جۋىردا اقش-تاعى بەدەلدى «Lansing Institute-ءتىڭ» مالىمەتىنشە، قازاقستان ءوزىنىڭ العاشقى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسىن رەسەيدىڭ «روساتومىنا» ەمەس، قىتايدىڭ ۇلتتىق يادرولىق كورپوراتسياسى — «CNNC-كە» سەنىپ تاپسىرعان.

ورتالىق بۇل شەشىمدى استانانىڭ سىرتقى ساياسي سەرىكتەستىكتەرىن ارتاراپتاندىرۋعا، ماسكەۋگە تاۋەلدىلىكتى ازايتۋعا جانە ىقتيمال ەكىنشى دەڭگەيلى سانكتسيالاردان قاشۋعا دەگەن ۇمتىلىس رەتىندە باعالايدى.

«Lansing Institute» ساراپشىلارى بىلاي دەيدى: «قىتايدىڭ ۇسىنىسى ەكونوميكالىق جانە تەحنولوگيالىق جاعىنان تارتىمدى، ويتكەنى «CNNC» وزىق رەاكتورلاردى جانە «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسى اياسىندا ءتيىمدى قارجىلىق شارتتاردى ۇسىنادى. ماسكەۋدىڭ ورنىنا بەيجىڭدى تاڭداۋ — قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياسي باعىتىن قايتا قاراۋعا نيەتتى ەكەنىن بىلدىرەتىن بەلگى. بۇل وڭىرلىك وزگەرىستەرگە اكەلۋى مۇمكىن: وزبەكستان، ارگەنتينا جانە تۇركيا دا وسى جولمەن ءجۇرۋى ىقتيمال»، — دەلىنگەن زەرتتەۋ ماتەريالىندا.

«قازاقستاننىڭ «روساتومنان» باس تارتىپ، قىتايدىڭ «CNNC» كومپانياسىمەن ارىپتەستىك ورناتۋى — ەل ەگەمەندىگىن نىعايتۋعا باعىتتالعان بايسالدى ءارى باتىل قادام. بۇل شەشىم قازاقستاننىڭ حالىقارالىق سەرىكتەستىكتەرىن تەڭگەرىمدەۋگە، گەوساياسي قاۋىپ-قاتەرلەردەن الشاقتاۋعا جانە ەۋرازيا كەڭىستىگىندە جاڭا كۇش تەپە-تەڭدىگىن ورناتۋعا دەگەن ۇمتىلىستى كورسەتەدى»، - دەيدى.

سونىمەن قاتار، ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاننىڭ بۇل تاڭداۋى تەك ۇلتتىق دەڭگەيدەگى ەمەس، ايماقتىق دەڭگەيدەگى سالماقتى وزگەرىستەرگە اكەلۋى مۇمكىن. بۇل ءۇردىس ورتالىق ازيا ەلدەرى ءۇشىن ۇلگى بولا وتىرىپ، رەسەيدىڭ يادرولىق تەحنولوگيالار نارىعىنداعى ىقپالىن السىرەتىپ، قىتايدىڭ جاھاندىق يادرولىق ەكسپورتتاعى ءرولىن كۇشەيتۋى ىقتيمال.

2024 جىلعى 6 قازاندا قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق بولاشاعىن ايقىندايتىن تاريحي وقيعا ءوتتى — ەل ازاماتتارى العاشقى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن (اەس) سالۋ ماسەلەسى بويىنشا رەفەرەندۋمعا قاتىستى. بۇل شەشىم ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق باعىتىنا، ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىگىنە جانە گەوساياسي سەرىكتەستىكتەرىنە تىكەلەي ىقپال ەتەتىن ماڭىزدى قادام رەتىندە باعالاندى.

رەفەرەندۋم ناتيجەسى بويىنشا داۋىس بەرگەندەردىڭ 71,12%-ى —اەس قۇرىلىسىنا «ءيا» دەپ جاۋاپ بەردى. ال 26,15% «جوق» دەپ داۋىس بەرگەندەر ەلدە مۇنداي اۋقىمدى جوباعا ءالى دايىن ەمەس دەگەن پىكىردە. وسىلايشا، كوپشىلىكتىڭ تاڭداۋى – اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ باعىتىن قولدادى.

اتالعان باستامانى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ قاجەتتى جولى رەتىندە سيپاتتادى ءوز سوزىندە:

«حالقىمىز اەس سالۋ ماسەلەسىنە قاتىستى داۋىس بەرىپ جاتىر. رەفەرەندۋم – تىكەلەي دەموكراتيانىڭ وتە ءتيىمدى تەتىگى. حالقىمىز قانداي شەشىم قابىلداسا، مەملەكەتىمىزدىڭ تۇپكى بايلامى دا سولاي بولادى. ناتيجە وڭ بولادى دەپ ويلايمىن. شىن مانىندە، بۇل – تاعدىرشەشتى وقيعا. سوندىقتان مەن رەفەرەندۋمدى قولدايمىن»، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

پرەزيدەنت جۋناليستەردىڭ «رەفەرەندۋم قورىتىندىسى بويىنشا حالقىمىز اەس سالۋدى قولداسا، ونىڭ قۇرىلىسىن قاي ەل جۇرگىزەدى؟» دەگەن سۇراقتارىنا بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى: «بۇل وڭاي ماسەلە ەمەس. ۇكىمەت تالداۋ جاساپ، ءتيىستى كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە ءتيىس. مەنىڭ پىكىرىمشە، قازاقستاندا ەڭ وزىق تەحنولوگيالارى بار الەمدىك كومپانيالاردان قۇرالعان حالىقارالىق كونسورتسيۋم جۇمىس ىستەۋى قاجەت. قالعانىن ۋاقىت كورسەتەدى»، — دەدى.

الايدا، پرەزيدەنت ايتقانداي، «قالعانىن ۋاقىت كورسەتىپ»، بۇل تاقىرىپ توڭىرەگىندە ءتۇرلى بولجامدار مەن پىكىرلەر پايدا بولدى. باستاپقىدا رەسەيلىك «روساتوم» كومپانياسى اەس قۇرىلىسىن جۇرگىزۋى مۇمكىن دەگەن اقپاراتتار تارادى. بىراق كەيىنىرەك حالىقارالىق ساراپتاما ورتالىقتاردىڭ زەرتتەۋلەرى بۇل جورامالعا ناقتى بالاما ۇسىندى.

توميريس سايتحۋدجا

Abai.kz