سوڭعى جىلدارى الەۋمەتتىك جەلىلەردەن قازاقتىڭ ويشىل اقىنى، حاكىم ابايدىڭ شالعايىنان الىپ، شاپانىنىڭ ەتەگىنە جارماساتىنداردىڭ ءسوزى جامىراي ەستىلىپ قالاتىن بولدى. «بالا-شاعانىڭ» ءسوزى بىلاي تۇرسىن، ازدى-كوپتى عالىمي اتاق-دارەجەسى بار بىرەۋلەر دە ابايعا قاساقانا سوقتىعۋدى ادەت قىلا باستاعانداي. ولارعا ابايتانۋشى عالىمدار، ادەبيەتشىلەر دەر كەزىندە جاۋاپ بەرىپ وتىرسا دا، ابايعا جاۋىعۋشىلار ارەدىك بوي كورسەتىپ تۇرادى. قازاقستان جازۋشىلار وداعى جۋىردا الەمجەلىدە قاتتى تالقىلانىپ، كوپشىلىكتىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرعان ماسەلەلەرگە بايلانىستى ۇندەۋ جاسادى.

رەداكتسيادان:

ۇلى ابايدىڭ «ولسەم ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما...» دەپ باستالاتىن جان ازاسىن اقتارعان تولعاۋ جىرى بار. ابايدىڭ بۇل تولعاۋى – راسىندا اعايىنمەن ارزۋ ايتىسقان، كەلەر ۇرپاققا مۇڭىن شاعىپ، ءتىل قاتقان رەكۆيەم جىر. اقشاتاۋ باۋىرىنداعى كوشبيكە جايلاۋىندا بولعان بولىستىق سايلاۋدا ابايعا قامشى تيەدى. حاكىمگە قامشى تيگەنى تۋرالى بالاسى تۇراعۇل زامانىندا بىلاي دەپ اشىنا جازعان ەكەن: «ءبىزدىڭ قازاق سورلى مانساپقا تالاسپاي جۇرە مە؟ 1898 جىلى سايلاۋ بولعاندا، بۇرىنعى مۇقىر اتانعان ەلدىڭ سايلاۋىنا مەنىڭ اكەم بارعان. ...مۇقىر بولىسىنىڭ ىشىندەگى مەنىڭ اكەمنىڭ تىلەۋلەستەرى ...جالىنىپ، جالپايىپ اپارعان. اقىلى كوزىندە، ەلدىگى دە، جاۋلىعى دا قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا تۇراتۇعىن قازاق، مەنىڭ اكەمدى كورگەن سوڭ، اكەمنىڭ دوسى جاققا قاراي اۋىسا باستاسا كەرەك. باستىعى ورازباي جولداستارىمەن، «وسىنىڭ وزىنە قول تيگىزىپ، ءبىر تاڭبا سالماساق، ەل ەسكى ادەتىمەن اۋا بەرەدى» دەسىپ، ۋەزنويدىڭ قاسىندا اڭگىمەلەسىپ وتىرعان ابايعا قولدارىڭدى تيگىزىپ، جانجال شىعارىڭدار دەپ جىبەرگەن. ...تاياق ءتيدى نە، تيمەدى نە، ايتەۋىر، «ابايدى ۇردىق!» دەگەن اتىن كوتەرىپ مۇراتىنا جەتتى».

ابايعا قامشى سىلتەگەن، تاياق كوتەرگەن، ارينە، ايتاققا جۇگىرگەن توبىر عوي. سول توبىردىڭ ىشىندە ەلىرىپ، جەلوكپە جاستار دا جۇرگەنگە ۇقسايدى. وكىنىشكە قاراي، ابايمەن الىساتىن اسىرە داڭعوي اۋمەسەرلەر بۇگىنگى جاستار مەن جاسامىستاردىڭ دا اراسىنان كورىنىپ قالىپ جاتىر. شاعىن دەرەكتى فيلمدەر ءتۇسىرىپ تانىلعان ءبىر جۋرناليست-بلوگەر جۋىردا اقىلباي، ءابىش، ماعىشتاي ايبوز ۇلداردى دۇنيەگە اكەلگەن ءدىلدا انامىز بەن اباي اراسىنداعى ەرلى-زايىپتىلارعا ءتان تابيعي جاقىندىقتى انايى سوزبەن جاريالاپ، ەستىگەن ەلدىڭ بەتىن قىزارتتى. ونىسى – الگى جۋرناليست-بلوگەردىڭ وزىنشە حايپ قۋعانى بولسا كەرەك. الگىنىڭ ءىزىن الا تاعى ءبىر دۇلەي: «اباي بالاسى اقىلبايمەن ايەلگە تالاسقان، اباي ماعان اۆتوريتەت ەمەس»، – دەپ شىقتى. شەتەلدە تۇراتىن ءبىر عالىمسىماق، «اباي ولەڭ جازباعان، ابايعا وي دا، اقىندىق تا قونباعان» دەگەندى ايتىپ جەر-الەمدى شۋلاتىپ ءجۇر. ءبىر سۇمدىعى – وسىنىڭ ءبارى تۇتاس ەل بولىپ جانە يۋنەسكو دارەجەسىندە اتالىپ ءوتىپ جاتاتىن اباي قۇنانبايۇلىنىڭ ايتۋلى مەرەيجاستارىنىڭ قارساڭىندا ءار-اركىمنىڭ اۋزىنان ايتىلادى دا ارىقاراي بىقسي جونەلەدى. سوعان قاراعاندا بۇل – قازاقتىڭ ابايداي اسقار تاۋىن قۇلاتىپ، رۋحىن سىندىرۋعا ارنالعان استىرتىن ارەكەتتەردىڭ ءبىرى مە دەپ قالاسىڭ.

ءبىزدىڭ ەلىمىزدە مەملەكەت باسشىسىنان باستاپ پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ، سۋديالاردىڭ، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ، قاراپايىم ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن قورعاپ، ار-وجدانىن قورعايتىن زاڭ نورمالارى كونستيتۋتسيامىزدا، قىلىمىستىق كودەكستە، ءباسپاسوز قىزمەتىندە ارنايى كورسەتىلگەن. بىراق بۇل زاڭ نورمالارى «ورتامىزدا جۇرگەن ازاماتتىڭ اروجدانىنا قول سۇقپا، ابايلا، ونىڭ كوزى كەتكەن سوڭ نە دەسەڭ دە ءوزىڭ ءبىل» دەگەندى عانا تالاپ ەتپەسە كەرەك. قازاقتىڭ احلاعىندا: «ولگەن ادامنىڭ جامانى جوق...». ءبىز ءبارىمىز – ەل بولىپ، جۇرت بولىپ، زاڭ، قۇقىق ماسەلەسىن قاداعالايتىن ورگاندار مەن قوعامدىق ينيستيتۋتتار بولىپ، اباي مەن وزگە دە اسىلدارىمىزدى اۋزى لاس ارام نيەتتىلەرگە قورلاتپاي، جاس وسكىندى ۇلتتىق ينابات پەن ادەپكە شاقىرۋىمىز قاجەت.

«ولسەم ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما...» اتتى رەكۆيەم-جىرىندا اباي كەلەر ۇرپاققا قاراتىپ نە دەپ ەدى؟ ەسكە الايىقشى.

وي كىرگەلى تيمەدى ەرىك وزىمە،
ساندالمامەن كۇن كەشكەن تۇسپە ىزىمە.
ءوزى ەرمەي، ەرىك بەرمەي، جۇرت قور ەتتى،
سەن ەسىركە، تىنىش ۇيقتات، باق سوزىمە!

جۇرەگىڭنىڭ تۇبىنە تەرەڭ بويلا، جاس ۇرپاق! حاكىم اتاڭدى ورىنسىز ىرجاقپەن تەككە مازالاما!

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ حاتشىلىعى

17.07.2025 جىل

Abai.kz