.png)
روالد دال. اپاتتىڭ تۋى
روالد دال - بريتاندىق جازۋشى، اقىن جانە ستسەناريست، كوپتەگەن رومانداردىڭ اۆتورى.
- مىنە، ەندى ءبارى جاقسى بولدى، - دەدى دارىگەر. - ونىڭ داۋىسى ارەڭ شىقتى، الىستان ءبىر جەردەن سويلەپ تۇرعانداي ەستىلدى. – ۋايىمداماڭىز، دەمالىڭىز. ءسىز ۇل تاپتىڭىز.
- نە دەيسىز؟
- ءسىزدىڭ ۇلىڭىز عاجاپ. ءسىز تۇسىنەسىز بە؟ عاجاپ ۇل. ەستيسىز بە، ونىڭ جىلاعانىن؟
- دارىگەر، ونىڭ قالى قالاي، جاقسى ما؟
- ارينە، جاقسى.
- وتىنەمىن، ماعان ۇلىمدى كورسەتىڭىزشى.
- قازىر ۇلىڭىزدى كورەسىز.
- ءسىز ءبارى جاقسى ەكەنىنە سەنىمدىسىز بە؟
- ابدەن سەنىمدىمىن.
- ول ءالى جىلاپ جاتىر.
- دەمالۋعا تىرىسىڭىز.سىزگە مۇلدە الاڭداۋعا بولمايدى..
- دارىگەر، مەن ونى كورگىم كەلەدى. كورسەتىڭىزشى.
- قىمباتتىم، - دەدى دارىگەر بوسانعان ايەلدىڭ قولىن سيپاپ، - ءسىز ادەمى، مىقتى، دەنى ساۋ ۇل تاپتىڭىز. ءسىز مەنىڭ ايتقانىما نە سەنبەيسىز بە؟
- اناۋ ايەل وعان نە ىستەپ جاتىر؟
- ۇلىڭىزدى سىزگە ۇنايتىنداي ەتىپ قۇنداقتاپ جاتىر، - دەپ جاۋاپ بەردى دارىگەر. - ءبىز ونى ازداپ جۋامىز. سوندىقتاندا ءسىز بىزگە ءبىر - ەكى مينۋت ۋاقىت بەرىڭىز.
- ونىمەن ءبارى جاقسى دەپ ماعان انت ەتىڭىز.
- انت ەتەمىن. ەندى جاتىپ، دەمالىڭىز. كوزىڭىزدى جۇمىڭىز. كانە، كوزىڭىزدى جۇمىڭىز. ءيا، سولاي. مىنە، جاقسى. اقىلدى قىز…
- مەن بالامنىڭ امان قالعانى ءۇشىن ۇنەمى جالبارىنىپ كۇن سايىن دۇعا وقىدىم، دارىگەر.
- ارينە، ول ءومىر سۇرەدى، الاڭداماڭىز.
- ال قالعاندارى امان قالمادى.
- نە دەدىڭىز؟
- دارىگەر، مەنىڭ بالالارىمنىڭ بىرەۋى دە امان قالمادى.
توسەكتىڭ ارتىندا تۇرعان دارىگەر جاس ايەلدىڭ بوزعىلت، شارشاعان جۇزىنە قارادى. ول ونى بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن ەدى. ولار كۇيەۋىمەن قالاعا جاقىندا كەلگەن. بوساندىرۋ كەزىندە كومەكتەسۋگە كەلگەن قوناق ءۇيى يەسىنىڭ ايەلى ونىڭ كۇيەۋى شەكاراداعى جەرگىلىكتى كەدەندە جۇمىس ىستەگەنىن، ءۇش اي بۇرىن كۇيەۋى ەكەۋى كۇتپەگەن جەردەن وسىندا كەلگەنىن ايتتى. ولاردىڭ زاتتاردان تەك ءبىر قول ساندىق پەن چەموداندارى بولعان. كۇيەۋى - تاكاپپار، قيانقى، بۇزىق، كىشكەنتاي ىشكىش ماسكۇنەم، بىراق ونىڭ جاس ايەلى جۇمساق ءارى تاقۋالى ادام كورىندى، - دەيدى قوناق ءۇيى يەسىنىڭ ايەلى. ايەل ەشقاشاندا كۇلگەن ەمەس. ولار قوناق ۇيىندە تۇرعان بىرنەشە اپتا ىشىندە قوناق ءۇي يەسى ايەلدىڭ جۇزىنەن كۇلىمسىرەگەنىن ءبىر كورمەپتى. ماسكۇنەمنىڭ بۇل ءۇشىنشى نەكەسى كورىنەدى، ءبىرىنشى ايەلى قايتىس بولىپتى، ەكىنشىسى ونى تاستاپ كەتتى دەگەن قاۋەسەت ءجۇر. نەلىكتەن؟ سەبەبى، ولار وتە ەرەكشە بولدى دەيدى. بىراق بۇل وسەك قانا.
دارىگەر كەرۋەتكە ەڭكەيىپ، بوسانعان ايەلدىڭ كەۋدەسىندەگى كورپەنى تۇزەدى.
-سىزگە ۋايىمداۋعا بولمايدى، - دەپ سىبىرلادى. – بالاڭىز ءبىر قالىپتا.
-سوڭعى ون سەگىز ايدا مەن ءۇش بالامنان دا ايىرىلدىم، سوندىقتان مەنى شامادان تىس ۋايىمداعانىم ءۇشىن كىنالاماڭىز.
-ۇشەۋىنەن؟
-بۇل مەنىڭ سوڭعى ءتورت جىلداعى.... ءتورتىنشى ءسابيىم.
دارىگەر بايقاتپاي اياعىنىڭ ۇشىمەن قوزعالدى.
- سىز ولاردىڭ ءبارىن، ۇشەۋىن، بىرىنەن سوڭ ءبىرىن جوعالتۋ دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلەسىز بە؟ ولار قازىردە مەنىڭ كوزى الدىمدا تۇرادى. مەن كۇندە گۋستاۆتىڭ ءجۇزىن كورەمىن، ۇلىم مەنىڭ جانىمدا توسەكتە جاتقانداي. گۋستاۆ وتە ادەمى بالا ەدى، دارىگەر. بىراق ول ۇنەمى اۋىراتىن. بالالار ءجيى اۋىرىپ بالاڭا كومەكتەسە الماساڭ، ودان جامان نارسە جوق ەكەن.
- مەن تۇسىنەمىن.
ايەل كوزىن اشىپ، دارىگەرگە قاراپ، باسىن باسقا جاققا بۇردى.
-مەنىڭ كىشكەنتاي قىزىمنىڭ ەسىمى يدا ەدى. ول روجدەستۆو قارساڭىندا قايتىس بولدى. وسىدان ءتورت اي بۇرىن. ءسىز مەنىڭ يدامدى كورسەڭىز عوي، دارىگەر.
-ءسىزدىڭ ەندى جاڭا نارەستەڭىز بار.
-بىراق يدا وتە كورىكتى بولاتىن.
-ءيا، مەن بىلەمىن، - دەدى دارىگەر.
-ءسىز ونى قايدان بىلەسىز؟! - دەپ ايەل جەكىرىپ جىبەردى.
- مەن ونىڭ كەرەمەت بالا بولعانىنا كۇمانىم جوق. بىراق مىناۋ بالا دا جامان ەمەس. - دارىگەر توسەكتەن بۇرىلىپ، بولمەنى ارالاپ، تەرەزەنىڭ جانىنا كەلىپ تۇردى. كوشەگە قارادى. جولدىڭ ارتىندا ول ۇيلەردىڭ قىزىل شاتىرلارىنا، توبە تاقتايشالارىنا سوعىلعان ۇلكەن جاڭبىر تامشىلارىن كوردى. ءساۋىر ايىنىڭ بۇلتتى جاڭبىرلى كۇنى ەدى.
- دوكتور، يدا ەكى جاستا، وتە كورىكتى بولاتىن، مەن وعان تاڭەرتەڭ كيىم كيگىزگەننەن كەيىن، كەشكە دەيىن، قايتادان بەسىگىنە جاتقىزعانعا دەيىن قىزىمنان كوز المايتىنمىن. مەن ۇنەمى بالاما بىردەڭە بولماسىن دەپ ۇنەمى قورقىنىش سەزىمدە جۇرەتىنمىن. گۋستاۆ قايتىس بولدى، مەنىڭ كىشكەنتاي وتتو دا قايتىس بولدى، يدا بولسا ءتىرى ەدى. كەيدە مەن ءتۇن ورتاسىندا ويانىپ، بەسىككە اقىرىن جاقىنداپ، قىزىمنىڭ تىنىس الىپ جاتقانىنا كوز جەتكىزۋ ءۇشىن ونىڭ كەۋدەسىنە قۇلاعىمدى توساتىنمىن.
- دەمالۋعا تىرىسىڭىز، - دەدى دارىگەر ايەل توسەگىنە ورالعاندا، - دەمالۋعا تىرىسىڭىز.
- يدا قايتىس بولعاندا... مەن قايتادان جۇكتى بولدىم، دارىگەر. يدا قايتىس بولعاننان ءتورت ايدان كەيىن، ونى جەرلەپ كەلگەن سوڭ «مەن ەندى بالا تاپپايمىن! مەن ەندى تۋعىم كەلمەيدى! مەن قازىردىڭ وزىندە قانشا بالامدى جەرگە كومدىم» - دەدىم. ال مەنىڭ كۇيەۋىم قوناقتارمەن بىرگە سىراعى تويىپ تۇرىپ، ماعان جالت بۇرىلىپ: «كلارا، ساعان مەنىڭ جاقسى جاڭالىعىم بار» - دەيدى. ءسىز ەلەستەتە الاسىز با، دارىگەر؟ ءبىز ءۇشىنشى بالامىزدى جەرلەپ كەلگەندە، ول سىرانى كرۋجكاسىن سىمەرە ءىشىپ، ونىڭ جاقسى جاڭالىعى بار ەكەنىن ايتادى. «بۇگىن مەنى برنوعا جىبەردى، سوندىقتان، كانە، جينال. ساعان تۇرعان جەرىڭدى اۋىستىرۋ كەرەك، كلارا، سوندا سەنىڭ جاڭا دارىگەرىڭ بولادى» - دەيدى ماعان ول.
- وتىنەمىن، ەندى سويلەمەڭىزشى.
- ايتىڭىزشى، ءسىز سول جاڭا دارىگەرسىز بە؟
- ءيا.
- دارىگەر، مەن قورقامىن.
- ۋايىمداماۋعا تىرىسىڭىز.
- ەندى وسى، ءتورتىنشى بالامنىڭ مۇمكىندىگى بار ما؟
- ءسىز بۇل تۋرالى ويلاۋدى توقتاتۋىڭىز كەرەك.
- مەن مۇنى ويلاماي تۇرا المايمىن. تۇقىم قۋالاۋشىلىق قۇرتاتىنىن بولدى بالالارىمدى، مەن مۇنى بىلەمىن. مىندەتتى تۇردە بۇعان قارسى نارسە بولۋى كەرەك قوي.
- بوس ءسوزدى توقتاتىڭىز!
- دارىگەر، وتتو كورىنگەنەن كەيىن كۇيەۋىم ماعان نە ايتقانىن بىلەسىز بە؟ ول بولمەگە كىرىپ، وتتو جاتقان بەسىككە ءۇڭىلىپ: «نەگە مەنىڭ بارلىق بالالارىم سونشالىقتى كىشكەنتاي، ءالسىز بولۋى كەرەك؟» دەدى.
- ول مۇنى ايتپاعانىنا سەنىمدىمىن.
- وتتو جاتقان بەسىكتە كىشكەنتاي جاندىككە قاراپ تۇرعانداي: «ولار نەگە ءىرى ەمەس» دەيدى. مىنە، سولاي. وسىدان ءۇش كۇن وتكەن سوڭ وتتو قايتىس بولدى. ءبىز ونى شومىلدىرۋ ءراسىمىن وتكىزدىك، ول سول كۇنى كەشتە ءولدى. سودان كەيىن گۋستاۆ ءولدى. سودان كەيىن يدا.... بالالارىمنىڭ ءبارى ءولدى، دارىگەر، ءۇيىمىز بىردەن بوس قالدى….
- بۇل تۋرالى ەندى ويلاماڭىز.
- بۇل دا وتە كىشكەنتاي ما؟
- ول قالىپتى بالا.
- بىراق كىشكەنتاي؟
- مۇمكىن ءسال كىشكەنتاي شىعار. بىراق بۇل سابيلەر كوبىنەسە ۇلكەندەرگە قاراعاندا كۇشتى. فراۋ گيتلەر، ەلەستەتىپ كورىڭىزشى، ءبىر جىلدان كەيىن ول جۇرۋگە ۇيرەنەدى. مۇنىڭ قانشالىقتى عاجاپ ەكەنىن ويلاپ كورىڭىزشى!
ايەل ۇندەمەدى.
- ال ەكى جىلدان كەيىن ۇلىڭىز شۇلدىرلەپ سويلەي باستايدى، ءسىزدى ءوزىنىڭ ءارتۇرلى بوس اڭگىمەلەرىمەن شارشاتادى. ءسىز ونىڭ ەسىمىن كىم قوياتىن بولدىڭىز؟
- ەسىمىن؟
- ءيا، ەسىمىن.
- بىلمەيمىن. مەن بۇعان سەنىمدى ەمەسپىن، كۇيەۋىم ەگەر ۇل بالا بولسا، ءبىز ونى ادولفۋس دەپ اتايمىز دەگەن بولاتىن.
- ياعني، ونىڭ اتى ادولف دەڭىز؟
- يا. كۇيەۋىم ادولف ەسىمىن جاقسى كورەدى، ويتكەنى ول الويسكە ۇقساس. مەنىڭ كۇيەۋىمنىڭ اتى- الويس.
- تاماشا.
- جوق، جوق! — ول كەنەتتەن توسەككە وتىرا سالىپ، جىلاپ جىبەردى. - وتتو دۇنيەگە كەلگەندە ماعان ءدال وسىنداي سۇراق قويعان! بۇل ونىڭ دا ولەتىنىن بىلدىرەدى! ونى دەرەۋ شومىلدىرۋ ءراسىمىن وتكىزۋ كەرەك!
- ءيا، ءيا، - دەدى دارىگەر الاقانىن ايەلدىڭ يىعىنا اقىرىن قويىپ، - مۇنىڭ ءبارى بوس ءسوز. مەن سىزگە ايتايىن: مۇنىڭ ءبارى بوس ءسوز. مەن جاي عانا قىزىعۋشىلىق تانىتتىم، بار بولعانى سول. مەن ەسىمدەر تۋرالى سويلەسكەندى ۇناتامىن. مەنىڭ ويىمشا، ادولفۋس وتە جاقسى ەسىم. مەنىڭ سۇيىكتى ەسىمدەرىمنىڭ ءبىرى. ءيا، مىنە، ول كەلدى!
قوناق ءۇي يەسى توسەككە قاراي اقىرىن ءوتىپ، نارەستەنى زور كەۋدەسىندە قىسىپ، مۇقيات الىپ ءجۇرىپ.
- مىنە، قانداي، ادەمى ءسابي، - دەپ ايقايلاپ جىبەردى، جادىراپ. - ونى ۇستاعىڭىز كەلە مە، جانىم؟ ونى ءسىزدىڭ جانىڭىزعا قويۋ كەرەك پە؟
- ول جاقسى ورالعان با؟ - دەپ سۇرادى دارىگەر. - مۇندا وتە سۋىق.
- ارينە، جاقسى ورالعان.
بالا ۇلكەن ءجۇن ورامالعا مىقتاپ قۇنداقتالىپ، كىشكەنتاي باسى عانا قۇنداقتان شىعىپ تۇردى. ءۇي يەسى بالانى اناسىنىڭ قاسىنا توسەككە اپارىپ، اقىرىن جاتقىزدى.
- مىنە، - دەدى ول، - ەندى جاتىپ، وعان قالاعانىڭىزشا تاڭدانىڭىز.
مەنىڭ ويىمشا، سىزگە ۇنايدى، — دەدى دارىگەر كۇلىمسىرەپ. - ادەمى بالا.
-ونىڭ قولدارى قانداي ادەمى، — دەپ ساڭق ەتە قالدى ءۇي يەسى. - اسىل ساۋساقتارى قانداي دەسەڭشى!
اناسى قوزعالماي جاتتى. ءتىپتى باسىن بۇرعان ەمەس.
- كانە! - دەپ ءۇي يەسى ايقايلاپ، - ءسىزدى ول تىستەپ المايدى!
- مەن قاراۋعا قورقامىن. مەنىڭ تاعى ءبىر بالام بار ەكەنىنە، ونىڭ امان ساۋ ەكەنىنە سەنۋگە باتىلىم بارمايدى.
- كانە، بالاڭىزدى الىڭىز، وسىنشا قىڭىر بولماڭىزشى.
اناسى باسىن اقىرىن بۇرىپ، ونىڭ الدىندا جاستىقتا جاتقان تاڭقالارلىق تىنىش جاتقان كىشكەنە ءسابيدىڭ الا جۇزىنە قارادى.
- مىناۋ مەنىڭ بالام با؟
- ارينە.
- بىراق.... ول وتە ادەمى ..…
دارىگەر بۇرىلىپ، ۇستەلگە قاراي جىلجىپ، جولساندىعىن جيناي باستادى. اناسى بالانى ءسۇيسىنىپ توسەكتە جاتتى; باۋىرىنا قىسىپ كۇلىمدەپ جاتتى. ايەل باقىتتى ەدى.
-سالەمەتسىڭ بە، ادولفۋس، - دەپ سىبىرلادى. - سالەمەتسىڭ بە، مەنىڭ كىشكەنتاي ادولفىم.
-تشش! قاراڭىزشى، ءسىزدىڭ كۇيەۋىڭىز كەلە جاتىرعان سەكىلدى، - دەدى ءۇي يەسى.
دارىگەر ەسىككە جاقىنداپ، ەسىكتى اشىپ، دالىزگە قارادى.
- گەرر گيتلەر!
- سونىڭ ءوزىمىن.
- كىرىڭىزشى، وتىنەمىن.
ۇزىن بويلى، قويۋ جاسىل ءتۇستى فورماداعى ادام بولمەگە ساق كىرىپ، جان-جاعىنا قارادى.
- قۇتتىقتايمىن، - دەدى دارىگەر. – ءسىز ۇلدى بولدىڭىز.
كىرگەن ادامنىڭ مۇرتى يمپەراتور فرانتس-ءيوسيفتىڭ مانەرىنە قاراي مۇقيات قيىلعان ەدى، ودان سىرانىڭ ءيىسى قاتتى مۇڭكىپ تۇردى.
- ۇل؟
- ءدال سولاي.
- ال، ول قانداي ەكەن؟
- وتە جاقسى. ءسىزدىڭ ايەلىڭىز سەكىلدى وتە جاقسى!.
- جارايدى، - دەپ بۇرىلعان ەركەك اياعىن ىڭعايسىز باسىپ، ايەلى جاتقان توسەككە قاراي ءجۇردى.
- ال، كلارا، قالايسىڭ؟ - دەدى ول مۇرتىنان كۇلىپ.
ول بالاعا قاراپ، سودان كەيىن تومەن قاراي ءيىلدى. سودان، جىلدام قوزعالىپ ونىڭ بەتى نارەستەگە جاقىنداعانشا تومەن قاراي ءيىلدى. ايەلى ونىڭ جانىندا جاتىپ، وعان ىشىنەن قورقىنىشپەن، جالبارىنىپ قارادى.
- ونىڭ كەرەمەت وكپەسى بار، ءسىز ونىڭ كەلمەي جاتىپ شىڭعىرعان داۋىسىن ەستىسەڭىز عوي – دەپ حابارلادى قوناق ءۇي يەسى.
- قۇدايىم- اۋ، كلارا…
- نە، قىمباتتىم، نە بولدى؟
- مىناۋ وتتودان دا كىشكەنتاي عوي، ءوزى!
دارىگەر جىلدام بىرنەشە قادام جاسادى.
- بالامەن ءبارى جاقسى ما، - دەدى ول.
ەر ادام باياۋ تۇزەلىپ، ارتىنا قارادى. ەركەك ابدىراپ، ۇيالعان بولدى.
-الداعان دۇرىس ەمەس، دارىگەر، — دەدى ول، مەن بۇل نەنى بىلدىرەتىنىن بىلەمىن. ءبارى قايتادان قايتالانادى.
- ال، مەنى تىڭدا، - دەپ باستادى دارىگەر.
- ال ءسىز باسقا بالالارمەن نە بولعانىن بىلەسىز بە؟
- ولار تۋرالى ۇمىتىڭىز، گەرر گيتلەر. مىناۋ سابيگە ءومىر ءسۇرۋ كەرەك، وعان مۇمكىندىك بەرىڭىز.
- مىنا كىشكەنتاي السىزگە مە؟!
- ول جاڭا عانا دۇنيەگە كەلدى ەمەس پە.
- ءتىپتى سولاي بولسا دا…
- ءسىز وعان نە ىستەگىڭىز كەلەدى؟ –دەپ قوناق ءۇي يەسى وعان داۋىسىن كوتەردى . - نە مىناۋ نارەستەنى مەرزىمىنەن بۇرىن جەرلەگىڭ كەلە مە؟!
- جاقسى، دوعارىڭىز ! - دەدى دارىگەر ولارعا ۇرىسىپ.
وسى ۋاقىتتا اناسى ەڭىرەپ جىبەردى. ونىڭ دەنەسىنەن قاتتى سىڭسىعان داۋىس شىقتى.
دارىگەر ايەلدىڭ كۇيەۋىنىڭ قاسىنا بارىپ، قولىن يىعىنا قويدى.
- وعان مەيىرىمدى بولىڭىز، - دەپ سىبىرلادى. - وتىنەمىن. بۇل وتە ماڭىزدى.
سودان كەيىن ول ونىڭ يىعىن قاتتى قىسىپ، كەرەۋەتتىڭ شەتىنە قاراي اقىرىن ىعىستىردى. ول تارتىندى. دارىگەر ونىڭ يىعىن ودان دا قاتتى قىسىپ، بارلىق ساۋساقتارىمەن باتىرىپ ەسكەرتكەندەي بولدى. اقىرى كۇيەۋى ەڭكەيىپ، ايەلىنىڭ بەتىنەن قۇلىقسىز سۇيگىسى كەلدى.
- جارايدى، كلارا، - دەدى كۇيەۋى. - جىلاعاندى دوعار.
- الويس، مەن ونىڭ امان ساۋ، ءتىرى قالعانى ۇشىن جالبارىندىم، بىلەسىڭ بە؟
- ءيا.
- كۇن سايىن، وسى كۇنگە دەيىن كۇندە شىركەۋگە بارىپ، ۇلىم امان قالسىن دەپ، تىزەرلەپ وتىرىپ كۇندە دۇعا وقىدىم.
- يا، مەن بىلەمىن، كلارا.
- ۇش ءولىم - ءتورتىنشىسىن مەن كوتەرە المايمىن، سەن مەنى تۇسىنەسىڭ بە؟
- ارينە، تۇسىنەمىن.
- الويس، ادولف ومىر ءسۇرۋى كەرەك، جاراتقان يەم، مەيىرىمدى بول…. ادولف ومىر ءسۇرۋى كەرەك....
تارجىمالاعان سالاۋات كارىم
Abai.kz
