كۇنى كەشە باۋىرلاس ءارى كورشىلەس وزبەك ەلىندە كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتتى. وندا ميرزيەەۆ كەزەكتى جەڭىسكە جەتتى.

مەنىڭشە، ءبىز، قازاقتار وسى وقيعاعا ءتورت ءتۇرلى اسپەكتىدە عانا باعا بەرە الامىز.

بىرىنشىدەن، كەز كەلگەن سايلاۋ ول – سول ەلدىڭ ىشكى ءىسى، سول حالىقتىڭ تاڭداۋى. كەرەك دەسەڭىز، ەلدەگى ىشكى جانە سىرتقى ساياساتتىڭ جەمىسى، سول ەل قوعامىنىڭ دامۋ دەڭگەيىنىڭ كورسەتكىشى. سوندىقتان «وزبەك اعايىندار بۇيتپەدى، سۇيتپەدى» دەگەن اسا قاتتى بۇلدانىپ، بايبالامعا سالىنۋدىڭ اسا قاجەتى دە جوق سياقتى.

ول «وزبەكستاندا لايىقتى وپپوزيتسيا جوق» دەگەن سوزگە دە قاتىسى بار ءتۇجىرىم: ءار حالىق وزىنە لايىقتى بيلىكتى دە، وپپوزيتسيانى قالىپتاستىرادى.

ارينە، جالپىدەموكراتيالىق قاعيداتتار مەن ەرەجەلەر بار، الەمنىڭ دامىعان ەلدەرىندە ءادىل سايلاۋ، ساياسي ومىردنەگى شىنايى باسەكە، دەموكراتيا جانە ءسوز بوستاندىعى، ادام قۇقى دەگەن بۇلجىماس تالاپتار بار.

بىراق بۇل وركەنيەتتى ۇستانىم اۆتوكراتتاردىڭ «ءار ەلدىڭ ءوز جولى بار» دەگەن ءبىر جاعىنان راس، الايدا ەكىنشى جاعىنان بيلىك باسىندا وتىرعان تۇلعا نە توپتىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءۋاج بار.

ارينە، ءبىز وزبەكستاندى شىن مانىندە دەموكراتياسى دامىعان، ساياسي ومىرىندە باسەكە مەن بالاما پرينتسيپتەرى ورنىققان ەل دەپ اتاي المايمىز.

كەشەگى سايلاۋ دا سول شارتتارعا ساي ءوتتى.

ەكىنشىدەن، ورتالىق ازيا ايماعى سوڭعى كەزدە الەم نازارىنا ىلىگىپ (ونىڭ سەبەپتەرى مەن سالدارى تۋرالى ءبىز ەرتەرەكتە سايتىمىزدا جازعانبىز), دۇنيەجۇزىلىك ساياسي شەشىم قابىلداۋ ورتالىقتارىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە قۇبىلمالى گەوساياسات تا، ترانزيتتىك باعىتتار دا، قازبا بايلىقتارىنا زارۋلىك تە بار. وسى تۇستا ءار ەل ءوز پايداسىن كورگىسى كەلەدى. سونىمەن بىرگە ورتالىق ازيادا نەگىزىنەن اۆتوريتارلىق سيپاتى بار جۇيەلەر باسقارعان ەلدەر ورنالاسقان. سول، مۇقتاجدىق سەبەپتى «ۇجىمدىق باتىس» بۇل ەلدەردەگى دەموكراتيا مەن ادام قۇقى پرينتسيپتەرىنىڭ ورەسكەل بۇزىلۋىنا كوزجۇمبايلىقپەن قاراپ كەلەدى. سول ءۇردىس، وكىنىشكە وراي، جالعاسا بەرەتىن سىقىلدى.

ميرزيەەۆ تە وسىنى سەزگەندەي. كەزەكتەن تىس رەفەرەندۋم وتكىزىپ، ءوزىنىڭ بۇعان دەيىنگى پرەزيدەنتتىك مەرزىمىن «نولدەپ» (رەسەيدەن العان ۇلگى عوي), ەندى تاعى دا 14 جىل ەل باسقارۋعا مۇمكىندىك الدى. «حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي بولمادى!»، - دەپ ۋلاپ-شۋلاپ جاتقان «ۇجىمدىق باتىس» جوق. ول دا تۇسىنىكتى ءارى... وكىنىشتى-اق.

ۇشىنشىدەن، ميرزيەەۆ كارىموۆتەن كەيىن بيلىك باسىنا كەلگەندە ەل ىشىندە، سىرتقى الەمدە قاتاڭ ديكتاتوردان سوڭ ەلگە ءبىرشاما ەركىندىك پەن جەڭىلدىك بەرەتىن باسشى كەلدى دەگەن سەنىم تۋا باستاعان. ءبىز دە سولاي ويلاپ قالعانبىز.

بىراق، جەمە-جەمگە كەلگەندە ميرزيەەۆ كارىموۆتىڭ جولىن قايتالاۋدى ءجون كورگەن سياقتى. ماسەلەن، كارىموۆتىڭ «ءاندىجانى» بولسا، ميرزيەەۆتىڭ «قاراقالپاقستانى» بار: ول ەكى پروبلەما دا ازىرشە ءوز شەشىمىن تابا قويعان جوق.

ورتالىق ازيا – ءار ەل پرەزيدەنتىنىڭ جەكە امبيتسيالارىنا قاراماستان بىرىگىپ، ورتاق تىرلىك جاساۋدى قالاي باستاعان ايماق. ول باسشىلاردىڭ ءوزارا، تەك قانا جاريا ەمەس، جەكە قارىم-قاتىناستارى بولاتىنى تۇسىنىكتى. سونداي وتىرىستاردا بيلىكتى باسىبايلى باسىپ العان وزگە پرەزيدەنتتەر ءبىزدىڭ پرەزيدەنتكە: «ءبىر عانا مەرزىم وتىرۋ دەگەن نە ءتايىرى؟! ءبىز سياقتى بولمايسىڭ با؟»، - دەپ، «بۇزىپ» جىبەرمەي مە؟» دەگەن قاۋىپ تە جوق ەمەس.

تورتىنشىدەن، وسى سايلاۋدان «وزبەك – ءوز اعام» دەپ كەلە جاتقان قازاقتىڭ تا مۇددەسىن قاراستىرۋىمىز كەرەك. بايقايمىن، ازىرشە ەكى ەل اراسىندا انتاگونيستىك قاراما-قايشىلىق پەن مۇددەلەر قاقتىعىسى جوق. وعان دا شۇكىر. پرەزيدەنتتەر كەلەدى، كەتەدى، ال ماڭگىلىك كورشى ەكى حالىق بىرگە ءومىر سۇرە بەرەدى.

ءوز باسىم وسى سايلاۋعا ءدال وسى تۇرعىدان باعا بەرگىم كەلەدى.

ءامىرجان قوسان

Abai.kz