ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى زاڭ فاكۋلتەتى قىلمىستىق قۇقىق قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ جانە كريميناليستيكا كافەدراسى  ءوزىنىڭ يننوۆاتسيالىق ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى ارقىلى ەلىمىزدەگى ماڭىزدى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەرگە بەلسەندى تۇردە ۇلەس قوسىپ كەلەدى.

بۇل جولى كافەدرانىڭ ءبىلىم الۋشىلارىمەن  تابيعي رەسۋرستاردى ءتيىمدى پايدالانۋ، ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋ جانە ەنەرگيا قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنان ماڭىزدى تاقىرىپ —تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىنىڭ جەتىنشى باعىتى «قولجەتىمدى جانە تازا ەنەرگيا»، بۇكىل الەمدەگى ادامدارعا تۇراقتى، قىمبات ەمەس جانە ەكولوگيالىق تازا ەنەرگيا كوزدەرىن ۇسىنۋدى كوزدەيتىنىن نازارعا الا وتىرىپ،وسى ماڭىزدى ماسەلەنى تالقىلادىق.

تۇراقتى دامۋ ماقساتى 7 (تدم 7) الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى – ەنەرگيا سالاسىنداعى تەڭگەرىمدىلىك پەن ەكولوگيالىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ۇسىنىلدى. بۇل ماقساتىنىڭ نەگىزىندە ءار ادام مەن قوعامعا ارزان، سەنىمدى، جاڭارتىلاتىن جانە تازا ەنەرگيا كوزدەرىنە قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ تۇر. تدم 7 كەلەسى نەگىزگى مىندەتتەردى كوزدەيدى:

1) ارزان جانە سەنىمدى ەنەرگيا: حالىقتىڭ كۇندەلىكتى قاجەتتىلىكتەرىن قامتاماسىز ەتەتىن ەنەرگيا كوزدەرىن ۇسىنۋ، ولاردىڭ سەنىمدىلىگى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ.

2) جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى: كۇن، جەل، سۋ جانە گەوتەرمالدىق ەنەرگيا سياقتى ەكولوگيالىق تازا كوزدەردى كەڭىنەن قولدانۋ ارقىلى پارنيكتىك گازداردىڭ شىعارىندىلارىن ازايتۋ.

3) ەنەرگيا تيىمدىلىگى: قازىرگى ەنەرگيا تۇتىنۋ ۇلگىلەرىن وڭتايلاندىرۋ، ەنەرگيانى ۇنەمدەۋ جانە ءتيىمدى پايدالانۋ بويىنشا شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ.

تالقىلاۋ بارىسىندا ءبىلىم الۋشىلار الەمدىك ەنەرگەتيكا سەكتورى كوپتەگەن سىناقتار مەن قيىندىقتارعا تاپ بولىپ جاتقانىن دا ايتىپ ءوتتى. ءداستۇرلى ەنەرگيا كوزدەرىنە تاۋەلدىلىك كليماتتىق وزگەرىستەردى جەدەلدەتەدى، ال ەنەرگيانىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن باعاسى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تەڭسىزدىككە اكەلەدى. وسى تۇرعىدا تدم 7 الەمدىك جانە ايماقتىق دەڭگەيدە ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى نىعايتۋعا باعىتتالعان ستراتەگيالار مەن شەشىمدەردى ىسكە اسىرۋدى قاجەت ەتەتىنىن تىلگە تيەك ەتتى. ەلىمىزدەگى ەنەرگيا ءوندىرۋ سالاسىنداعى قازىرگى جاعدايدى ءسوز ەتىپ، ەلىمىزدە ءداستۇرلى ەنەرگيا كوزدەرىنەن تازا ەنەرگياعا كوشۋ بويىنشا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارعا ەرەكشە نازار اۋداردى. قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق سالاسى ءالى دە كومىر مەن مۇنايعا تاۋەلدى، الايدا سوڭعى جىلدارى ەلدە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى قادامدار جاسالدى. ستۋدەنتتەر ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق سەكتورىندا قايتا جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنە كوشۋ قاجەتتىلىگىن اتاپ ءوتىپ، وسى سالادا جاڭا باستامالار مەن تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ماڭىزدى ەكەنىن مالىمدەدى. قازاقستاننىڭ ۇكىمەتى 2030 جىلعا قاراي جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنەن الىناتىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ۇلەسىن 10%-عا جەتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل باعىتتاعى ناقتى قادامدار رەتىندە كافەدرا  ستۋدەنتتەرى ەلىمىزدە جەل، كۇن جانە سۋ ەنەرگياسىن پايدالانۋ بويىنشا جوبالاردى دامىتۋ، سونداي-اق وسى سالالارعا ينۆەستيتسيالار تارتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.تدم 7 الەمدىك ەنەرگەتيكالىق ساياساتتىڭ نەگىزگى باعىتىن كورسەتەدى. تازا جانە قولجەتىمدى ەنەرگيانى قامتاماسىز ەتۋ – ەكولوگيالىق، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتىڭ كەپىلى. ەلىمىزدىڭ  وسى باعىتتاعى باستامالارى مەن جوبالارى بولاشاقتا ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرىپ، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا زور ىقپال ەتەدى.

تەمىربولات ن.

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ زاڭ فاكۋلتەتى قىلمىستىق قۇقىق، قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ جانە كريميناليستيكا كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى

Abai.kz