«ويباي بريكس ۆاليۋتا جاساپ جاتىر ەكەن»، «قازاندا بريكس-ءتىڭ ورتاق ۆاليۋتاسى كورسەتىلدى» دەپ شۋلاپ جاتىر. سونىمەن بريكس-تىڭ ۆاليۋتاسى بولا ما؟

كەشە الەۋمەتتىك جەلىلەردە پۋتين قولىنا ءبىر كۋپيۋرا ۇستاپ تۇرعان فوتو جاريالاندى. رەسەيلىك ارنالار ونى «بريكس ۆاليۋتاسى» دەپ جازىپ جاتتى. الدى-ارتىندا مەملەكەتتەر بەينەلەنگەن ەكەن. اراسىندا قازاقستاننىڭ دا تۋى تۇر. بىراق بۇل شىنايى ۆاليۋتا ما؟ البەتتە جوق. كەي جوبالار جوبا كۇيىندە قالادى. ال مىناۋ ءتىپتى جوبا دا ەمەس.

تۋرا وسى ۆاليۋتا وتكەن جىلى وار-دا (يۋار) بولعان بريكس سامميتىندە كورسەتىلىپ ەدى. سونى بيىل رەسەيلىك سايتتار قازىپ الىپ، قايتا جاريالادى. بىلتىرعى جاريالانعان اقپاراتتىڭ سىلتەمەسى پىكىردە تۇر. ۆاليۋتا سۋرەتى دە)

ياعني، بۇل «ۆاليۋتا» بار بولعانى سيمۆوليكالىق دۇنيە. سۋۆەنير سياقتى. رەسمي جيىنداردا «باتىستىڭ قارجىلىق ۇستەمدىگىنەن قۇتىلۋ» جايىندا ايتىلادى. ول ءۇشىن ءتول ۆاليۋتالارىمىزبەن ساۋدا جاسايىق دەگەندى ايتىپ ءجۇر. بىراق سالماقتى نەگىزدە ورتاق ۆاليۋتا جاسايىق دەگەندى ايتقان ەمەس. ويتكەنى بۇل ۇيىمدا جاقىن ارالىقتا، بالكي ەشقاشان ورتاق ۆاليۋتا بولمايدى.

مىسالى ەۋرو جايلى ايتايىقشى. دوللار بۇل مىسالعا سايكەس كەلمەيدى. ەۋرونى جاساۋدىڭ ءوزى ونداعان جىلدى قاجەت ەتتى. ۆاليۋتانى اينالىمعا ەنگىزبەس بۇرىن ەو-عا مۇشە ەلدەر قارجىلىق ساياساتىن، شەكارالىق بايلانىستى، داعدارىستى ەڭسەرۋ مەحانيزمدەرىن، بانكتىق جۇيەلەرىن جانە باسقانى ورتاق تالاپقا جاقىنداتتى. سودان كەيىن بارىپ قانا ەۋرونى اينالىمعا ەنگىزدى. بۇل ءوزارا قايشىلىعى از ەلدەردە جۇزەگە اسىرىلادى. ال بريكس-تىڭ ىشىندە ءوزارا قايشىلىق جوق پا؟ قايشىلىقتىڭ كوكەسى بار عوي. ارىعا بارماي ءۇندىستان مەن قىتايدى الىپ قارايىق. وسى ەكەۋى-اق «ورتاق ۆاليۋتا» دەگەن يدەيانى ءوزارا ساياسي، اسكەري، ەكونوميكالىق قاقتىعىسىمەن جەرلەپ تاستايدى. ۇيىمعا كىرگەن وزگە ەلدەردىڭ دە ءوزارا قايشىلىقتارى جەتەرلىك.

قىتايعا بريكس-تىڭ ورتاق ۆاليۋتاسىن جاساۋدى قولداعانشا، ءوزىنىڭ يۋاننىن حالىقارالىق ۆاليۋتا رەتىندە پوزيتسياسىن كۇشەيتۋ الدەقايدا ءتيىمدى عوي. ويتكەنى سەنىڭ ۆاليۋتاڭدى قانشالىقتى كوپ قولدانسا، سونشالىقتى ۇستەمدىگىڭ ارتا تۇسەدى. دوللار سونىڭ مىسالى.

وسىدان 6 كۇن بۇرىن ءپۋتيننىڭ ءوزى «بريكس-تا ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋ قاراستىرىلىپ جاتقان جوق» دەدى. سىلتەمەسىن پىكىرگە سالدىم.

كسرو كەزەڭىندە «دوللاردىڭ كۇنى قاراڭ» دەگەن ماقالالار جازىلاتىن. كسرو قۇلاعان سوڭ دا ايتىلدى. قازىر دە ايتىلىپ ءجۇر. بىراق شىندىق بىرەۋ. بەندجامين فرانكليننىڭ سۋرەتى بار كوك قاعاز ءالى ۇزاق الەمگە ءامىرىن جۇرگىزەتىن بولادى. ال «بريكس ۆاليۋتاسى جاسالۋدا، ول دوللاردى جەرلەيدى» دەگەن ءسوزدى سامميتتەر مەن رەسەيلىك ساراپشىلاردىڭ سوزدەرىنەن ءالى ۇزاق ۋاقىت بويى ەستيمىز...

اسحات قاسەنعاليدىڭ جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz