2024 جىلى 22 ساۋىردە وتكەن قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتى، «اق جول» فراكتسياسى مۇشەسى قازىبەك يسا قر پرەمەر-ءمينيسترى ولجاس بەكتەنوۆ پەن قر باس پروكۋرورى بەرىك اسىلوۆقا دەپۋتاتتىق ساۋال جاسادى. ول «ەسكى قازاقستاندى» قايتارعىسى كەلىپ، ەل بىرلىگىنە تاس لاقتىرىپ جاتقاندارعا تىيىم سالۋدى تالاپ ەتتى.

ءبىز قازىبەك يسانىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىنىڭ تولىق جازباشا نۇسقاسىن جاريالاپ وتىرمىز.

قر پرەمەر-ءمينيسترى ولجاس بەكتەنوۆكە،

قر باس پروكۋرورى بەرىك اسىلوۆقا!

الەمدە 9-شى ورىن الاتىن كەڭبايتاق جەرىمىزدىڭ جارتىسىنان استامىن سۋ باسىپ، ەل ءۇيسىز-كۇيسىز، مال-مۇلىكسىز قالىپ جاتىر.

بۇل ويىنا كەلگەنىن ىستەگەن ەسكى وتىز جىلدىق بيلىكتىڭ «مەن كەتكەن سوڭ دۇنيەنى توپان سۋ قاپتاسىن» دەگەن تەرىس پيعىلدى ءىس-ارەكەتىنىڭ ايقىن بەلگىسى ەكەنى انىق.

سوندىقتان دا تاسقىن سۋ اپاتىن تەك «جاڭا قازاقستانعا» تەلىپ، اقپارات بەتتەرىندە قيتۇرقى ساياساتىن جۇرگىزىپ، بۇل جاعدايدى قازىرگى بيلىكتىڭ كىناسى ەتىپ كورسەتۋگە ۇمتىلۋ – ۇرىنىڭ  «ۇرىنى ۇستاڭدار» دەپ ايقايلاعانىنداي اسەر ەتۋدە.

ءيا، ەكپىنى وراسان سۋ تاسقىنى «ەسكى قازاقستاننىڭ» سويىلىن سوعۋشىلاردىڭ دا جابۋىن شايىپ كەتىپ جاتىر.

بۇل الەم ەلدەرىن دە شارپىپ جاتقان تاسقىن سۋدى تابيعي اپات دەگەنمەن، وتىز جىلدىق بيلىكتىڭ كەزىندەگى جەمقورلىقتىڭ كەسىرى دە الاپات بولعانى ايقىن كورىنۋدە.

ەلىمىزدە كەڭەس يمپەرياسى كەزىندە ەكىنشى  دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن سالىنعان ەسكى سۋ قويمالارىنان باسقا وتىز جىلدا ءبىر دە ءبىر سۋ قويماسى سالىنباعان. توزىعى جەتكەن توعاندار مەن گيدروقۇرىلىستارعا، تاسقىننان قورعانۋعا بولىنگەن قىرۋار ميللياردتار قايدا؟ حالىق قاجەتىنە ەمەس، جەمقورلىقتىڭ جەمساۋىندا كەتكەنى بەلگىلى بولۋدا.

جالعىز گيدرومەليوراتيۆتى ينستيتۋتتى جاۋىپ تاستاعان ەلدە سۋدىڭ جايىن كىمنەن سۇرايسىڭ؟ مۇرابى جوق ەسكى بيلىكتىڭ  مۇراسى وسى بىزگە قالدىرعان...  

ءتىلسىز جاۋدى پايدالانعان ءدىلسىز جاۋلاردىڭ جەلىدە ەسىپ جۇرگەن جەل سوزدەرى باسىلار  ەمەس. اعىنسۋدىڭ ارىنىنان  اقپاراتتىق اعىن اسىپ ءتۇسىپ جاتىر. قارانى - اپپاق، اقتى - قارا ەتە الاتىن اقپاراتتىڭ كۇشى تاڭنان كەشكە دەيىن تالماي «جەر ءتورتبۇرىشتى» دەي بەرسە، بىرتە-بىرتە ەل سوعان سەنە باستايتىنى تۋرالى تاجىريبەنى  ەسكە تۇسىرەدى. ارينە، بۇل مىسال ءوز ۇستانىمى جوق، دابىرا مەن داقپىرتقا ەرە كەتەتىن ەرمە جۇرتقا قاراتا ايتىلعانى انىق.

ەلگە ىرىتكى سالىپ جاتقان ەسكى بيلىكتىڭ بۇل قارەكەتتەرى تالاي جىل نەگىزگى تىرلىكتەرى بولعان – «حالىقتى الداي سالامىز»  دەگەن ۇستانىمدارىنان ءالى اينىماعانىن كورسەتەدى.

وتىز جىل جابىلىپ جاتقان جارالاردىڭ ەندى جارىلىپ جاتقانىن قازىرگى  جاڭا بيلىككە جابا سالۋعا جانتالاسۋدىڭ ارتىندا  ساياسي رەۆانشتىق پيعىلدىڭ قۇلاعى قىلتيىپ تۇر...

ەل باسىنا كۇن تۋعاندا حالىق قايعىسىنان حايپ جاساۋ كىمدەرگە كەرەك بولعانى بەلگىلى بولىپ تۇر.

ارىس اپاتى، جامبىل جارىلىسى، قوستاناي مەن سەمەيدەگى ونشاقتى ادامدى قۇربان ەتكەن الاپات ءورت، قازىرگى  قىزىلسۋدان باستالىپ، توپانسۋعا ۇلاسقان تاسقىننىڭ ءبارى تالاي جىلدان بەرى جارىلۋىن كۇتىپ جاتقان مينالار ەكەنى انىق.

-قىزىلسۋ وتىز جىل ايتىلعان قىزىلسوزدىڭ ءبارىن سۋعا باتىرىپ جىبەردى...

- «الەمدەگى ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا كىرىپ قويدىق، وتىز ەلگە ومىراۋلاپ كەلەمىز»  دەگەن وتىز جىلعى وتىرىكتى تاسقىنسۋ تاس-تالقانىن شىعاردى!

- اۋىلدى قاناپ، جەردى تالاپ، ءبىر دە ءبىر ءوندىرىس ورنىن اشپاي، وتىرىك زاۋىتتاردىڭ تۇساۋىن كەسىپ شەرۋلەتۋ - شەرلى حالىقتىڭ ماڭدايىنا جازىلعان سور بولدى.

- حالىقتىڭ مۇناي مۇحيتىنان قازاققا تامشى عانا تامىزىپ، كەن-قازىنا مەن گازدىڭ ۇستىندەگى ەلگە تەزەك جاققىزىپ، ەلدىڭ سوڭىندا تەزەك تەرىپ قالىپ وتىرمىز.

«بيلىكتە تۇرعاندا ۇرلىق قىلساڭ، ۇرپاعىڭنىڭ تاعدىرىمەن تولەيسىڭ؟» - دەيدى الەمدى بيلەگەن ايگىلى شىڭعىس حان.

ءبىز وتىز جىلعى بيلىكتىڭ توناۋىن ەل تاعدىرىمەن تولەپ كەلە جاتىرمىز ءالى كۇنگە دەيىن...

«ەسكى قازاقستان» ەستى بولسا، قازىر حالىقتىڭ 30 جىلدا تونالعان تريلليونداعان بايلىعىن حالىققا قايتارۋ ءۇشىن ارنايى زاڭ قابىلدانىپ، ءبۇتىن ءبىر كوميتەت قۇرىلار ما ەدى…

ياعني، «ەسكى قازاقستان» ءارحيۆىنىڭ سىقىرلاعان ەسىگىن اشساڭ، ۇستىڭە قاپتاعان ساۋدىراعان  سكەلەتتەر قۇلاپ تۇسەتىنى انىق…

ساياسي تاپسىرىسپەن بولعان قاستاندىقتاردىڭ ءبارىن ايتپاي-اق، بيىل 80 جىلدىعىندا ەل ەسكە العان زاماننىڭ ەرى  زامانبەكتى شىندىقتى ايتقانى ءۇشىن عانا ءوزىن-ءوزى ولگەنشە ءۇش رەت «اتتىرىپ»، وسىعان  بىزدىڭ حالىق سەنۋى ءتيىس دەگەننەن ارتىق ەر ولىمىمەن  ەلدى قورلاۋ بولا ما؟!.

سول كەزدە 2005 جىلى «قازاق ءۇنى» گازەتىندە ءبىز بۇل اۋىر قىلمىسقا قارسى «اتقىزعان كىم؟!- اتقان كىم؟» دەپ ماقالا جازعان ەدىك...

بۇگىنگى پرەزيدەنتتىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتكە ايتقان: «كەتتىڭ بە -قايرىلما؟» - دەگەن قاعيدالى ءسوزىن قالىڭ ەلدىڭ: «كەتتىڭ بە؟ - قاراڭدى باتىر» – دەپ، جاپپاي جالعاستىرىپ  الىپ كەتۋى كوكىرەگى وياۋ، كوزى اشىق ەلدىڭ ەسكى بيلىككە دەگەن قاتتى  قارسىلىعىن كورسەتەدى.

ياعني، «ەسكى قازاقستاندى» قايتارعىسى كەپ جۇرگەندەردىڭ ەسەكدامەسى - الەمدەگى ەلدى ۇزاق جىل بيلەپ، كەيىن ەكىنشى رەت بيلىككە قايتىپ كەلگەن مالايزيا نۇسقاسى بۇل جەرگە جۇرمەيدى. ەكەۋىنىڭ اراسى اسپان مەن جەردەي!

مالايزيادا  22 جىل بيلىكتە   وتىرعان ماحاتحير موحامماد ەلىن ازيا جولبارىسىنا اينالدىرىپ، الەمدەگى ەكونوميكالىق عاجايىپتىڭ اۆتورى بولدى. ياعني، ول مالاي حالقىن ماڭدايالدى مارعاسقا ەلگە اينالدىرسا،  ال نازارباەۆ قازاقستاندى باسقارعان وتىز جىلدا، كەرىسىنشە قازاق حالقىن مالايعا اينالدىردى... ەكس-پرەزيدەنت ايتقانداي، كەز كەلگەنىن سوتقا سۇيرەپ اپارۋعا بولاتىن  162 وليگارح باستاعان ساناۋلى قالتالىلار  عانا حالىق قازىناسى ارقاسىندا ەسەپسىز بايىپ الدى...

«قامىستى بوس ۇستاساڭ، قولىڭدى كەسەدى!» - دەيدى قازاق دانالىعى. سوندىقتان، بۇگىنگى وزگەرگەن «جاڭا قازاقستان» ساياساتىنا ارالاسقىسى كەلىپ، قيتۇرقى لاس ويىن كورسەتۋدى كوكسەگەندەردى بوس جىبەرىپ، تايراڭداتىپ قويۋعا  بولماس، قاتاڭ تىيىم كەرەك!

ويتكەنى تاعى دا وزدەرى باستاپ، تاعى دا تاس لاقتىرۋدا. تاسقا تاسپەن جاۋاپ بەرۋ كەرەك. بۇل ەلدىك ءۇشىن، ەگەمەندىك ءۇشىن كەرەك!

ءبىز بيلىك ءۇشىن ەمەس، ەلدىڭ وزگەرۋى، ۇلتتىڭ جارقىن بولاشاعى جولىندا توپتاسا ءبىلۋىمىز قاجەت. ەلدى 30 جىل باسقارعان ەسكى بيلىككە ەندى جول جوق، ماڭگى جابىق! بۇل اكسيوما!

«ەسكى قازاقستان» بيلىگىن قايتارعىسى كەلىپ، «شال، كەت!» دەگەن باستى ۇراندى «شال، كەل!» دەپ باسقا ۇرانعا وزگەرتۋ، 1991 جىلى قۇلاعان، كەلمەسكە كەتكەن   كەڭەس وداعىن قايتارعىسى كەلۋمەن بىردەي!

«ەسكى قازاقستاندى»  قايتارعىسى كەلەتىندەردىڭ جۇرەگى دە، باسى دا جوق، سەبەبى بۇل ەشقانداي مۇمكىن ەمەس!

تىزە قوسقان ەل تىزەرلەپ قالمايدى! قازاق بىرىككەندە، قاي كەزدە دە، قانداي قامالدى دا الا بىلگەن! قازىرگى توپانسۋدىڭ تولقىنىن دا، تەرىس ساياساتتىڭ سولقىلىن دا تەك ەلدىڭ  بىرلىگى مەن تىرلىگى  قايتارا الادى. بۇعان اعىنسۋمەن الىسقان جەتى جاسار بالا مەن جەتپىس جاسار دانانىڭ قاتار تۇرىپ قايرات كورسەتىپ جاتقانى ايقىن دالەل!

ەندەشە، ءبىز قانداي  اۋىر سىناقتى دا تەك ەل بىرلىگى ارقىلى جەڭەمىز!

قۇرمەتپەن، قازىبەك يسا جانە

«اق جول» فراكتسياسى مۇشەلەرى

Abai.kz