جاپون ساربازى حيرو ونودا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس بىتكەننەن كەيىن وتىز جىل بويى قولىنان قارۋىن تاستاماعان. سەبەبى نەدە ەكەنىن بىلەسىزدەر مە؟

ارالداعى تورتەۋ

حيرو ونودا 1922 جىلى جاپونيانىڭ كامەكاۆا دەگەن شاعىن اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.  مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ، 1939 جىلدىڭ كوكتەمىندە قىتايدىڭ حانكوۋ قالاسىندا ورنالاسقان ساۋدا كومپانياسىندا جۇمىسقا ورنالاسادى. ول كەزدە قىتاي جاپونيانىڭ قاراماعىنداعى ەل بولاتىن. جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ جاپوندارعا ءتان قاعىلەزدىكپەن قىتاي جانە اعىلشىن تىلدەرىن ەركىن مەڭگەرىپ الادى. 1942 جىلى وعان اسكەري بورىشىن وتەۋ ءۇشىن جاپونياعا ورالۋعا تۋرا كەلەدى.  اسكەردەن كەيىن بارلاۋشى وفيتسەرلەردى دايىندايتىن ۋچيليششەگە تۇسەدى. بىراق كيرو وقۋىن تولىق بىتىرە المايدى، بۇكىل كۋرسانتتاردى ءبىر-اق كۇندە مايدانعا اتتاندىرادى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان جاپونيا جاۋدان جەڭىلىپ قالادى.

1945 جىلدىڭ قاڭتارىندا كىشى لەيتەنانت ونودانى فيليپپين ەلىندەگى (ول كەزدە جاپونياعا قاراستى اۋماق)  لۋبانگ ارالىنا جىبەرەدى. كومانديرى وعان قاسىق قانى قالعانشا ارالدى جاۋعا بەرمەي ۇستاپ تۇرۋ جونىندە بۇيىرادى. ارالعا كەلىسىمەن ول ساربازداردى تاس ءتۇيىن بەكىنىسكە كوشۋگە ۇندەيدى. بىراق، سوعىستان ابدەن مەزى بولعان قاراماعىنداعى جاپون ساربازدارى ونىڭ ايتقاندارىنا قۇلاق اسپايدى. كەمەلەرمەن كەلگەن اقش اسكەرى ءاپ-ساتتە قورعانىستى بۇزىپ، ارالدى باسىپ الادى. ونودا باستاعان جاساققا ارال ورتاسىنداعى ورمانعا قاشۋعا تۋرا كەلەدى. ورمانعا جاسىرىنعان ساربازدار شاعىن بازا سالىپ، پارتيزاندىق سوعىسقا كوشەدى. جاساق دەپ تۇرعانىمىز ءتورت ادام، ياعني ونودانىڭ ءوزى، يۋيتي اكاتسۋ، كينسيتي كودزۋكي جانە سەيتي سيمادا.

سول جىلدىڭ قىركۇيەگىندە جاپونيانىڭ سوعىستا جەڭىلدەگەنىن مويىنداپ، كاپيتۋلياتسيا تۋرالى اكتىگە قول قويعانى تاريحتان بەلگىلى. دەگەنمەن، جوعارىدا اتالعان تورتەۋدىڭ قولباسشىلىقپەن بايلانىسى جوق ەدى. ال جاپونيا بولسا، ول ساربازداردى حابار- وشارسىز كەتكەندەر تىزىمىنە ەنگىزىپ تە جىبەرگەن ەدى. بەس جىلدان سوڭ يۋيتي اكاتسۋ فيليپپين پوليتسياسىنا بەرىلەدى. ول جارتى جىل تەرگەۋدەن كەيىن وتانىنا ورالادى. جاپون جۇرتشىلىعى ونودا جاساعى مۇشەلەرىنىڭ ءتىرى ەكەنىن وسىلايشا بىلەدى.

ونودا توبى، سول ارالداعى شارۋالاردىڭ كۇرىشىنە شابۋىل جاساپ، ەلدىمەكەندەردى توناپ، تاماقتارىن تاۋىپ،  كۇندەرىن كورەدى.

1974 جىلى جاپونيانىڭ نوريو سۋدزۋكي دەگەن ستۋدەنتى ساياحاتتاپ فيليپپينگە بارادى. ورمان ىشىندە كەلە جاتىپ، ول كەزدەيسوق ونودامەن ۇشىراسىپ قالادى. سودان ەكى جاپوندىق ۇزاق اڭگىمەلەسەدى. ستۋدەنت سوعىستىڭ الدەقاشان بىتكەنىن جانە ونىڭ ەلگە قايتۋىن قولقالاپ سۇرايدى. ونودا بولسا «جوق، مەن ءوزىمنىڭ قولباسشىلىعىمنان ونداي بۇيرىق العان جوقپىن. بۇل ارالدان ەشقايدا كەتە المايمىن»- دەپ كەلتە قايىرىپتى.

ەلىنە كەلگەن ستۋدەنت، جاپونيا قولباسشىلىعىنا جول تاۋىپ جولىعىپ،  ارالداعى ساربازدار تۋرالى حابار بەرەدى. ءسويتىپ، اسكەري باسشىلىقتىڭ جىبەرگەن ادامدارى ونى ەلىنە الىپ كەلەدى.

انتىنا مىقتى جاپون ساربازىنىڭ وتىز جىلدىق سوعىسى وسىلايشا بىتەدى. تروپيكالىق ورماندا ءومىر سۇرۋگە ابدەن ۇيرەنىپ قالعان ونودا ءبىر ايدان سوڭ برازيلياعا قوڭىس اۋدارىپ، سوندا شاڭىراق قۇرىپ، مال وسىرۋمەن اينالىسادى. دەگەنمەن،  1984 جىلى  ەلىنە قايتىپ ورالادى. ەگدە تارتقان شاعىمدا ول «لۋبانگ ارالىنداعى وتىز جىلدىق سوعىسىم» اتتى ەستەلىك كىتاپ جازادى. حيرو ونودا 2014 جىلى 92 جاسىندا توكيودا قايتىس بولادى.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz