جۋىردا «قازاقستان» ارناسىنان «الاڭ» حابارىنا 2 ءماجىلىس دەپۋتاتى، ساياساتتانۋشى نۇرلان ەرىمبەتوۆ (سۋرەتتە), ۇلتشىل جىگىت ماقسات ءىلياسۇلى (سۋرەتتە) ت.ب. قاتىسىپ، ۇلت ماسەلەلسى مەن ۇلتشىلدىق قارالدى.

تەلەكورسەتىم باستالعاننان ءسوز العان نۇرلان ەرىمبەتوۆ ۇلتشىلدارعا قۇشىرلانا ءتيىستى. ونىڭ تاراپىنان ەلدىڭ تىنىشتىعىن ويلامايتىن،وزدەرىن كورسەتۋگە عانا قۇشتار شۋىلداقتار دەگەندەي ءۋاج ايتىلدى. تاريحتان ساباق المايدى ەكەن ۇلتشىلدار. الماتىدا جالعىز قازاق مەكتەبى بولعاندا تاشكەنتتە 80 پايىز وزبەكشە مەكتەپ بولىپتى، گرۋزيادا 90 پايىز دەگەندەي، سوندا ۇلتشىلدار قايدا قاراپ وتىرىپتى-مىس؟...

بىراق ماماندىعى بويىنشا مادەنيەتتانۋشى نۇرلان مىرزا قازاقتىڭ قاراپايىم تاريحىن ءبىلۋى كەرەك ەدى: و باستان ورتا ازياداعى قالالاردا وتىرىقشى وزبەك، سارت، تاجىكتەر بولعانىن، ال قازاقتار  التىن وردا ءداۋىرى اياقتالىپ، قازاق حاندىعى  جوڭعار شاپقىنشىلىعىنان السىرەگەن سوڭ كوشپەلى عۇمىر كەشكەنىن،  كوممۋنيستەر يمپەرياسى ورناعاندا قازاقتىڭ كەڭ-بايتاق جەرىن يەلەنۋ ماقساتىمەن نەبىر قيتۇرقى ساياساتپەن ونىڭ قىرىلعانى نە شەتكە قۋىلعانىن; اقىرىندا قالاعا دا شەكتەۋ قويىپ، مەكتەپ تۇگىلى قالا قىزىعىن دا كورسەتپەي،  تۇراقتى تىركەۋدىڭ شەكتەلگەنىن... وسىنىڭ ءبارىن ەرىمبەتوۆ بىلمەيدى دەي المايمىز. بىلەدى!

جۋىردا «قازاقستان» ارناسىنان «الاڭ» حابارىنا 2 ءماجىلىس دەپۋتاتى، ساياساتتانۋشى نۇرلان ەرىمبەتوۆ (سۋرەتتە), ۇلتشىل جىگىت ماقسات ءىلياسۇلى (سۋرەتتە) ت.ب. قاتىسىپ، ۇلت ماسەلەلسى مەن ۇلتشىلدىق قارالدى.

تەلەكورسەتىم باستالعاننان ءسوز العان نۇرلان ەرىمبەتوۆ ۇلتشىلدارعا قۇشىرلانا ءتيىستى. ونىڭ تاراپىنان ەلدىڭ تىنىشتىعىن ويلامايتىن،وزدەرىن كورسەتۋگە عانا قۇشتار شۋىلداقتار دەگەندەي ءۋاج ايتىلدى. تاريحتان ساباق المايدى ەكەن ۇلتشىلدار. الماتىدا جالعىز قازاق مەكتەبى بولعاندا تاشكەنتتە 80 پايىز وزبەكشە مەكتەپ بولىپتى، گرۋزيادا 90 پايىز دەگەندەي، سوندا ۇلتشىلدار قايدا قاراپ وتىرىپتى-مىس؟...

بىراق ماماندىعى بويىنشا مادەنيەتتانۋشى نۇرلان مىرزا قازاقتىڭ قاراپايىم تاريحىن ءبىلۋى كەرەك ەدى: و باستان ورتا ازياداعى قالالاردا وتىرىقشى وزبەك، سارت، تاجىكتەر بولعانىن، ال قازاقتار  التىن وردا ءداۋىرى اياقتالىپ، قازاق حاندىعى  جوڭعار شاپقىنشىلىعىنان السىرەگەن سوڭ كوشپەلى عۇمىر كەشكەنىن،  كوممۋنيستەر يمپەرياسى ورناعاندا قازاقتىڭ كەڭ-بايتاق جەرىن يەلەنۋ ماقساتىمەن نەبىر قيتۇرقى ساياساتپەن ونىڭ قىرىلعانى نە شەتكە قۋىلعانىن; اقىرىندا قالاعا دا شەكتەۋ قويىپ، مەكتەپ تۇگىلى قالا قىزىعىن دا كورسەتپەي،  تۇراقتى تىركەۋدىڭ شەكتەلگەنىن... وسىنىڭ ءبارىن ەرىمبەتوۆ بىلمەيدى دەي المايمىز. بىلەدى!

ءاۋ باستان ورتاازيالىق قالالاردىڭ باستى تۇرعىنى الگى اتالعان حالىقتار ەكەنىن نەسىنە جاسىرامىز; ال قازاقتاردى زورلاپ قونىستاندىرۋ مەن كولحوزداستىرۋ - ولاردىڭ بارلىق مەنتاليتەتىن جويۋ مەن شارۋاسىن كۇيزەلتىپ، باسقا حالىقتارعا باسىبايلى باعىنىشتى پسيحولوگياعا تۇسىرگەنىن مادەنيەتتانۋشى مىرزا بىلمەسە ءبىلۋى كەرەك ەدى.             الماتىدا دا، وبلىس ورتالىقتارىندا دا قازاق زيالىسى ءبىر مەكتەپپەن شەكتەلگىسى كەلمەگەنى ءوز الدىنا ماسەلە. ەرىمبەتوۆتىڭ الدىندا اقتالماي-اق قويايىق.

وتكەن عاسىردىڭ 60-جىلدارى تاشكەنتتە جەر سىلكىنىس بولعانىن پايدالانىپ، وعان قالىڭ ورىستى قاپتاتقانى بار، ولار جاڭا ءۇي تۇرعىزۋدى سىلتاۋراتىپ، سوندا قالىپ قويۋى كەرەك ەدى. بىراق وزبەكتىڭ ۇلتشىلدارى ءبىر تۇندە بىرنەشە ورىستى باۋىزداپ كەتكەن... ال، بۇلاردى كىم دەيمىز؟ قازاقتار سونداي ءبىر قىلىق تانىتتى ما؟ ءتىپتى، ءبىر ۇلتشىل "باسقالاردى قۋ كەرەك!" دەگەن ۇران تاستادى ما؟ بار بولعانى «ءبىزدى ۇلت رەتىندە مويىنداڭدار» دەگەن اڭگىمەدەن باسقا نە بار؟! ماسەلە – نۇرلاننىڭ بۇلاردى بىلمەۋىندە ەمەس، قاساقانا بىلمەۋسۋىندە. ونىڭ پيعىلىندا باسقا نارسەنىڭ تۇرۋىندا. بۇعان كەلەسى اڭگىمە تيەك بولادى.

ۇلتشىل ماقساتتى جازعىرعان تۇرتاەۆ دەگەن دەپۋتات ءوزىنىڭ بالاسىن قازاق مەكتەبىنە بەرگەنىن ءسوز قىلىپ، دەموگوگيانى بىقسىتىپ بۇلدانسا، ءارى اقىن، ءارى اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى، باتىر ازامات  باقىتبەك سماعۇل وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا بارعان جايدى ءسوز ەتتى...

وڭتۇستىككە بارعان دەپۋتاتتار ىشىنەن ءماجىلىستىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى د.نازارباەۆا باستاعان دەپۋتاتتار سايلاۋشىلارمەن كەزدەسسە كەرەك. سودان ءبىر ورىس جىگىت قازاقشا سۇراق قويىپتى، وعان جاۋاپتى داريعا حانىم «ورىسشا بەرەيىن بە؟» دەسە، اناۋ «ماعان مەملەكەتتىك تىلدە جاۋاپ بەرىڭىز» دەپتى. سودان داريعا دا، ورىسشا بايانداما جازىپ بارعان باسقا دەپۋتاتتار دا امالسىز قازاقشا شاتىپ-بۇتۋعا تۋرا كەلگەن. تەلەەكرانداعى باقىتبەك دەپۋتات «مىنە، وسىنداي وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ قازاق تىلىنە دەگەن ىنتاسى كەرەمەت ەمەس پە؟!» دەگەندەي ءسۇيسىنىس بىلدىرەدى. ال، ەندى سونى داريعاعا قازاق ايتسا، ونى نۇرلان ەرىمبەتوۆتەر «ۇلىعان ۇلتشىل» دەر ەدى. ءتىپتى،بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن استاناداعى گۋميلەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە وسىنداي تىكە سۇراق قويعان ءبىر قىزىلوردالىق قازاق ستۋدەنتتىڭ وقۋدان قۋىلعانى دا بار... ال ەگەر دە الگى شىمكەنتتىك جىگىت «مەنىڭ تىلىمدە جاۋاپ بەرىڭىز» دەسە شە؟ وندا باسقا قازاقتى كوزگە ىلمەستەن ءتورايىمنان باستاپ ءبارى سول تىلدە سايرايتىنى بەلگىلى.

نە دەيمىز؟ نەگە مەملەكەتتىك قايراتكەرلەر وگەي ءتىلدى ەلگە تاڭىپ، ازاماتتاردىڭ باسىن قاتىرۋدا؟ ماسەلە بولاشاقتا بيلىكتى الۋعا ءتيىس جاس ۇرپاقتىڭ كازىرگى بيلىك پەن بايلىقتى باۋىرىنا باسقانداردىڭ بالالارىنىڭ وگەيتىلدى ەكەندىگىندە! ولار قازاقتان قازاق ەلىن قىزعانىپ، قازاقتىلدىلەردى قايتكەندە ازايتۋعا باستارى قاتىپ، اقىرى شەتەلدىك قازاقتارعا ازاماتتىق بەرمەۋگە ءتۇرلى قيتۇرقىلار قاراستىرۋدا. ءتىپتى، دامۋ جولىنا تولىق تۇسپەگەن قازاقستانعا ەكسپو-2017 قالايشا بەرىلە سالدى: ميلليونداعان ادامداردى كەلتىرۋمەن تاعى دا قازاقتىڭ سانى ازايتۋ قاراستىرىلىپ وتىرماسىن! سوڭعى زاڭجوبا دا سونىڭ ناتيجەسى. ايتپەسە، قازاقستانداعى قازاق ەمەستەردىڭ قازاقتا ەشبىر اقىسى قالعان جوق، اقىسى قالعاندار -  قازاقتىڭ اتىنان ەلدى وڭگەرگەندەر. ولار ءۇشىن ۇلتشىلدار ەڭ قاتەرلى توپ. قازاقتىڭ كازىرگى قۇلدىعىن بۇگىنگى بيشىكەشتەردەن تارتىپ الىپ، قازاققا بوستان تاڭ اتقىزاتىن تەك - سولار. سوندىقتان قازاق ۇلتشىلدارىن وتىرسا – وپاق، تۇرسا – سوپاق ەتۋ الگى ءدۇبارا توپتىڭ باستى اڭسارى، سولاردىڭ ستسەناريى. ويتكەنى، «سولار» كازىرگى قازاقتىڭ كورىپ وتىرعان اقۋالىن باستان كەشكىسى جوق، سەبەبى، ولار بۇل اقۋالدى وتە جاقسى بىلەدى.

Abai.kz