مەملەكەتتىڭ جانە قوعامنىڭ دۇرىس دامۋى ءۇشىن ەپيستەمالىق تانىم ء(بىلىم) جۇيەسى بولۋى كەرەك.

ول تانىم مودەلى مەملەكەتتىڭ جانە قوعامنىڭ قازىرگى جاعدايىن باسشىلىققا الار بولسا - تۇيىققا تىرەلەدى. سەبەبى، وندا دامۋدىڭ وبەكتيۆتى فاكتورى ەمەس، سۋبەكتيۆتى فاكتورى شەشۋشى رول اتقارۋى مۇمكىن.

مىسالى، ول دەموكراتيالىق قوعامدا باسقا، اۆتوريتاريزمدە باسقا، توتوليتاريزمدە باسقا جانە وتارلىق ەزگى (كولونياليزم) جاعدايىندا باسقا جانە ت.ت.

سوندىقتان، ەپيستەما، ەڭ الدىمەن، مەملەكەت پەن قوعامنىڭ  دامۋ باعىتىن ايقىنداپ، سوسىن سوعان ساي مەملەكەت پەن قوعامنىڭ وبەكتيۆتى دامۋ مۇمكىندىكتەرىنىڭ تۇتاس جيىنتىعىن تانىم مودەلى  رەتىندە قولدانادى.

سوندا، مەملەكەت پەن قوعامنىڭ ناقتى ماقساتى كوزگە كورىنەدى...

مەملەكەت پەن قوعامنىڭ ەرىك-جىگەرى باعىتتالاتىن جول پايدا بولادى...

سول سەبەپتى،  وسى ءتاسىلدى قولدانعاندا، مەملەكەت جىگەرى مەن قوعام جىگەرى ءبىر ارنادا توعىسادى:

ا) قوعام مەملەكەتىنە تالاپ قويا الادى.

ءا) قوعام وزىنە تالاپ قويا الادى.

(بۇل  - مەملەكەت پەن قوعامنىڭ ءوز دامۋ جولى. ىشكى ماسەلەسى).

بىراق ول سىرتقى فاكتورلاردى دا ەسكەرەدى:

ا) ءبىر باعىتقا جول اشادى.

ءا) ءبىر باعىتتى تەجەيدى.

وسىلاي، تولقىندى تۇردە دامۋ ارقىلى، ەپيستەما مەملەكەت پەن قوعامنىڭ ءبىرتۇتاس ءارى تۇراقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

ەپيستەما جوق جەردە، م. پەن ق. دامۋى ۇنەمى قاتەر وتىندە تۇرا بەرمەك.

مىسالى، قوعامنىڭ (مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ) سالت-ءداستۇرىن جوعالتۋى، مەملەكەت زاڭدارىنىڭ ەكلەكتيكالىق سيپاتقا ەنۋى، ونىڭ قوعام مۇددەسىنە قايشى كەلۋى،

ۇرپاق تاربيەسىندەگى «مەملەكتتىك ءارى قوعامدىق مۇددەنىڭ» السىرەۋى، سودان تۇپكىلىكتى جويىلۋى، ەكونوميكانىڭ وزىندىك وبەكتيۆتى مۇمكىندىكتەرى مەن ونىڭ م.پەن ق. دامىتۋ (ستراتەگيا) ىقپالىنان اجىراۋى جانە ت.ت.

سوندىقتان، ءبىز وتىز جىلدىق تاريحى بار اۆتوريتارلىق «نازارباەۆ جۇيەسىن» ەشقاشان مودەل دەپ قاراستىرا المايمىز.

قازىرگى جۇيە ول قاتەلىكتەردى قايتالاۋدا.

قورىتىندى:

بىزدە م. دامۋ مۇمكىندىكتەرى مەن قوعام دامۋى مۇمكىندىكتەرى ءبىر-بىرىنە سايكەس ەمەس.

بيلىك «مەملەكەت دەگەن مەن» دەگەن ۇستانىمدا.

قوعام «مەملەكەت دەگەن ءبىز» دەگەن دەڭگەيگە جەتە الماۋدا...

بىزگە جاڭا ۇلتتىق دامۋ دوكتريناسى قاجەت بولىپ تۇرعان سىڭايلى...

ءابدىراشيت باكىرۇلى

Abai.kz