امەريكانىڭ 47-پرەزيدەنتى بولىپ سايلانعان ترامپتىڭ سالتاناتتى انت بەرۋ ءمۇراسىمى وتە سالا، قىتاي باسشىسى شي مەن رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين تەلەبايلانىس ارقىلى سۇحبات قۇرعان. باتىس باسىلىمدارى ەكى ەل باسشىسىنىڭ قانداي ماسەلەنى تالقىلاعانى تۋرالى تولىق مالىمەت ايتىلمادى دەيدى. تەلەسۇحبات تۋرالى قىتايدىڭ «سينحۋا» اگەنتتىگى حابارلاعان.

اڭگىمە باسىندا قىتاي باسشىسى: «قىتاي-رەسەي مادەني جىلى بولىپ جاريالانعان 2024 جىلى ءبىز ءۇش رەت كەزدەسىپ، كوپتەگەن ماڭىزدى كەلىسىمدەرگە قول جەتكىزدىك. ەكى ەل ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستاردىڭ ورناعانىنا 75 جىل تولۋىن سالتاناتتى تۇردە اتاپ وتتىك، تۇراقتى تاتۋ كورشىلىك پەن دوستىق، جان-جاقتى ستراتەگيالىق بايلانىس قارقىن الىپ، ەكى جاقتى ساۋدانىڭ كولەمى ۇزدىكسىز ۇلعايدى» دەگەن. ەكى تاراپتىڭ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى جانە بريكس سياقتى كوپجاقتى پلاتفورمالاردا تىعىز ىنتىماقتاستىقتى جۇزەگە اسىرىپ، جاھاندىق باسقارۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋ مەن قايتا قۇرۋ ءۇشىن مىقتى نەگىز قالاعانىن اتاپ وتكەن. ول سونداي-اق بيىل فاشيزمگە قارسى سوعىستىڭ، بۇۇ قۇرىلعانىنىڭ 80 جىلدىعى ەكەنىن، الەم ەلدەرىنىڭ وسى ۇيىمنىڭ بەكىتكەن جارعىلارىن بۇلجىتپاي ورىنداۋ كەرەكتىگىن ەسكە سالعان.

پۋتين دە ءوز كەزەگىندە ەكى ەلدىڭ ارقاشان ءبىر-بىرىنە سەنىم ارتقانىن، ءبىر-ءبىرىن قولداعانىن جانە ءبىر-بىرىنە تەڭ دارەجەدە قارايتىنىن باسا ايتقان. «مەن ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق، ساۋدا جانە ەنەرگەتيكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ جاقسى قارقىن الىپ جاتقانىن، تۋريستەردىڭ ءوزارا ساپارلار سانىنىڭ ارتىپ وتىرعانىن جانە ەكى جاقتىڭ كوپجاقتى جاعدايلاردا تىعىز بايلانىس پەن ىنتىماقتاستىقتى ساقتاپ وتىرعانىن كورۋگە قۋانىشتىمىن. رەسەي تايۆاننىڭ قىتاي تەرريتورياسىنىڭ اجىراماس بولىگى ەكەنىن تاباندى تۇردە قولدايدى جانە «تايۆان تاۋەلسىزدىگىنىڭ» كەز كەلگەن تۇرىنە تاباندى تۇردە قارسى. وسىدان 80 جىل بۇرىن رەسەي مەن قىتاي باسقىنشىلارعا قانمەن، جانمەن قارسى تۇرىپ، مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىگى مەن ۇلتتىق ابىرويىن قورعادى. بيىل ءبىز دۇنيەجۇزىلىك فاشيستىك سوعىستىڭ جەڭىسىنىڭ 80 جىلدىعىن بىرگە اتاپ ءوتىپ، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ ناتيجەلەرىن ساقتايمىز. رەسەي قىتايمەن كوپجاقتى ىستەردە ىنتىماقتاستىقتى نىعايتىپ، الەمدىك بەيبىتشىلىك پەن دامۋدا بەلسەندى ءرول اتقارۋعا دايىن» دەگەن.

جاڭالىق سوڭىندا ەكى ەل باسشىسىنىڭ الەمدىك گەوساياسي جاعدايلاردى تالقىلاپ، جاڭا جىلدا دا ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتى دامىتۋعا كەلىسكەنى ايتىلادى. ارعى جاعى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

ترامپتىڭ انت بەرۋ مۇراسىمىنە قىتاي باسشىسىن شاقىرعانى، ونىڭ ورنىنا ورىنباسار مەملەكەت توراعاسى بارعانى بەلگىلى. ءشيدىڭ ورىنباسارى حان جىڭ ۆاشينگتوندا اقش تىڭ ورىنباسار پرەزيدەنتى، قىتايعا قاتقىل مايدان ۇستانادى دەلىنەتىن ۆانسپەن، سونىمەن بىرگە قىتايدىڭ دوسى سانالاتىن ميلليادەر يلون ماسكپەن كەزدەسكەن. تيك-توكتىڭ امەريكاداعى تاعدىرى ءسوز بولعاندا ماسك قىتاي باسشىسىنا ءوزىنىڭ X (بۇرىنعى تۆيتتەر) جەلىسىنىڭ قىتايدا شەكتەلگەنىنە وكىنىش بىلدىرگەن.

اقش سەناتىنىڭ باتاسىن الىپ، قىزۋ جۇمىسقا كىرىسكەن ترامپتىڭ مەملەكەت ىستەر حاتشىسى رۋبيو جاپونيا، ءۇندىستان، اۋستراليا سىرتقى ىستەر مينستيرلەرىمەن «ءتورت تاراپ» كەزدەسۋىن وتكىزىپ، ءۇندى-تىنىق مۇحيت ايماعىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن تالقىلاعان. وسى جۇرىستەردەن-اق قايتا سايلانعان ترامپتىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ ەكپىنى كىمگە باعىتتالاتىنى انىق كورىنىپ تۇر.

ترامپ سايلاۋ كەزىندە رەسەي-ۋكراينا سوعىسىن 24 ساعاتتا توقتاتامىن دەپ جەلپىنگەن ەدى. ۋادە ەتىلگەن مەرزىم ءوتتى. اق ءۇيدىڭ جاڭا باسشىسىنىڭ رەسمي وكىلدەرى سوعىستى توقتاتۋ مەرزىمىنىڭ 24 ساعاتتان 100 كۇنگە اۋىسقانىن ايتا باستادى.

قالاي دەسەك تە شي مەن پۋتيننىڭ تەلەبايلانىسى تەگىن ەمەس. سوعىستىڭ تەزىرەك اياقتالۋىنا باتىس ەلدەرى «رەسەيگە جان-جاقتىلى كومەك كورسەتتى» دەپ ايىپتاعان قىتاي تارابى قۇلىقتى ەمەس. سوعىس اياقتالسا، قىتاي تارابىنىڭ ءۇش جىل پۋتينگە جەل بەرگەن ەڭبەگى ەش كەتپەك. پۋتين كەلىسىمگە كەلسە، جالعىز قالعان قىتاي امەريكامەن جەكە دارا بەتپە-بەت كەلمەك. بۇل ولاردىڭ مۇددەسىنە ءتيىمسىز.

كرەمل قوجايىنىن دا سىناق كۇتىپ تۇر. ءشيدى تاڭداي ما، جوق ترامپتىڭ كەلىسىم-شارتىنا ءۇنسىز باس يزەي مە، قيىن تاڭداۋ تۇر.

Abai.kz