اقش-ساۋد ارابيا. 142 ميلليارد دوللارلىق قارۋ-جاراق كەلىسىمى. وزگە ينۆەستيتسيالىق جوبالار

اقش پرەزيدەنتى دونالد دج.ترامپتىڭ ساۋد ارابياسىنا بيىلعى العاشقى رەسمي ساپارى زور تابىسپەن اياقتالعانى بەلگىلى. بۇل ساپار بارىسىندا 2 تريلليون دوللاردان استام سوماعا جۋىق كەلەتىن كەلىسىمدەرگە قول قويىلدى. ولاردىڭ ىشىندە ساۋد ارابياسىنان 600 ميلليارد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيالىق مىندەتتەمە، كاتارمەن 1,2 تريلليون دوللارلىق ەكونوميكالىق الماسۋ تۋرالى كەلىسىم، اقش پەن كاتار اراسىنداعى 243,5 ميلليارد دوللارلىق ساۋدا جانە قورعانىس كەلىسىمدەرى، سونداي-اق اقش پەن بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى اراسىنداعى 200 ميلليارد دوللارلىق كوممەرتسيالىق مامىلەلەر بار.

پرەزيدەنت ترامپتىڭ تاياۋ شىعىس ەلدەرىمەن ورناتقان تاريحي ىنتىماقتاستىعى اقش ەكونوميكاسىن نىعايتىپ قانا قويماي، ايماقتاعى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى ارتتىرىپ، بولاشاقتا گۇلدەنگەن ءارى قاۋىپسىز الەم قالىپتاستىرۋعا جول اشادى. بۇل تۋرالى اقۇيدىڭ رەسمي سايتى بىلاي دەپ جازدى: «وسى ماڭىزدى كەلىسىمدەردى جۇزەگە اسىرىپ جاتقان كومپانيالار ترامپ اكىمشىلىگىنىڭ كوشباسشىلىعىنا جانە وسىنداي كەلىسىمدەردىڭ جۇزەگە اسۋىنا جول اشقان ەكونوميكالىق احۋالعا العىس بىلدىرەدى».

Alphabet جانە Google كومپانيالارىنىڭ پرەزيدەنتى ءارى باس ينۆەستيتسيالىق ديرەكتورى رۋت پورات تا ءوز پىكىرىن جاريالادى: «ءبىز ترامپ اكىمشىلىگىنىڭ جانە ساۋد ارابياسى كورولدىگىنىڭ بەلسەندىلىگى مەن ساياساتىنا العىسىمىزدى بىلدىرەمىز. ولار ەكى ەلدە دە جاساندى ينتەللەكت سالاسىن جەدەل دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. ءبىز ساۋد ارابياسىنىڭ قوعامدىق ينۆەستيتسيالار قورىمەن (PIF) جاھاندىق AI حابىن قۇرۋ جونىندەگى ارىپتەستىگىمىزدى ماقتان تۇتامىز. بۇل باستاما ساۋد ارابياسىنا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار وسى وڭىردە جۇمىس ىستەيتىن امەريكالىق جانە حالىقارالىق كومپانيالارعا دا يننوۆاتسيا، ەكونوميكالىق ءوسىم جانە قوعامدىق پايدا اكەلەدى. ءبىز بىرلەسىپ جوعارى بىلىكتى جۇمىس ورىندارىن اشىپ، جاساندى ينتەللەكت بويىنشا وقىتۋ باعدارلامالارىن ۇسىنىپ، ادامدارعا جاڭا ءارى تابىستى مانساپ جولدارىن قاراستىرامىز».

ال بۇل بايلانىس تۋرالى «Reuters» اگەنتتىگى دە ءوز كوزقاراسىن جاريا ەتتى. «پرەزيدەنت ترامپتىڭ ساۋد ارابياسى، كاتار جانە بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنە جاساعان ءتورت كۇندىك ساپارى جاي عانا ينۆەستيتسيالىق تابىستارمەن شەكتەلمەيتىن ديپلوماتيالىق شوۋ ەمەس. بۇل ساپار – يراننىڭ قارسىلاسۋ مۇمكىندىگىن تاسادا قالدىرىپ، ءيزرايلدى شەتكە ىسىرىپ تاستاعان، سۇننيتتەر باسقاراتىن جاڭا تاياۋ شىعىس ءتارتىبىنىڭ قالىپتاسقانىن بەكىتە الادى».

ايتا كەتەيىك، گازا سەكتورىنداعى اتىستى توقتاتۋعا قاتىستى ءيزرايلدىڭ ارەكەتسىزدىگى ۆاشينگتوننىڭ شامىنا تيگەن تۇستا ترامپتىڭ بۇل ساپارى يزرايل پرەمەر-ءمينيسترى بينيامين نەتانياحۋعا دەگەن ەلەۋلى ەسكەرتۋ بولدى.

ەندى الپاۋىت اقپارات اگەنتتىگى BBC-ءدىڭ بۇل جاعداي تۋرالى نە جازعانىن وقىلىق. «پرەزيدەنت دونالد ترامپ ساۋد ارابياسىنا جاساعان ساپارى بارىسىندا 142 ميلليارد دوللارلىق قارۋ-جاراق كەلىسىمىن بەكىتىپ، سيرياعا سالىنعان بارلىق سانكتسيالاردى الىپ تاستاۋعا ۋادە بەردى. اقش پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ العاشقى ءىرى شەتەلدىك ساپارى – پارسى شىعاناعىنداعى ەلدەرگە باعىتتالعان جەدەل ساپارى كەزىندە، امەريكا ءۇشىن ساۋد ارابياسىنان ارتىق سەرىكتەس جوق ەكەنىن مالىمدەدى. ەر-ريادتا سويلەگەن سوزىندە ترامپ ەندى سيريانىڭ «ۇلى بولاشاققا» ۇمتىلاتىن ۋاقىتى كەلگەنىن ايتىپ، وعان سالىنعان بارلىق سانكتسيالاردىڭ الىناتىنىن جاريالادى. ساپاردىڭ العاشقى كۇنىندە اقش پەن ساۋد ارابياسى 142 ميلليارد دوللارلىق قارۋ-جاراق كەلىسىمىن جانە بىرقاتار باسقا دا ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جاريا ەتتى. ەلدىڭ تاق مۇراگەرى بۇل جوبالار بولاشاقتا 1 تريلليون دوللارعا دەيىن جەتۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى».

ايتا كەتەيىك، ترامپ ساۋد ارابياسىن 2017 جىلى پرەزيدەنتتىك العاشقى مەرزىمىندە دە شەتەلدىك ساپارلارىنىڭ العاشقىسىن دا وسى ەلدەن باستاعان ەدى. بۇل جولعى ساپار اياسىندا ول كاتار مەن بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنە دە بارادى. ترامپ سەيسەنبى كۇنى ساۋد ارابياسىنا كەلگەندە ونى ەرەكشە ءسان-سالتاناتپەن قارسى الدى – وعان ارنالىپ لاۆاندا ءتۇستى كىلەم توسەلدى. ءتىپتى، ترامپ ءوزى دە سول تۇسكە ۇيلەسەتىن كۇلگىن ءتۇستى گالستۋك تاققان بولاتىن. ەر-رياد بيلىگى 2021 جىلدان باستاپ قىزىل كىلەمنىڭ ورنىنا لاۆاندا ءتۇستى كىلەم قولدانا باستاعان – بۇل پاتشالىقتىڭ ءشول دالا گۇلدەرى مەن جومارتتىعىنىڭ سيمۆولى سانالادى.

وسى ساپارىندا ترامپتى اۋەجايدا تاق مۇراگەر حانزادا مۇحاممەد بين سالمان قارسى الىپ، پرەزيدەنتتىك ءليمۋزيندى اراب جىلقىلارى مىنگەن قۇرمەت قاراۋىلى باستاپ ءجۇردى. ينۆەستيتسيالىق فورۋمدا سويلەگەن سوزىندە ترامپ اقش پەن ساۋد ارابياسى اراسىنداعى قارىم-قاتىناسىن «بۇرىن-سوڭدى بولماعانداي قۋاتتى كۇيدە» دەپ سيپاتتادى. ترامپ شەتەلدىك ينۆەستورلاردى اقش-قا تارتۋ ارقىلى امەريكا ەكونوميكاسىن كوتەرۋدى كوزدەپ وتىر – بۇل ونىڭ ەكىنشى پرەزيدەنتتىك مەرزىمىنىڭ ءتورتىنشى ايىنداعى باستى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى. «مەن ونى (مۇحاممەد بين سالماندى) تىم جاقسى كورەمىن»، – دەدى ترامپ ساۋد ارابياسىنىڭ تاق مۇراگەرى تۋرالى.

تۇيىندەسەك، ەكى ەلدىڭ الپاۋىت ساۋدا كەلىسىمىندە مۇناي ساتىپ الۋ جونىندە دە كەلىسىمدەر بولۋى ابدەن مۇمكىن. ولاي بولسا، بۇل جاعداي مۇناي ەكسپورتتاۋشى ەل - بىزگە قالاي اسەر ەتەدى دەگەن ۇلكەن سۇراقتى ەكونوميستەرگە قويامىز؟

Abai.kz