پرەزيدەنتتىڭ ءار سۇحباتى – ەل دامۋىنىڭ بولاشاعىن باعدارلايتىن ماڭىزدى قۇجات. جەلتوقسان ايىندا بەرىلىپ، قاڭتاردا «انا ءتىلى» گازەتىندە جارىق كورگەن سوڭعى سۇحبات تا ەرەكشەلىك ەمەس. ساياساتكەر ءارى جازۋشى رەتىندە ونى مۇقيات وقىعان ساراپشى بەكنۇر قيسىقوۆ سۇحباتتىڭ نەگىزگى تەزيستەرى مەن مەملەكەت ۇستاناتىن باعىتتارىن انىقتاپ، ءوز ويىمەن ءبولىستى.

«بىرىنشىدەن، مەن وزىمە پايدالى، كەرەك تەزيستەردى سۇحباتتان الىپ الدىم. سولاردىڭ اراسىندا، مىسالى، «تازا قازاقستان» جانە ەكونوميكا جايلى ويلار بار. البەتتە، وسى ويلاردى قاراعاندا، سوسىن قاڭتار وقيعاسىن ايتقاندا، پرەزيدەنت مىرزا كونسوليداتسيا جانە حالىق پەن مەملەكەت ءبىرتۇتاس بولۋ كەرەكتىگىن ايتتى. جانە ول قالاي جۇزەگە اسادى؟ قالاي سوعان جەتەمىز؟ دەگەن سياقتى ويلاردى دا حالىققا جەتكىزدى. سوندىقتان ءبىز، حالىق تا، مەملەكەت تە، قالاي قاڭتار سياقتى وقيعانى قايتالاماۋ كەرەكتىگىن ويلاۋىمىز قاجەت. نە ىستەۋىمىز كەرەك دەگەن سۇراقتار تۋىندايدى. سونىڭ اراسىندا، تاعى دا ەكونوميكا جاعىنان كوپتەگەن تەزيستەردى زەرتتەپ كوردىم جانە «تازا قازاقستان» جايلى ويلارعا توقتالدىم. سوندىقتان تەزيستەر كوپ. ولاردىڭ بارلىعى ويلاناتىن، تەرەڭ وي سالاتىن ماسەلەلەر قاتارىندا. ەكونوميكا جاعىنان ءسال سىن ايتتى پرەزيدەنت مىرزا. البەتتە، بۇل جەردە اتاپ ءوتۋ كەرەك، وسى جىلدار ىشىندە ءبىز، مىسالى، قازبالى بايلىقتىڭ ورتاسىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. شىندىقتى ايتۋ قاجەت. قازبالى بايلىقتى ەكسپورتتاۋ ارقىلى جانە ونىڭ اراسىندا كىشى كاسىپكەرلەردىڭ سانىن كوبەيتۋگە ىنتا جاسادىق. بىراق ول جەتكىلىكتى دەڭگەيدە ىسكە اسپادى. مىسالى، جالپى ونىمدەر، ياعني ءجىو (جالپى ىشكى ءونىم) اراسىنداعى كورسەتكىشتەرگە قاراساق، كىشى كاسىپكەرلەردىڭ ۇلەسى از. ال دامىعان ەلدەردە جالپى ىشكى ونىمدەگى كىشى جانە ورتا كاسىپكەرلەردىڭ ۇلەسى وتە جوعارى بولۋى كەرەك. مىسالى، بىزدە ول 40 پايىزدىڭ ار جاق، بەر جاعىندا بولسا، دۇنيەجۇزىنىڭ دامىعان ەلدەرىندە بۇل كورسەتكىش 80 پايىزعا جەتەدى»،- دەيدى ساياساتكەر ءارى جازۋشى بەكنۇر مىرزا.

قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ قازىرگى جاعدايىنا سىن كوزبەن قاراۋ – دامۋدىڭ جاڭا قادامدارىن انىقتاۋدىڭ ماڭىزدى بولىگى. ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ قاجەتتىلىگى، نارىقتىق قاتىناستاردى نىعايتۋ جانە سۋبسيديالاۋ ساياساتىنىڭ تيىمدىلىگىن قايتا قاراۋ ماسەلەلەرى قوعامدا ءجيى تالقىلانىپ كەلەدى. بۇل تۇرعىدا ساراپشىلاردىڭ پىكىرلەرى ەكونوميكانىڭ فورمالدى ەمەس، الەۋمەتتىك باعىتتا دامۋى كەرەكتىگىن كورسەتەدى.

«ەكونوميكاعا فورمالدى تۇردە قاراۋعا بولمايدى. بىراق ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن فورمالدى تۇردە قاراپ كەلەمىز. ەكونوميكاعا رەفورما قاجەت. ياعني، ءبىز الەۋمەتتىك تۇرعىدان قاراۋىمىز كەرەك. مىسالى، كەيدە الەۋمەتتىك جاعىنان سۋبسيديالار بەرىلەدى. ەكونوميكادا سۋبسيديالار كوپ: ءبىر جاققا بەرىلەدى، ەكىنشى جاققا بەرىلەدى، كاسىپكەرلەرگە بەرىلەدى، اۋىل شارۋاشىلىعىنا بەرىلەدى. سونىڭ بارلىعى پايدالى ما؟ پايدالى بولسا، ناتيجەسىنە جەتە الدىق پا؟ ونى كىم زەرتتەدى؟ ونى زەرتتەۋ كەرەك. مۇمكىن، سۋبسيديا ءتىپتى قاجەت ەمەس شىعار. مەنىڭ ويىمشا، جالپى سۋبسيديانىڭ كوپ قاجەتى جوق. نارىقتىق ەكونوميكادا باسەكەلەستىك بولۋى كەرەك. سول باسەكەلەستىك ارقىلى ەڭ مىقتىسى العا شىعادى. ال بىرەۋگە پرەفەرەنتسيا جاساپ، ەكىنشىسىنە كومەكتەسپەگەن جاعدايدا، نارىقتىق قاتىناس قالىپتاسپايدى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان كەيبىر جاعدايلاردا عانا سۋبسيديا بەرۋگە بولادى. ال سىبايلاس جەمقورلىققا بايلانىستى كوتەرىلگەن اڭگىمەگە بايلانىستى مىنانى ايتۋعا بولادى. ءوزىم سول سمگ، ياعني سپەتسمونيتورينگ توپتىڭ مۇشەسى بولدىم. سوندىقتان ول نەگىزى انتيكوررۋپتسيالىق مادەنيەت. وسى باعىتتا كوپ جۇمىس اتقاردىق، اينالىستىم. ناتيجەسىندە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتىمىز ايتارلىقتاي جوعارىلادى دەۋگە بولادى. قازىر كورىپ وتىرسىزدار، اكىمدىككە بارساڭىز دا، باسقا مەملەكەتتىك ورگانعا بارساڭىز دا، مىسالى، قاراپايىم تۇرعىندار ونداي سىبايلاس جەمقورلىقتى كورمەيدى. ەشكىم ولاردان اقشا دامەتپەيدى. سونىمەن قاتار، تسيفرلاندىرۋ، ساندىق تەحنولوگيالار جانە دۇرىس جۇيەنىڭ ەنگىزىلۋىنىڭ ارقاسىندا جاعداي وزگەردى. شىندىقتى ايتۋ كەرەك، 2010 جانە 2000 جىلداردى قازىرگى زامانمەن سالىستىرىڭىزشى – بۇل باعىتتا دەڭگەيىمىز الدەقايدا جوعارىلادى»،- دەيدى جازۋشى.

گۇلميرا سىزدىققىزى

Abai.kz