قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ 2023 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندە «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى قازاقستان حالقىنا كەزەكتى جولداۋىن ۇسىندى. جولداۋدا قوعامىمىزداعى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەر رەتىندە ەل ەكونوميكاسىنا، ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنا، قورعانىس جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە، الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە، ەلىمىزدەگى اۋىل شارۋاشىلىعىنا، ت.ب. سالالارعا توقتالدى. اتالعان سالالارداعى قوردالانعان ماسەلەلەردى قالاي شەشۋ كەرەكتىگى مەن الداعى اتقارىلاتىن ماڭىزدى ىستەرگە باسىمدىق بەردى.

ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ جولىنداعى باستى ماقساتىمىز قاعاز جۇزىندەگى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ ەمەس، شىن مانىندە حالىقتىڭ تۇرمىس جاعدايىن، تۇرمىس ساپاسىن جاقسارتۋ كەرەك ەكەنىن باسا ايتتى. وسى ءبىر ءسوزدىڭ ار جاعىندا ۇلكەن ماسەلە جاتىر ەمەسپە؟ ارينە، جىلدار بويى حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋ، حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ، اسىرەسە جاستار اراسىندا جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن تومەندەتۋ باستى نازاردا ەكەنى ءمالىم. وسى ورايدا ناقتى ىستەر دە اتقارىلىپ كەلەدى. ءاربىر جىل سايىن بيۋدجەتتىك سالا ماماندارىنىڭ تابىسىن ارتتىرۋ، جاس ۇرپاقتىڭ ساپالى ءبىلىم الۋى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان «ۇلتتىق قور – بالالارعا» جوباسىنىڭ الدىمىزداعى جىلى جۇزەگە اسىرىلۋى، ورتا جانە شاعىن بيزنەستى قولداۋ ت.ب. دا شەشىمىن تاۋىپ جاتقان ىستەر بارشىلىق.

پرەزيدەنتىمىز ءاربىر سوزىندە ادىلدىك، ۇنەمشىلدىك بولۋ كەرەك ەكەنىنە دە توقتالىپ ءجۇر. بۇل ءسوزدىڭ توركىنىندە ماڭىزدى وي جاتىر دەۋگە بولادى. بۇگىندە مىناۋ الەمدىك جاھاندانۋ جاعدايىندا داراقىلىق پەن داڭعازالىق، ىسىراپشىلدىقتىڭ قازاق قوعامىنا الىپ كەلەر زيانى شاش ەتەكتەن ەكەنىن ءبىلۋىمىز كەرەك. ونىڭ ورنىنى ەلىمىزدىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى ءۇشىن ونەركاسىپتىك نەگىزدى قالىپتاستىرۋ، ءبىلىم بەرۋدى دۇرىس جولعا قويۋ، عىلىمدى دامىتۋ، ينتەللەكتۋالدى قابىلەتى جوعارى ۇرپاق تاربيەلەۋگە اسا ءمان بەرىپ، ناقتى ىسكە كىرىسكەنىمىز ءجون.

جولداۋدا ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى رەتىندە اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپورىندارىنىڭ الەۋەتىن كوتەرۋدى پرەزيدەنتىمىز باستى ماقسات ەتىپ وتىر. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭ ماڭىزدى سالالاردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. وسى ورايدا مەملەكەت باسشىسى ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى باستى اگرارلىق ورتالىقتىڭ بىرىنە اينالۋ ءۇشىن ەلىمىزدە ەت، ءسۇت، كوكونىس، استىق ءوندىرۋدى ارتتىرۋ كەرەكتىگىنە توقتالدى. اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋ ۇلان-بايتاق جەرى بار، جايىلىمى مول ەلىمىزدە اسا اۋىرتپالىق اكەلەدى دەگەن جاڭساق پىكىر. شارۋاشىلىق ءىسىن قولعا الۋ بارىسىندا مەملەكەت تاراپىنان دا قولداۋلار كورسەتىلۋدە. ماسەلەن، ەلىمىزدىڭ فەرمەرلەرى ءۇشىن جىلدار بويى سۋبسيديا تۇرلەرى قاراستىرىلۋدا. مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا اسا ءمان بەرىپ، وعان جۇمسالاتىن شىعىنداردى قارجىلاندىرۋعا دا باسا نازار اۋدارىلۋدا. اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىن بىرتىندەپ جاڭارتىپ وتىرۋعا دا ءمان بەرىلۋدە. ارينە مۇنىڭ بارلىعى ءبىر كۇندە جۇزەگە اساتىن شارۋا ەمەس ەكەنى دە ءمالىم دەگەنمەن، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ءوندىرۋ، ولاردى ەكسپورتقا شىعارۋ ارقىلى ءبىزدىڭ ەلىمىز ەكونوميكامىزدا باسقا ەلدەرمەن باسەكەلىك قابىلەتىن قالىپتاستىرادى دەۋگە تولىق نەگىز بار. سونىمەن بىرگە، يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى جويىپ، ەكسپورتتى كوبەيتۋ ماسەلەرىندە دە تاپتىرمايتىن قۇرال ەكەنى بەلگىلى.

پرەزيدەنتىمىز ەلىمىزدە شەتەلدىڭ ءىرى ءىت كومپانيالارىمەن بىرلەسكەن كاسىپورىندار اشۋ ءىسىن قولعا الۋدى دا كوزدەپ وتىر. ءىت سالاسى قازىرگى تاڭدا الەم ەلدەرى بويىنشا زامان تالابىنا ساي سۇرانىس. تەحنولوگيا قارىشتاپ دامىپ جاتقان كەزەڭدە قوعامدا تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالۋدا. ەلىمىزدە كوپتەگەن سالالاردا ءىت ماماندارىنا مۇقتاجدىق وسۋدە. سوندىقتان دا اقپاراتتىق تەحنولوگيا اعىمىنان قالىسپاي، تەحنوپاركتەر قۇرۋ، ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ءىت ماماندار دايارلاۋ ءىسىن بەلسەندى تۇردە قولعا الۋ باستى مىندەت ەكەنى سەزىلۋدە. وسىعان بايلانىستى تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگى وتاندىق IT سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن 2021 جىلدان 2023 جىلعا دەيىن 7,5 ملرد تەڭگە بولگەن. ال، 2022 جىلى – 2,7 ملرد تەڭگە، 2023 جىلى-2,9 ملرد تەڭگە. ال 2021 جىلى سالانى دامىتۋعا 1,9 ملرد تەڭگە بولگەن. ءىت ماماندارىن دايارلاۋ ءۇشىن گرانت سانىن كوبەيتۋ، ءىت مەكتەپتەر جانىنان فيليالدار اشۋ ءىسى بولاشاقتا ەلىمىزدىڭ دامۋىنا بىردەن-ءبىر سەپتىگىن تيگىزەتىن قۇرال بولماق.

قورىتا كەلە، پرەزيدەنتىمىزدىڭ اتالمىش جولداۋى وتكەنگە ساراپتاما جاساي وتىرىپ، بولاشاقتا اتقارىلاتىن ىستەرگە جوسپار جاساپ، حالىقپەن اقىلداسۋى دەپ بىلەمىز.

پرەزيدەنت ق.ك.توقاەۆتىڭ جولداۋى ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە جول اشاتىن جانە قوعام سۇرانىسىنا جاۋاپ بەرەتىنىنە سەنىممەن قارايمىز.

زامزاگۋل بايجۋمانوۆا 

ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى

Abai.kz