دۇنيەجۇزىلىك جازۋشىلار كۇنى جىل سايىن 3 ناۋرىزدا اتاپ وتىلەدى. بۇل مەرەكە 1986 جىلى لوندوندا وتكەن حالىقارالىق PEN كلۋبىنىڭ 48-كونگرەسىندە رەسمي تۇردە بەكىتىلگەن.

PEN كلۋبىنىڭ اتاۋى اعىلشىن تىلىندەگى Poets, Essayists, Novelists (اقىندار، ەسسەيستەر، رومان جازۋشىلار) سوزدەرىنىڭ العاشقى ارىپتەرىنەن قۇرالعان. ۇيىم 1921 جىلى قۇرىلعان جانە جازۋشىلاردىڭ ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋعا، قۋعىنعا ۇشىراعان اۆتورلاردى قولداۋعا جانە ادەبيەتتىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە باعىتتالعان. بۇگىندە بۇل كلۋبتىڭ الەمنىڭ 130-دان استام ەلىندە بولىمشەلەرى بار. بۇل كۇندى جازۋشىلار، رەداكتورلار، جۋرناليستەر مەن ادەبيەتكە قاتىسى بار ادامدار اتاپ وتەدى. ولار ءسوز قۇدىرەتىن ەسكە الىپ، ادەبيەتتىڭ قوعامداعى ءرولىن تالقىلايدى. جازۋشىلار كۇنىن اتاپ ءوتۋدىڭ بىرنەشە جولى بار: جاڭا كىتاپتار وقۋ، ادەبي ورىندارعا بارۋ، جازۋ شەبەرلىگىڭدى جەتىلدىرۋ نەمەسە قالامگەرلەردىڭ ەڭبەكتەرىن تالقىلاۋ شارالارىنا قاتىسۋ. ءبىز وسى اتاۋلى كۇندە ءۇش قالامگەرمەن پىكىرلەسىپ، ولاردىڭ ويىن وقىرمانعا جەتكىزۋدى ماقسات ەتتىك.

سۋرەت: wikipedia.org سايتىنان الىندى.

مالايزيالىق اقىن مۇحاممەد حادج ساليح بۇل كۇننىڭ ماڭىزى مەن ماعىناسى زور ەكەنىن العا تارتتى. «ادەبيەت كوشىندە جۇرگەن ءاربىر قالامگەر ءۇشىن بۇل كۇننىڭ ماعىناسى تەرەڭ، ءمانى زور. بىراق جازۋشىلار مەن اقىندار ءار ءسات، ءار كۇنى توقتاماي جازادى. ۇنەمى ويلانادى، سونىڭ ناتيجەسىندە ۇشان-تەڭىز رۋحاني بايلىقتى قوعامعا، وقىرمانعا سىيلايدى. مەن شىعارماشىلىقتى تەڭىزگە ۇقساتامىن، سول تەڭىزدە ۇلكەن تولقىندار دا، كىشكەنەسى دە، ءتىپتى اساۋى دا بار. ال ءارى قاراي قالاي قالام تەربەۋ جازۋشىنىڭ ءوز دەڭگەيىنە بايلانىستى. بۇكىل الەمدەگى جازۋشىلارعا ءسات ساپار تىلەيمىن. شىعارماشىلىق كۇش قۋاتىمىز تاۋسىلماسىن»، - دەدى.

سۋرەت: سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى.

جازۋشى قۋاندىق تۇمەنبايعا حابارلاسقانىمىزدا، ءوز پىكىرىن بىلاي جەتكىزدى: «1984 جىلدان جازۋشىلار وداعىنا مۇشەمىن. جيىرماشاقتى كىتابىم بار. نەگىزى پروزالىق دۇنيەلەر، اراسىندا پۋبليتسيستيكالىق كىتاپتار دا بار. تۇڭعىش جيناعىم «قايىڭ ساپتى كەتپەن» وزىمە ىستىق.  بىلتىر شىققان «قىرمانداعى قارا تورعاي» دەگەن حيكاياتتار مەن اڭگىمەلەر جيناعىمنىڭ اراسىندا «ءتورت امال تىرشىلىك»، «قوبىزدىڭ مۇڭى»، «سوتتالعان دومبىرا» اتتى كىتاپتارىم جارىق كوردى. «بەكەتتەگى بەيكۇنالار» دەگەن جالعىز رومانىم بار. اڭگىمە جانرى جانىما جاقىن. قولدان كەلسە، جاقسى اڭگىمە جازعىم كەپ تۇرادى. «كوزبوياۋى جوق كورىنىستەر» دەگەن ەتيۋدتىك سيپاتتاعى تسيكلىم بار ەدى، وقىرمان كەزدەسكەن جەردە وسىنى كوپ سۇرايدى.

سۋرەت: qazradio.fm سايتىنان الىندى.

ال اقىن، اۋدارماشى، ادەبي اگەنت سايات قامشىگەر مىناداي پىكىر ايتتى:

«بيىلعى ەڭ باستى جاڭالىقتارىمنىڭ ءبىرى – «قاراباق» اتتى كولەمدى پوەمام ازەربايجان تىلىنە اۋدارىلىپ، باكۋ قالاسىنان كىتاپ بولىپ شىققانى. بۇل پوەمانى ەكى جىل ىزدەنىپ، ەكى ايدا جازىپ ەدىم. قاراباقتىڭ كۇللى تۇركى دۇنيەسى ءۇشىن قاستەرلى جەر ەكەنىن پوەمامدا ءدۇيىم جۇرتشىلىققا جەتكىزۋ ءۇشىن جيىنى ءۇش رەت ازەربايجانعا ساپارعا شىقتىم. وسى ساپارلاردىڭ بارىسىندا كوپ مالىمەت جينادىم، ءبىرىنشى، ەكىنشى قاراباق سوعىسىنا قاتىسقان اسكەريلەرمەن كەزدەستىم، شەيىت بولعان ساربازداردىڭ وتباسىمەن سويلەستىم، كوپ كىتاپ وقىدىم. ازەربايجان تىلىنە پوەمامدى اۋدارعان اقىن – ەلشان ءازيم. ۇيلەستىرۋشى – اكبار قوشالى، رەداكتورى – ينتيكام ياشار، ەتيبار مۋرادحانلى، سونداي-اق ءراسميا سابىر مەن ءنيلۋفار ءلاتيفتىڭ، تاريەل ءاحمادوۆتىڭ كىتاپتىڭ شىعۋىنا ۇلەستەرى مول. الداعى ايلاردىڭ بىرىندە «قاراباق» اتتى پوەمامنىڭ تۇساۋكەسەرىن استانا، الماتى، باكۋ، شۋشا قالالارىندا وتكىزۋ جوسپارىمىزدا بار.

تاعى ءبىر جاڭالىقتارىمىزدىڭ ءبىرى – گۇلباقىت قاسەن، باۋىرجان الىقوجا ۇشەۋىمىزدىڭ جىرلارىمىز اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلىپ، ءۇندىستاننىڭ وديشا شتاتىنان كىتاپ بولىپ شىعۋى. بۇل جيناققا ورتا ازيا ەلدەرى اقىندارىنىڭ جىرلارى ەنگەن. بۇل جىر جيناعىنىڭ تۇساۋكەسەرى دە الداعى ۋاقىتتا ءۇندىستاننىڭ دەلي، وديشا قالالارىندا وتەدى دەپ كۇتىپ وتىرمىز.

مەن كەيىنگى جىلدارى ادەبي اگەنت رەتىندە دە جۇمىستار اتقارىپ كەلەمىن. 2024 جىلدىڭ اياعىندا قازاقتىڭ 33 اقىنىنىڭ ولەڭدەرى تاتار تىلىنە اۋدارىلىپ، قازان قالاسىنان «قازاق اقىندارىنىڭ انتولوگياسى» كىتاپ بولىپ وقىرمانعا جول تارتتى. ال تاتاردىڭ قازىرگى زامانعى ەڭ تاڭداۋلى وتىز جازۋشىسىنىڭ اڭگىمەلەرى «جانىڭنىڭ ءبىر بولشەگى» دەگەن اتپەن جيناق بولىپ جارىق كوردى. ەكى كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى قازاندا، الماتىدا ءوتتى.

بۇگىندە قىرعىز جازۋشىلارىنىڭ اڭگىمەلەر جيناعىن اۋدارىپ بىتىردىك. قىرعىزدىڭ قازىرگى كەزدەگى تانىمال جازۋشىلارىنىڭ اڭگىمەلەرىن قازاق تىلىنە داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلى، نۇرلان قامي، ابدىلدابەك سالىقباي، سايات قامشىگەر، گۇلباقىت قاسەن، نۇربەك نۇرجان اۋداردى. قازاق جازۋشىلارىنىڭ اڭگىمەلەرىن قىرعىزدار دا ءوز تىلىنە اۋدارىپ شىقتى. ەندى كىتاپ بولىپ جارىق كورۋى عانا قالدى. ەكى جاق تا اڭگىمەلەردى رەداكتسيالاپ بولعان سوڭ قوس كىتاپ جارىق كورەدى. شىعاراتىن باسپالار دايىن تۇر. قىرعىز تىلىنە اڭگىمەلەرى اۋدارىلعان جازۋشىلارىمىزدىڭ ىشىندە ايگۇل كەمەلباەۆا، جابال ەرعاليەۆ، ميرا شۇيىنشاليەۆا، سەرىك نۇعىمان، نۇرلىبەك ساماتۇلى، ءجادي شاكەنۇلى، قايىم-مۇنار تابەەۆ، ساكەن سىبانباي، توكەن الجانتەگى، ۇلاربەك دالەيۇلى، نۇرجان قۋانتايۇلى، اسىلبەك يحسان، نۇرلان قامي، ساۋلە دوسجان، ءدىلدار مامىرباەۆا، ابدىلدابەك سالىقباي، الىبەك بايبول، گۇلزات شويبەكوۆا، نۇرلان قامي، ەسبولات ايدابوسىن، ەربولات ابىكەنۇلى سياقتى تاعى باسقا قالامگەرلەر بار.

ادەبي اگەنت رەتىندەگى تاعى ءبىر جۇمىسىم – قازاقتىڭ بەس جازۋشىسىنىڭ ءبىر-ءبىر حيكاياتىن ازەربايجان تىلىنە اۋدارتۋىم. ساۋلە دوسجان، ادىلبەك ىبىرايىمۇلى، زاريا جۇمانوۆا، نۇرلان قامي، فارحات تامەنداروۆتىڭ حيكاياتتارى «قازاق حيكاياتتارى» دەگەن اتپەن كىتاپ بولىپ ازەربايجاننان باسىلۋعا دايىن تۇر. جوسپارىمىز بويىنشا ءساۋىر ايىندا كىتاپ شىعىپ قالار.

وسىلايشا ءتۇرلى حالىقتارمەن ادەبي بايلانىستاردى دامىتۋ – باستى ماقساتىم. وسى ورايدا 2024 جىلدىڭ سوڭىندا اقش-قا بارىپ قايتتىم. نيۋ-يورك، بوستون، نيۋ-دجەرسيدىڭ باسپالارى مەن كىتاپ دۇكەندەرىن ارالاپ، بايلانىس ورناتتىم. شىعارماشىلىق ۇيىمداردىڭ جۇمىستارىمەن تانىستىم. سول جاقتا ەڭ كوپ وقىلعان كىتاپتاردىڭ نارىعىن زەرتتەدىم. بۇل ەندى بولەك تاقىرىپقا ارقاۋ».

دۇيسەنالى الىماقىن

Abai.kz