شوقان - 190

«دۇنيەدە ادىلدىك پەن ادالدىقتى
تۋ ەتكەن ادامنان ارتىق ەشكىم جوق»، -
شوقان ءۋاليحانوۆ.

ءى. كىرىسپە

2025 جىلى ۇلى عالىم، اعارتۋشى، گۋمانيست شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ تۋعانىنا 190 جىل تولادى.

وسى داتاعا وراي وسكەلەڭ ۇرپاق بىلە ءجۇرسىن دەگەن ىزگى نيەتپەن شوقانعا قاتىستى كەزەكتى ماقالامىزدى جاريالاۋعا بەل بۋدىق. ءوزىمىز شوقان جەرلەنگەن التىنەمەل وڭىرىندە، شوقان اۋىلىندا ەر جەتىپ، جاستايىمىزدان شوقان، تەزەك تورە جانە ايسارا تۋرالى كوپتەگەن اڭگىمە-اڭىزداردى ەستىپ وستىك. مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ شامامىز كەلگەنشە شوقانتانۋ ىسىمەن اينالىسىپ كەلەمىز.

ءبىز ەستىگەن اڭگىمەلەردە ايسارا اپامىز ابىلايدىڭ جەتىسۋدى باسقارۋعا جىبەرگەن ۇلى ءادىل حاننىڭ ۇرپاعى، تەزەك تورەنىڭ تۋىسى ءارى اعاسى بولىپ كەلەتىن كوشەن تورەنىڭ قىزى دەپ ايتىلادى. بىراق، ايسارا اپامىز جاستايىنان تەزەك تورەنىڭ قولىندا وسكەن، ۇزىن بويلى، اشاڭ ءجۇزدى، اقىلدى، مىنەزى سالماقتى قىز بولعان ەكەن.

جازۋشى ساۋىربەك باقبەرگەنوۆ «اق بوز اتتى ارۋ» رومانىندا ايسارانى «اشاڭ، سۇيكىمدى. كوپ ءسوزى جوق. بۇل قىز ۇياڭ ەمەس، ۇستامدى. سۇلۋ ەمەس، تارتىمدى» دەپ سيپاتتاي وتىرىپ، «ال قىزىل، دوڭگەلەكتەۋ كەلگەن شىرايلى ءجۇزى بۇرىڭعىدان بەتەر قىزارىپ كەتتى. شوقان ونىڭ ۇياڭ، سۇيكىمدى وڭىنە كوز قيىعىمەن ۇرلانا قارادى» دەپ جازعان (باقبەرگەنوۆ س. اق بوز اتتى ارۋ. رومان – الماتى: جازۋشى، 2016. – 304 بەت. 100, 252 - بەتتەر).

ايسارا شامامەن 1844 - 1912 جىلدارى ءومىر سۇرگەن.

شوقان ايسارانى العاش رەت 1856 جىلى ىستىققكولگە بارا جاتقان ساپارىندا تەزەك تورەنىڭ اۋىلىندا كورگەن شىعار، ول كەزدە ايسارا 12-13 جاستا بولسا كەرەك دەگەن ويدامىز.

ءحىح عاسىردا التىنەمەل وڭىرىندە ءومىر سۇرگەن كوشەن تورە اقجارقىن مىنەزىمەن ەلگە جايلى، سىيلى ادام بولعان. ول كوشپەندى قازاقتى ەگىنشىلىككە باۋلىپ، العاشقى ونەركاسىپ ورنىن، ناقتى ايتساق ديىرمەن سالدىرعان، وسى ۋاقىتقا دەيىن زەرتتەلمەگەن، ءالى تولىق انىقتالماعان تاريحي تۇلعالاردىڭ ءبىرى. ەل اۋزىندا، قىزى سۇلۋشاشتىڭ اكەسىن جوقتاعانداعى جىرىندا ناۋرىزبايمەن كەزدەسىپ، كەنەسارىعا زاتتاي كوپتەگەن كومەكتەر بەرگەنى ايتىلادى.

قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن جەتىسۋ وبلىسى، كەربۇلاق اۋدانى، شانحاناي اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى جەرلەردە «كوشەن توعان» (شوقان جەرلەنگەن جەر), «كوشەن ارىقتارى» (سۋارۋ جۇيەسى – 1898 جىلى ەتنوگراف-عالىم ن.ن. پانتۋسوۆ كەلىپ كورىپ، سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، اتاقتى «موگيلا چوكانا ۆاليحانوۆا» اتتى ەڭبەگىندە جازىپ كەتكەن ), «كوشەننىڭ الما باعى»، «كوشەن باستاۋى»، «كوشەننىڭ ديىرمەنى» اتتى جەر-سۋ اتاۋلارى ساقتالعان.

ءىى. نەگىزگى ءبولىم

تاريحي دەرەكتەردە شوقان ءۋاليحانوۆ 1864 جىلدىڭ كوكتەمىندە گەنەرال م.گ. چەرنياەۆتىڭ وڭتۇستىك قازاقستان، تاشكەنت، ورتا ازيانى جاۋلاپ، رەسەيگە قوسىپ الۋعا اتتانعان ارمياسى قاتارىنا قوسىلدى دەپ جازىلعان. وعان جەرگىلىكتى حالىقپەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، قانتوگىستىڭ الدىن الۋ مىندەتى جۇكتەلدى. بىراق، اتاققۇمار، قانىپەزەر چەرنياەۆ ءوز بىلگەنىن ىستەپ، پىشپەك، اۋليەاتا سياقتى بەكىنىستەردى مىلتىق، زەڭبىرەكتىڭ كۇشىمەن، قوقان اسكەرلەرىمەن قاتار جەرگىلىكتى بەيبىت تۇرعىنداردى دا قانعا بوكتىرە وتىرىپ، جانتۇرشىگەرلىك قاتىعەزدىك كورسەتتى. ونىڭ شەكتەن شىققان وزبىرلىعىنا قارسىلىق كورسەتكەن شوقان ءوزىن قولداعان ءبىر توپ وفيتسەرلەرمەن بىرگە 1864 جىلعى 8 شىلدەدە ۆەرنىي قالاسىنا كەتىپ قالادى (مارعۇلان  ءا.ح.  شىعارمالارى. قۇراست. د.ءا. مارعۇلان، د.ا. مارعۇلان – الماتى: «الماتى-بولاشاق» باسپاسى، 2011. – ت.10 – 592 ب. 481-بەت).

شوقان ۆەرنىيدا ۇزاق تۇراقتاماي، ودان ءارى التىنەمەل وڭىرىندەگى تەزەك تورەنىڭ اۋىلىنا اتتانادى.  

تەزەك تورە شوقاندى جانىنداي جاقسى كورگەن، قولىنان كەلگەن بار كومەگىن اياماعان. شوقاننىڭ كەلگەنىنە قاتتى قۋانعان تەزەك تورە شوقاننىڭ تىنىعىپ، دەمالۋىنا بارلىق جاعداي جاسايدى.  كوپ ۇزاتپاي تەزەك تورە شوقاندى ءوزىنىڭ قولىندا وسكەن، جاسى جيىرماعا كەلىپ قالعان قارىنداسى ايساراعا ۇيلەندىرەدى. ۇلان-اسىر توي جاساپ، جاستارعا بولەك وتاۋ تىككىزىپ، كۇزەتشى-كۇتۋشىلەرىنە دەيىن سايلاپ بەرەدى. وسى جەردە شوقاننىڭ 1864 جىلى سالعان «اعا سۇلتان» سۋرەتىندەگى ادام تەزەك تورە ەكەندىگىن بىزدەر دالەلدەپ وتىرعانىمىزدى ايتا كەتۋىمىزگە بولادى.

اتتەڭ، ۇلى عالىمنىڭ عۇمىرى قىسقا ەدى. 1865 جىلدىڭ كوكەك ايىنىڭ باسىندا شوقان قايتىس بولادى. دۇنيەدەن قايتاردان ءبىراز بۇرىن ول گەنەرال كولپاكوۆسكيگە جانە اكەسىنە حات جولدايدى. «قاجىدىم، كۇشىم ءبىتتى، - دەيدى، قان-ءسولىم كەتىپ، قۇر سۇيەگىم قالدى، كەشىكپەي جارىق دۇنيەدەن كەتەرمىن. مەنىڭ اياۋلى تۋىستارىم مەن دوستارىممەن كورىسۋدى تاعدىر جازباي تۇر، بۇعان ەشقانداي امال جوق. بۇل مەنىڭ سوڭعى حاتىم. قوش بولىڭىزدار، بارشاڭىزدى قۇشاعىما الدىم. جەتىسۋعا كەلىپ، سورلى ايسارانى ەلگە الىپ قايتىڭىز، ونى قاراۋسىز قالدىرماڭىز» (مارعۇلان  ءا.ح.  شىعارمالارى. قۇراست. د.ءا. مارعۇلان، د.ا. مارعۇلان – الماتى: «الماتى-بولاشاق» باسپاسى، 2011. – ت.10 – 592 ب. 74, 75-بەتتەر).

شوقاننىڭ وسى اقىرعى تىلەگىن ورىنداۋ ءۇشىن اكەسى شىڭعىس                     1865 جىلدىڭ جازىندا كوكشەتاۋدان التىنەمەلگە كەرۋەن جىبەرەدى. كەرۋەندى شوقاننىڭ ءىنىسى جاقىپ باستايدى. ول ءوزى ءا. مارعۇلان ەڭبەگىندەگى تۋىستارىنىڭ ەستەلىگىندە ايتىلعانداي، «شوقانداي ەمەس، اۋسارلاۋ كىسى بولعان كورىنەدى. كەزىندە كادەت كورپۋسىندا وقي الماي شىعىپ كەتكەن»... مىنە، سول جاقىپ جەتىسۋعا 25 كىسىمەن كەلگەن. ولاردىڭ ىشىندە سادۋاقاس، يمانتاي ءساتبايۇلى، مۇقان جولتابارۇلى سياقتى ەلگە سىيلى ازاماتتار بولعان دەسەدى.

ولار شوقاننىڭ باسىنا ۋاقىتشا كۇمبەز تۇرعىزادى دا شوقاننىڭ جەسىرى ايسارانى الىپ، كوكشەتاۋعا قايتىپ كەتەدى. ەلىنە كەلگەننەن كەيىن جاقىپ اكەسى شىڭعىستىڭ ۇيعارىمىمەن، امەڭگەرلىك زاڭىنا سايكەس ايسارامەن نەكەلەسەدى. ايسارانىڭ الدىندا جاقىپتىڭ تۇرلىبەكقىزى مانۋ جانە ءوسىپ قىزى عاكيا-كەرەي دەگەن ەكى ايەلى بولعان. جاقىپ پەن ايسارادان ءۇش بالا – ماريام، مالىك، رابيعا دۇنيەگە كەلەدى (مارعۇلان  ءا.ح.  شىعارمالارى. قۇراست. د.ءا. مارعۇلان، د.ا. مارعۇلان – الماتى: «الماتى-بولاشاق» باسپاسى، 2011. – ت.10 – 592 ب.     192 - بەت).

جاقىپ ايسارامەن ۇدايى بىرگە تۇرماي، اندا-ساندا عانا بارىپ تۇرعانى تۋرالى دا ەستەلىكتەردە ايتىلعان. ال، شوقاننىڭ اكەسى شىڭعىس ايساراعا ارناپ ءوزىنىڭ ۇيىنە جالعاستىرىپ، تاعى ءبىر ءۇي سالعىزادى. ايسارانى شىڭعىس شوقاننىڭ كوزىندەي سانايتىن ەدى، وتە جاقسى كوردى، قولىنان كەلگەنشە قامقورلىق كورسەتتى. «قاراشىعىم، شوقانىمنىڭ سۇيگەن ايەلى» دەپ، ايالاپ وتىرعان. ايسارا شوقاننىڭ جاعىنا، يەگىنە ساقال ءوسىپ، ءمۇسىنى ادەمى ساقتالعان فوتو بەينەسىن ولە-ولگەنشە قوينىنا تىعىپ، ساقتاپ جۇرگەن. ايسارانىڭ بار مۇقتاجى شىڭعىستىڭ موينىندا بولدى، 80 جاسىنا دەيىن جاقىپ پەن ايسارانىڭ بالالارىن، ونىڭ ىشىندە تۋعان، شەشەسىنەن اينىمايتىن رابيعا دەگەن قىزدى ءوزى وقىتىپ، ءارىپ تانىتقان.

كوكشەتاۋ جۇرتشىلىعىنىڭ ايتۋىنشا ايسارا ۇزىن بويلى، سۇڭعاق، سابىرلى، سالماقتى ادام بولعان ەكەن. ءبىر قىزىعى، جەتىسۋ وڭىرىندە ول كىسىنىڭ اتى ايسارا دەپ ايتىلادى، ال كوكشەتاۋ جاقتا ايسارى دەپ اتايدى. 

اكادەميك ءا.ماعۇلان 1958 جىلى سىرىمبەت اۋىلىنا بارىپ، شوقاننىڭ تۋعان-تۋىستارىنان ەستەلىك جيناعانى ءمالىم. ناتيجەسىندە «شوقان تۋرالى ونىڭ ۇرپاقتارىنىڭ جارقىن ەستەلىگى» اتتى ەڭبەك جازدى. وسى ەستەلىكتە مىناداي جازۋلار بار: «شىڭعىس قارتايعان كەزىندە ادەمى ساقالى بار، كوزىلدىرىك كيىپ وتىراتىن، شوگىپ قالعان قاريا ەدى. جاقسى كورگەنى شوقاننىڭ ايەلى ايسارى. ايسارى ارشىنداي سويلەيتىن اشىق كىسى ەدى، سارى بەينەلەۋ. رابيعا سياقتى ۇزىن، سۇڭعاق، اشاڭ كىسى ەدى» (مارعۇلان  ءا.ح.  شىعارمالارى. قۇراست. د.ءا. مارعۇلان، د.ا. مارعۇلان – الماتى: «الماتى-بولاشاق» باسپاسى، 2011. – ت.10 – 592 ب. 179, 180-بەتتەر).

بۇل دەرەكتەردى شوقاندى وتە جاقسى بىلگەن دوستارىنىڭ ءبىرى، عالىم-ەتنوگراف، رەسەي ارمياسىنىڭ گەنەرال-لەيتەنانتى اتاعىنا دەيىن قول جەتكىزگەن الەكساندر كونستانتينوۆيچ گەينس (1834-1892) ايشىقتاي تۇسەدى. ول ارىپتەسى گۋتكوۆسكي ەكەۋى 1865 جىلدىڭ قاراشا ايىندا تەزەك تورەنىڭ اۋىلىنا بارادى. ا.ك. گەينس بۇل ساپارى تۋرالى ءوزىنىڭ كۇندەلىگىندە تومەندەگىدەي جازبا قالدىرعان:

«31 قازان. بۇگىن تاڭەرتەڭ بىزگە البان رۋىنىڭ سۇلتانى تەزەك كەلدى. ول ۇلى جۇزدەگى ەڭ ىقپالدى ادام. ۇستىنە پولكوۆنيكتىڭ ءمۋنديرىن كيگەن. تەزەكتىڭ بويى ونشا ۇزىن ەمەس. وتكىر كوزدەرىمەن بۇكىل بولمەنى شولىپ شىقتى. جىلدام ءارى بايىپتى سويلەيدى. ءبىز تەزەكتى اسقا شاقىردىق.

1 قاراشا. تاڭەرتەڭ تەزەكتىڭ  اۋىلىنا قاراي شىقتىق. ءبىز ءۇشىن سۇلتاننىڭ ورداسىنا جاقىنداۋ جەرگە ەرەكشە ءۇي تىگىلدى. ءبىرازدان كەيىن تەزەك كەلدى. كيىز ۇيدە ءبىزدى تەزەكتىڭ ۇلكەن ايەلى (ونىڭ ءتورت ايەلى بار) قارسى الدى، ونىڭ قاسىندا ءوڭى اجارلى، بىراق ەگدەلەنە باستاعان قىزى جانە سارى ءتۇستى قىتاي حالاتىن كيگەن كىشكەنتاي بالا وتىر ەكەن. ولارمەن ءبىراز ءىلتيپات الماسقان سوڭ، تەزەكتىڭ قارىنداسىنىڭ، شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ جەسىرىنىڭ ۇيىنە باردىق. ءبىز وعان كۇيەۋىنىڭ ومىردەن ەرتە كەتكەنىنە شىن جۇرەگىمىزدەن وكىنىپ، كوڭىل ايتتىق، ونىڭ ءوزى مەن اقىلى، مالىمەتتەرىمەن بىزگە كوپ پايداسى تيگەندىگىن ەسكە الدىق. جەسىر ايەل قاتتى قايعىرىپ وتىر، بىراق كۇيرەپ، جىلامسىراپ وتىرعان جوق. ونىڭ ءجۇزى وتە مەيىرىمدى ەدى.

مەن جاقىپ ءۋاليحانوۆ تۋرالى ايتۋدى ۇمىتىپ كەتىپپىن. ونىڭ مۇندا تۇرعانىنا ءبىر ايداي بولعان ەكەن. ونىڭ اعاسى ءۋاليحانوۆتىڭ جەسىرى ءوز كۇيەۋىنىڭ وتباسىنا جازعان حاتىندا ءوزىن سىرىمبەتكە الدىرۋدى سۇرايدى. قايساق ءداستۇرى بويىنشا، وعان قاينىسى، ياعني جاقىپ ۇيلەنۋى كەرەك. وسىعان كەلگەن جاقىپ ءبىراز اۋىرىپ قالىپ، جازىلعانشا وسىندا كۇتىپ جاتىر»...

مىنە، قۇرمەتتى وقىرمان، شوقاننىڭ سۇيىكتى جارى بولعان ايسارا اپامىز تۋرالى بىزگە جەتكەن اۋىزشا جانە جازباشا دەرەكتەر وسىنداي. ەندى مۇنىڭ ءبارىن ىجداحاتتى تۇردە، ىقىلاسپەن جازۋ سەبەبىن تۇسىندىرە كەتەمىز.

2023 جىلعى 26 قازاندا مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆ شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ بەيىتىنە زيارات ەتىپ، شانحاناي اۋىلىنداعى «التىنەمەل» مەموريالدىق مۋزەيىن ارالاپ كوردى. ونداعى جادىگەرلەرلەردىڭ ازدىعىنا كوڭىل اۋدارىپ، الداعى ۋاقىتتا ولاردىڭ قاتارىن تولىقتىرا تۋسۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەن بولاتىن.

پرەزيدەنتىمىزدىڭ ايتقان بۇل تاپسىرما بىزگە ۇلكەن وي سالدى. كۇندىز-ءتۇنى عىلىمي-ىزدەستىرۋ جۇمىسى باستالدى. ناتيجەسىندە جوعارىدا اتالعان دەرەكتەر نەگىزىندە ايسارا اپامىزدىڭ پورترەتىن سالدىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىق.

ول ءۇشىن الدىمەن شوقان تۋرالى ازدى-كوپتى بىلەتىن سۋرەتشى تابۋ قاجەت بولدى. اقىن، جازۋشى، پۋبليتسيست ازامات اقىلبەكوۆ (پسەۆدونيمى – ازكەن التاي)  ونداي ادامدى تاپتى. ول ەلىمىزگە بەلگىلى سۋرەتشى مارات توتەەۆ، ءوزى 2023 جىلى شوقاننىڭ «التىنەمەل» مەموريالدىق مۋزەيىن رەستاۆراتسيالاۋ جۇمىسىنا قاتىسقان. ءبىز مارات توتەەۆتى جيناقتالعان ماتەريالدارمەن قامتاماسىز ەتىپ، ايسارانىڭ سۋرەتىن سالۋىن وتىندىك. قازىرگى شوقان ۇرپاعى كوكشەتاۋلىق دۋلات سەرعاليۇلى باۋىرىمىزبەن اقىلداسا وتىرىپ، ىسكە كىرىستىك. ايسارا مەن جاقىپتان تۋعان رابيعا ەسىمدى اپامىزدىڭ ابدەن قارتايعان شاعىندا تۇسىرىلگەن جالعىز فوتوسۋرەتى ساقتالعان ەكەن، ونى دا م.توتەەۆكە ۇلگى رەتىندە پايدالانۋ ءۇشىن جولدادىق.

جاقىپ پەن ايسارادان تۋعان رابيعا اپامىزدىڭ فوتوسۋرەتى. سۋرەت باعدات اقىلبەكوۆتىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

ەڭ قىزىعى، وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلىمىزدە شوقانتانۋ سالاسىندا مۇنداي ءىستى ەشكىم اتقارماعان ەكەن. سونىمەن ازامات اقىلبەكوۆ پەن مارات
توتەەۆتىڭ ىزدەنىستەرىنىڭ ارقاسىندا تومەندەگى پورترەت دۇنيەگە كەلدى.

شوقاننىڭ جارى ايسارا كوشەن تورە قىزىنىڭ پورترەتى. سۋرەت باعدات اقىلبەكوۆتىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

ءىىى. قورىتىندى

قازىرگى ۋاقىتتا ايسارا اپامىزدىڭ بۇل پورترەتى عىلىمي ساراپتامادان وتۋدە. رەتى كەلگەندە، ءۋاليحانوۆتار اۋلەتى وكىلدەرى ايسارانىڭ پورترەتىنە وڭ باعا بەرىپ، قولداۋلارىن بىلدىرگەنىن ايتا كەتەمىز. اتاپ ايتساق، جوعارىدا اتالعان مالىك ءۋاليحانوۆتان قابدوش، ودان ەرباتىر، سەرعالي دەگەن بالالارى دۇنيەگە كەلگەن ەكەن، بۇل ەكەۋىنەن دە ۇرپاقتار بار. ايسارا اپامىزدىڭ پورترەتىنە پىكىر جازىپ، قولداپ جۇرگەن سەرعاليدىڭ ۇلى دۋلات دەگەن ازامات ەكەنىن تاعى قايتالاي كەتەمىز. دۋلات باۋىرىمىز رابيعا اپانى كوزىمەن كورگەن تۋىستارىنا پورترەتتى كورسەتىپ، ۇقساستىعىن تاۋىپ، انىقتاپ وتىر.

بۇل ونەر تۋىندىسىنا دەگەن قىزىعۋشىلىق ارتا تۇسۋدە. سىرىمبەتتەگى شوقان مۋزەيى دە سۇراستىرىپ جاتىر. ساراپتامانىڭ وڭ شەشىمى شىققان كۇندە، بۇيىرتسا پورترەتتى شوقاننىڭ «التىنەمەل» مەموريالدى مۋزەيىنە سالتاناتتى تۇردە تاپسىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

ونداي كۇنگە جەتسەك، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جوعارىدا اتالعان تاپسىرماسى ايتىلعان جەردە قالماي جۇزەگە اسىرىلا باستادى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. دەي تۇرعانمەن، بۇل ءىستى قۇزىرلى مەملەكەتتىك ورگاندار قولعا العانى ءجون. سەبەبى شوقان مۋزەيىن جادىگەرلەرمەن تولىقتىرۋ ءۇشىن عىلىمي-ىزدەستىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلىپ، قاجەتتى قارجى ءبولىنۋى ءتيىس.

شوقان تەك قازاق حالقىنىڭ عانا ەمەس، كۇللى ادامزاتتىڭ ۇلى تۇلعاسى، الەمدىك عىلىمنىڭ ماڭگى وشپەس شامشىراعى. ۇلى عالىمنىڭ ەسىمى مەن ارتىندا قالدىرعان تەڭدەسسىز مۇراسىن جوعارى دەڭگەيدە دارىپتەۋ، ناسيحاتتاۋ ارقىلى ونىڭ جاتقان جەرىنە جانە مۋزەيىنە كەلۋشى تۋريستەر سانىن كۇرت ارتتىرۋعا بولادى (قازىرگى ۋاقىتتا جىلىنا 2 مىڭنان استام ادام عانا كەلەدى).

ول ءۇشىن ۇكىمەتكە شوقاننىڭ وبەليسك ەسكەرتكىشى تۇرعان «كوشەن توعان» دەگەن جەردە تۋريستەرگە ارنالعان كەشەن سالۋدىڭ جوسپارىن ازىرلەۋدى ۇسىنامىز. وندا زاماناۋي سانيتارلىق-گيگيەنالىق توراپ، اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتىلگەن دەمالىس ورنى، اللەيا، تروتۋار، اقپاراتتىق تاقتا سياقتى نىساندار قۇرىلىسى قاراستىرىلۋى قاجەت دەپ سانايمىز. باسقارۋ، ۇيىمداستىرۋ، عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن رەسپۋبليكالىق مەنشىكتەگى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ قۇقىعىنداعى  مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق كاسىپورىن قۇرۋدى ۇسىنامىز.

ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز، جوعارىدا ايتىلعان ءىس-شارالار مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولداۋ تاۋىپ، جۇزەگە اسىرىلسا تۋريستەردەن تۇسەتىن قارجى كولەمى دە ارتا تۇسەتىنى ءسوزسىز. ولارعا قىزمەت كورسەتۋ، تاماقتاندىرۋ، تۋريستىك زاتتار ساتۋ سالاسى جىلدام داميدى جانە جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلادى.

سۋرەت: باعدات اقىلبەكوۆتىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

باعدات باقتىبايۇلى اقىلبەكوۆ

جەتىسۋ وبلىسى، كەربۇلاق اۋدانىنىڭ تۋماسى، قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، تەزەك تورە جانە شوقانتانۋشى، ولكەتانۋشى، بىرقاتار تاريحي-تانىمدىق، عىلىمي-زەرتتەۋ ماقالالاردىڭ اۆتورى.

Abai.kz