڭ
ون سەگىز مىڭ عالامدى
قولىڭنان ساناپ تاراتتىڭ.
اقىرىندا ادام عىپ
اتىمىزدى ساناتتىڭ.
بىرەۋدى باي، كەدەي عىپ،
بىرىنە-ءبىرىن قاراتتىڭ.
الشاقتاتىپ بىرەۋدى
تەلەگەي مالىن ساناتتىڭ.
قۇپيا جالعان دۇنيە
پەندەلەردىڭ ۇستىنەن
تىڭشى قويىپ تالاتتىڭ.
بىرەۋدى جاستان جەتىم عىپ
كىسى اۋزىنا قاراتتىڭ.
جەتىمگە جارىق تابىلماي
باقتىردىڭ قويىن ماناپتىڭ.
سوتكە مەن كۇندى ۇمىتىپ
جولىنا ءتۇستىڭ ساعاتتىڭ،
اتاسى جاقسى نە ساباز
ءدامىن تاتتىڭ اراقتىڭ...
دومبىرامدى تارتايىن
تيەگىن ۇستا وڭداسا،
شەشەننەن ءسوز تابىلار
جايۋلى تونداي تورلاسا.
قيسىق اعاش تۇزەلەر
ۇستاعا سالىپ مورلاسا،
اشەكەي سىمبات كورىنەر
بوياما تۇسپەن وڭلاسا.
بەندەنىڭ باقىتى اشىلماس -
ماڭدايى قالىڭ سورلاسا.
بارىنشا ءسوزدى توگەيىن
پىرلەرىم كەلىپ قولداسا !
* * *
اۋعانعا كەتكەن اعام بادىرەدىنگە
ويعا شومدىم قالامىمدى قولعا الىپ
ساعىنعاندا اعا ءسىزدى ويعا الىپ.
ىستىق جۇرەك ماحابباتتان شىققان وي،
قۇستاي ۇشتى-اۋ ءوز-وزىنەن جولدانىپ.
قايدان تابام اعا، سەنىڭ ءوزىڭدى
اعا دەسەم ەستىمەيسىڭ ءسوزىمدى.
قاراتاۋدان قارلى بوران سوققاندا
ىزدەيمىسىڭ ىقتاپ كەتكەن قوزىڭدى؟!
سىر جازۋعا قالامىم تۇر قولىمدا
ءسىز دە بارسىز جۇرەگىمدە، ويىمدا.
كوپ كۇتتىردىڭ، اعا ءسىزدى ساعىندىم،
قاراۋمەنەن ەكى كوزىم جولىڭدا.
اعا دەسەم، اۋىزىمنان شىققان وت
جۇمارلانىپ كوڭىلىمە بولدى توپ.
ون جىل كورمەي، اعا ءسىزدى ساعىندىم
ىنتىق جالىن، جۇرەگىمدە جايناپ شوق!
تاۋدا – ارقار، اتسام كوزىم قيمايدى
قايعى-قاسىرەت جۇرەگىمە سيمايدى.
وسىندايدا سىرىن سىرتقا شىعارماي،
ءبارىن قالاي ءىنىڭ ىشكە جينايدى.
مەنىڭ اتام – قۇت، باقىتتى جان ەدى
ادىلدىكتە بۇل دۇنيەنىڭ حانى ەدى.
اۋىسپالى كەزەك كۇتكەن جالعاننىڭ
سول سەبەپتى مەندە كەگى بار ەدى.
امالىم نە، ايتقانمەنەن بولا ما
جىلاي بەرسەم قۋ كوڭىلىم تولا ما؟
ءىلياستان عاني مەنەن مەن قالدىم،
ەكى جەتىم قوزىڭ ماڭىراپ قورادا.
ءىنىڭ ءسايپىن، قارىنداسىڭ ءامينا،
قامار قىزى ماليكا مەن ءاديسا.
ءبىزدى تاستاپ سۇم ومىرمەن قوشتاستى...
العان جارى بيبىگۇلى تاعى دا.
الدىمىزدا ەسەن قويسا انانى
قويدان قالعان قوزىلارعا پانانى.
شۇكىر ەتىپ سيىنامىن اللاعا
بىلمەگەندەي جۇرەكتەگى جارانى.
سوڭىما ەرگەن سۇيەنىش قىپ عانيدى
ىشتەن جەكىپ سۇم-دۇنيە ءپانيدى.
الدىمدا – انام، سوڭىمدا – ءىنىم تۇرعاندا
قۋانىشىم ءتىسىن كوككە جانيدى.
باۋىرلاسىم، جاسىڭ ۇلكەن اعاسىڭ
جاعالاپسىڭ ءامۋداريا جاعاسىن.
قاسقىر شاۋىپ بىتىراپ كەتكەن قوزىڭدى
قوراسىنا قاشان كەلىپ جينايسىڭ؟
الىس جولدان ايعايلاسام بارمايدى
بۇل سۇم ءومىر مۇنشا مەنى الدايدى!
...........................................................
قوي جۇرەگىم!
ەزىلە بەرمەي توقتاشى،
الىپ قاشىپ ارنەمەگە سوقپاشى.
قىسقارت ءسوزدى، توبا قىل...
بولساڭ داعى ءوز قۇلىڭا باقتاشى!
Abai.kz
