شىعىستا «كۇلشەلى بالا سۇيمەككە جاقسى» دەگەن ءسوز بار. بۇگىندە ءدال سول «كۇلشەلى بالاداي» ۋكرايناعا قاتىستى اقش پەن ەۋروپا رەسەيدىڭ يمپەريالىق ساياساتىن تەجەي الاتىن ءتۇرلى قاۋىپسىزدىك كەپىلدىكتەرىن قاراستىرىپ وتىر. بۇل ماسەلە بىردە – بىرلەسىپ، ەندى بىردە – ءار مەملەكەت جەكەلەي تالقىلاپ كەلەدى. بۇل تۋرالى Mezgil.kz اقپاراتتىق پورتالى ءوزىنىڭ ساراپتاماسىن ۇسىنادى. 

ۋكراينانى قورعاۋدىڭ 4 نۇسقاسى

«The Times» باسىلىمىنىڭ حابارلاۋىنشا, قازىر اقش پەن ەۋروپا ۋكراينانى قورعاۋدىڭ ءتورت ءتۇرلى نۇسقاسىن ازىرلەۋدە. بريتاندىق گازەت جازعانداي، سوڭعى ون كۇن ىشىندە اسكەري باسشىلىق اقش قولدايتىن ەۋروپالىق جوسپاردى دايىنداۋعا كىرىسكەن.

ءبىرىنشى نۇسقا – ۋكراينا اۋماعىندا اسكەرلەردى وقىتۋ. ۇلىبريتانيا مەن فرانتسيا لۆوۆ ماڭىنا مىڭداعان اسكەري قىزمەتشىسىن جىبەرىپ، ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرىن دايارلاۋعا كىرىسە الادى. بۇل ءۇشىن كيەۆتە بريتاندىق وفيتسەر باسقاراتىن ۇيلەستىرۋ ورتالىعى قۇرىلماق. سونىمەن بىرگە ەۋروپا قارۋ-جاراق جەتكىزۋدى جالعاستىرىپ، ەلدىڭ اۋە كەڭىستىگىن «تايفۋن» نەمەسە F-35 ۇشاقتارى كۇزەتەدى. اقش بولسا اسكەري ءارى بارلاۋ سالاسىندا قولداۋ كورسەتۋگە دايىن.

ەكىنشى نۇسقا – اقش-قا شەكتەۋلى كەپىلدىكتەر بەرۋ. بۇل قادام ەۋروپانى ۋكرايناعا اسكەر ەنگىزۋ قاجەتتىلىگىنەن قۇتقارۋى مۇمكىن. «نيەت بىلدىرۋشىلەر كواليتسياسى» اۋەدەن پاترۋلدەۋدى كۇشەيتىپ، ءتىپتى ۇشۋعا بولمايتىن ايماق ەنگىزۋدى دە قاراستىرادى.

ءۇشىنشى نۇسقا – ناتو جارعىسىنىڭ 5-بابىنا ۇقساس جۇيە. ياعني ۋكرايناعا ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك بەرىلەدى: وعان جاسالعان شابۋىل وداقتاس ەلدەردىڭ بارىنە جاسالعان ارەكەت رەتىندە قاراستىرىلادى.

ءتورتىنشى نۇسقا – ناتو-عا مۇشە ەمەس ەلدەرگە بەرىلەتىن كەپىلدىك مودەلى. بۇل نۇسقا اقش-تىڭ جاپونيا نەمەسە وڭتۇستىك كورەيامەن جاساسقان اسكەري وداقتارىنا ۇقساس. ماسەلەن، 1960 جىلعى اقش–جاپونيا كەلىسىمى ۆاشينگتوندى توكيونى قورعاۋعا مىندەتتەيدى ءارى امەريكالىق اسكەري بازالاردىڭ ورنالاسۋىنا جول اشادى. مۇنداي فورمات رەسەيدىڭ «ناتو ۋكراينانىڭ شەكاراسىنا جاقىنداماسىن» دەگەن تالابىن دا جوققا شىعارۋى مۇمكىن.

ۋكرايناعا ارنالعان قاۋىپسىزدىك كەپىلدىكتەرى

«Bloomberg» اگەنتتىگىنىڭ دەرەگىنشە, ەۋروپالىق كوشباسشىلار قازىر «ناتو-لايت» نۇسقاسىن دا تالقىلاۋدا. يتالياندىق جوسپار بويىنشا، ۋكرايناعا شابۋىل جاسالعان جاعدايدا وداقتاستار 24 ساعات ىشىندە قانداي شارا قولداناتىنىن شەشۋگە ءتيىس. بۇل ناتو-نىڭ ۇجىمدىق قورعانىس مىندەتتەمەلەرىنە تولىق ساي كەلمەيدى، بىراق كەلىسىمگە قول قويعان ەلدەردى شۇعىل ارەكەت ەتۋگە مىندەتتەيدى. ونىڭ ىشىندە اسكەري كومەك، ەكونوميكالىق قولداۋ، سانكتسيالار ەنگىزۋ سىندى قادامدار بار.

«The Times» تاعى ءبىر مالىمەتىندە, ەۋروپا ترامپتى رۋمىنيادا امەريكالىق جويعىشتاردى ورنالاستىرۋعا شاقىرعانىن جازادى. ناتو رەسەيدىڭ قايتا شابۋىلىن بولدىرماۋ ءۇشىن ەۋروپادا جاڭا ءىرى اۆيابازا سالۋدى دا قاراستىرۋدا. جابىق كەزدەسۋدە بۇل ماسەلەنى گەنەرال دەن كەين باسقارعان.

دۇيسەنبى كۇنى ترامپ اقش اسكەرىن ۋكرايناعا جىبەرمەيتىنىن مالىمدەدى. دەگەنمەن، قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگى اياسىندا «اۋە قولداۋىن» كورسەتۋگە دايىن ەكەنىن ايتتى.

رۋمىنياداعى امەريكالىق جويعىشتاردان بولەك، ەۋروپالىق ەلدەر ۋكراينا بارلاۋىندا امەريكالىق «GPS» پەن سپۋتنيكتەردى پايدالانۋ قۇقىعىن ساقتاپ قالعىسى كەلەدى. سونداي-اق ولار «Patriot» پەن «NASAMS» زەنيتتىك كەشەندەرىن جەتكىزۋدى، قارا تەڭىز ۇستىندە بارلاۋ ۇشاقتارىنا رۇقسات بەرۋدى تالاپ ەتۋدە. ۇلىبريتانيا ااك سوعىستىڭ العاشقى كۇندەرىنەن بەرى «Rivet Joint» ۇشاقتارىن قولدانىپ كەلەدى، بىراق ولاردىڭ ۇشۋى ءۇشىن اقش-تىڭ ماقۇلداۋى قاجەت ەكەنى ەسكەرىلۋدە.

«نيەت بىلدىرۋشىلەر كواليتسياسى» اياسىندا ۇلىبريتانيا ۋكراينانىڭ باتىسىنا «Typhoon» جويعىشتارىن جانە 3-5 مىڭ ساربازدان تۇراتىن بريگادانى جىبەرۋدى ۇسىندى. فرانتسيا، كانادا مەن اۆستراليا دا ءوز اسكەرىن ورنالاستىرۋى مۇمكىن.

وسىلايشا، ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، «اربانى سىندىرماي، وگىزدى دە ولتىرمەيتىن» ەڭ قولايلى جول – ءتورتىنشى نۇسقا بولىپ تۇر.

Abai.kz