قازىرگى كۇندەرى ەلىمىزدەگى قازاقتاردىڭ سانى جىل ساناپ وسكەن سايىن قازاق تىلىندەگى تەلەارنالاردىڭ سانى كەم سوعىپ جاتىر. 

قازاق مادەنيەتىن، ونەرىن، اتا تاريحىمىزدى، سونىمەن قاتار، ۇلتتىق ادەبيەتىمىزدى ەل اراسىندا ناسيحاتتاۋ ءۇشىن رەسپۋبليكا اۋماعىندا تەك قازاق تىلىندە سويلەيتىن تەلەارنالاردىڭ سانىن قالايدا كوبەيتۋىمىز قاجەت. بۇنى سوزا بەرۋدىڭ كەرەگى شامالى. ايتپەسە، قازىرگى ءوسىپ كەلە جاتقان جاستارىمىز وزگە ەلدىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ شىلاۋىندا كەتىپ بارا جاتىر. قازاق  مەملەكەتىنىڭ الداعى بولاشاعىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ كۇن تارتىبىندە تۇرۋى ءتيىس. كۇندە «ەرتەڭ» دەپ ءجۇرىپ، ۋاقىتتى وتكىزىپ الامىز.

قازىرگى زاماننىڭ ساياسي سوعىسى تىلگە اۋىسىپ بارا جاتىر. قاي مەملەكەت كۇشتى بولسا، قاسىنداعى ءالجۋاس ەلدەردىڭ الدىمەن ۇلتتىق تىلدەرىنە اۋىز سالادى. كۇشتىنىڭ يدەولوگياسى – قاراماعىنداعى نەمەسە قۇرامىنداعى، سونداي-اق، اينالاسىنداعى ەلدەردىڭ ءتىلىن جوعالتسا، ول ۇلتتاردىڭ ءداستۇرى دە، سالتى دا، اتا-باباسىنىڭ تاريحى دا ادىرەم قالاتىنىن بىلەدى. حالىقتىڭ ۇلتتىق بولمىسى  جوعالاتىن بولسا، ول ەكىنشى ۇستەم ۇلتتىڭ قۇرامىنا كىرەدى. ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ، ءسىڭىپ تە كەتۋى مۇمكىن.

اينالامىزدا ۇلتتىق مەملەكەتتەر - ال ءبىز قاشان!؟

مىسالى، رەسەيدىڭ قۇرامىنداعى ۇلتتاردى (كاۆكازدىقتاردى قوسپاعاندا) الايىق: تاتاردان باستاپ، قالماعى دا، باشقۇرتى دا، شۋۆاشى مەن ياكۋتى دا، وزگەلەرى دە انا تىلدەرىن باياعىدا-اق جوعالتقان.

ولاردا قايبىر ءداستۋر قالدى دەيسىڭ. الداعى ون-ون بەس جىلدان كەيىن ولار ۇلت رەتىندە جويىلۋى ابدەن مۇمكىن. قازىردىڭ وزىندە ولاردى ۇلت دەپ ساناۋعا دا، ساناسۋعا دا كەلمەيدى. ال، ولاردىڭ اتامەكەنى بولىپ سانالاتىن  اۋماقتارى، تولىققاندى ورىستىكى بولىپ ەسەپتەلەدى.

سول  سەكىلدى، قاسىمىزداعى ۇلى قورعان يەسىنىڭ (قىتاي) جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتى دا  وسى ىسپەتتەس. الداعى وتىزىنشى جىلعا دەيىن شىڭجاڭدا ۇيعىر ۇلتى بولماۋى دا مۇمكىن. تىلىنەن، داستۇرىنەن، دىنىنەن ايىرىلعان سوڭ،  ۇلتتىڭ دا قۇلاۋى كوپ قيىندىق تۋدىرمايدى.

مىسالى، تۇرىك ەلىنىڭ قۇرامىنداعى كۇردتەردىڭ سانى (15-17 ميلليوننىڭ ارالىعى) كوپ بولعانىمەن، ولاردىڭ سول ەلدە ۇلت تۇرماق، دياسپورا بولىپ قالۋىنا دا جاعداي جاسالماعان. بارلىعى تەك  تۇرىك مەكتەپتەرىندە وقيدى. ۇلتتىق ءباسپاسوزى، تەاترى، مادەني ورىندارى جوقتىڭ-قاسى جانە بىزدەگىدەي سانى كەم بولسا دا، كەيبىر ۇلت وكىلدەرىنە ۇلتتىق مەكتەپتەرىن، تەاترلارىن، باسپاسوزدەرىن اشىپ بەرمەيدى. تۇرىكتەر مۇنداي جەتەسىز ارەكەتتەردىڭ، ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ ماڭگىلىك نە بولماسا ۇزاق ءومىر سۇرۋىنە كەدەرگى كەلتىرەتىنىن، شاڭىرىعىن شايقالتاتىنىن بىلەدى. سوندىقتان، ونداي ىستەرگە رۇقسات ەتپەيدى.

بىزگە  دە وسىنداي ساياساتقا جاقىنداۋىمىز كەرەك-اق.

مىسالى: قىرعىستاندا ءبىزدىڭ ەلدەگىدەي ۇيعىرلاردىڭ ەشقانداي ۇلتتىق مەكتەپتەرى جوق. ءتىپتى، ۇيعىر تىلىندە فاكۋلتاتيۆتىك دارىستەر دە جۇرگىزىلمەيدى ەكەن. مەكتەپتەرىن اشۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى. نە تەاترى، نە اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي ءباسپاسوزى دە جوق. ال، بىزدە مۇلدە وزگەشە. بۇل، ەلىمىزدىڭ كەڭدىگى مە، الدە كەمشىلىگى مە؟!

جالپى، ۇلتتىق مەملەكەت بولۋ ءۇشىن، اينالامىزداعى ەلدەردىڭ جۇرگىزىپ كەلە جاتقان ساياساتىنا دا، ولاردىڭ مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىنە دە جەتە كوڭىل ءبولىپ، تاجىريبە الۋىمىز قاجەت.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz