سونىمەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «جاساندى ينتەللەكت داۋىرىندەگى قازاقستان: وزەكتى ماسەلەلەر جانە ونى تۇبەگەيلى تسيفرلىق وزگەرىستەر ارقىلى شەشۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋى ەلىمىزدە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر.

ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن تالداي وتىرىپ، بۇگىنى مەن بولاشاعىن بەلگىلەيتىن ءار جولداۋدىڭ ارينە، وزىندىك ورنى بار. ارينە، پرەزيدەنتتىڭ جىل سايىن حالىققا ارناپ جولداپ جاتاتىن جولداۋلارىنىڭ ورىندالىپ تا، ورىندالماي اياعى سيىرقۇيىمشىقتانىپ كەتىپ جاتقاندارى دا بارشىلىق. ءار جولداۋدان كەيىن ونى ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان ۇكىمەتتىڭ ءىس-شارالار جوسپارى بەكىتىلىپ، جۇزەگە اسىرىلاتىنى دا بەلگىلى. ەل يگىلىگى ءۇشىن جۇزەگە اساتىن سان-سالالى سالالاردىڭ دامۋىنا بەك قۋانامىز.

كەشەگى جاڭا جولداۋداعى اتالعان ماسەلەلەردىڭ ءبارى دە ۇكىمەتتىك ورگاندار تاراپىنان قولعا الىنعان جانە الداعى جوسپارلانعان ماقساتتارمەن ۇندەسىپ جاتقانى انىق. وسى ارادا مەن باسقا كوتەرىلگەن ماسەلەلەرگە توقتالماي، كوڭىلىمە الاڭداۋشىلىق تۋدىرعان مىنا ماسەلەگە ەل كوڭىلىن اۋدارعىم كەلەدى.

جولداۋداعى ...«جەتىنشى. ەكونوميكانى جان-جاقتى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى ادام كاپيتالىن دامىتۋعا قاتىستى جاڭا مىندەتتەر جۇكتەيدى.

...ەلىمىز ءبىلىم ەكونوميكاسىنا كوشىپ جاتىر. سوندىقتان عىلىم، ءبىلىم جانە يننوۆاتسيا سالاسىن باسقارۋ تاسىلدەرىن ءوزارا بايلانىستىرۋ وتە ماڭىزدى.

...بىلىكتى ماماندارىمىزدى ەلگە قايتارۋدىڭ ءتيىمدى تاسىلدەرىن ويلاستىرىپ، قولدانىسقا ەنگىزۋ كەرەك. كادر تاپشىلىعىن جويۋ ءۇشىن كوشى-قون ساياساتىن دا قايتا قاراعان ءجون.

شەتەلدەن ەلىمىزدى دامىتۋعا ۇلەس قوسا الاتىن مىقتى مامانداردى ۇلتىنا قاراماي تارتۋ – وتە ماڭىزدى مىندەت. ولاردىڭ قازاقستاندا قالۋىنا جاعداي جاساۋ كەرەك. سەبەبى بىزگە بىلىكتى ماماندار وتە قاجەت. اسىرەسە تەحنيكالىق ماماندىقتاردى مەڭگەرگەن ءوز ءىسىنىڭ ناعىز شەبەرلەرى كەرەك. قازىرگى تىلمەن ايتساق، «ساپاسى جوعارى ادامي رەسۋرستار» قاجەت. ويتكەنى بىلىكتى، سانالى ادامدار – ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ ارقاۋى، ەل بولاشاعىنىڭ كەپىلى»...

ويلاپ، سارالاپ كورەيىكشى، جولداۋداعى ءدال وسى ايتىلعان ماقسات نەنى مەڭزەيدى. ينۆەستيتسيا دەپ جاتىرمىز، وتىز جىل بويى ايتىلىپ كەلە جاتقان ول جايلى دا بولەك اڭگىمە. ول دا قايتالانىپ، ايتا-ايتا جاۋىر بولىپ بارادى. ال ەندى ونى قويا تۇرىپ «كادر تاپشىلىعىن جويۋ ءۇشىن كوشى-قون ساياساتىن دا قايتا قاراعان ءجون. ...شەتەلدەن ... مىقتى مامانداردى ۇلتىنا قاراماي تارتۋ...» دەپ ايتىلعان ءسوز، اتىلعان وق نەنى مەڭزەيدى. ەندىگى جەتپەگەنى سولار ما. ولار ونسىز دا ءبىزدىڭ ىشىمىزگە كىرىپ الىپ، ءوز جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىر ەمەس پە. بۇل قانداي ساياسات. ەگەر ولار مىقتى مامان بولسا ءوز ەلدەرىن جارىلقاماي ما. ايتىلىپ وتىرعان شەتەلى تاعى كىم؟ ارينە، ءبىزدىڭ ادامي رەسۋرستارىمىزدى دا، بايلىعىمىزدى دا ۋىسىنان شىعارعىسى كەلمەي وتىرعان قىتاي مەن رەسەيدەن كەلەتىن مامانداردان باسقا كىم بار دەيسىڭ. سوندا ءبىزدىڭ مىقتى ماماندارىمىز ەندى نە ىستەيدى. «ۇلتىنا قاراماي تارتۋ...، ولاردىڭ قازاقستاندا قالۋىنا جاعداي جاساۋ كەرەك...» دەيدى. سوندا قازاق جەرى تاعى دا باياعىداي شەتەلدەردەن قاشقان-پىسقان مامانداردىڭ مايشەلپەگىنە اينالماق پا. ءدال قازىرگى اۋمالى-توكپەلى زاماندا وسىنداي ماقسات قويۋ ەشقانداي ەلدىڭ ساياساتىندا جوق شىعار. ەگەر ەسەپتەسەك، ءدال قازىر ءبىزدى شەتەلدەن كەلىپ «جارىلقاپ، ەكونوميكامىزدى كوككە كوتەرىپ جۇرگەن» شەتەلدىكتەر ءجۇز مىڭداپ سانالماي ما؟ ەندى ءدال وسى ءبىر اۋىز ءسوزدى تالداي بەرسەك، جۇرەك سىزدايدى، ءىش قازانداي قاينايدى. وسى  مەنىڭ جازعانىمنان سوڭ تالاي وي-پىكىرلەر ايتىلار...

وسىدان ءبىر جىل بۇرىن ەل پرەزيدەنتى رەسەيدىڭ «يزۆەستيا» گازەتىنە بەرگەن ماقالاسىندا «قازىر قازاقستاندا رەسەيدىڭ 23 مىڭ كومپانياسى تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتىر. ونىڭ 4 مىڭى كەيىنگى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە قۇرىلدى.» دەپ جازعان ەدى. ولاردىڭ نە ىستەپ، نە قويىپ جاتقانىن ءبىر قۇداي ءبىلسىن دەپ قويايىن. ونداعى قانشاما مىڭداعان قىزمەتكەر ادامدار ابدەن ورنىعىپ، جاعدايىن جاساپ تا العان شىعار...

ءبىزدىڭ وسى وتىز جىل بويى دامىعان ەلدەردەن «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن، باسقا دا ءوز بەتىمەن وقىپ-توقىپ ءىلىم-ءبىلىم العان مىڭداعان جاستارىمىز قايدا ءجۇر؟ باسىندا ايتىلعاندا ولار ەلىمىزدى دامىتىپ، بيىككە كوتەرەدى دەگەن جالىندى ۇراندار قايدا قالدى؟ الدە ولاردىڭ ماقساتى مەن ىقىلاسىن، ۇمتىلىسىن تۇنشىقتىرىپ تاستادىق پا. الدە ءبارى سول شەتەلدەردە قالدى ما.

بۇل ورايدا جولداۋداعى بىلىكتى مامانداردى ەلگە قايتارۋ تاسىلدەرىن قاراستىرۋ كەرەك دەگەنى دە ءجون ءسوز. ماسەلەنى وسىدان باستاساق دۇرىس بولار ەدى.

سونىمەن قاتار شەتەلدەردەن مامان تارتۋ ءۇشىن «كوشى-قون ساياساتىن قايتا قاراعان ءجون» دەيدى. سوندا مامان تارتۋ ءۇشىن سوناۋ تۇراقسىز الەمتاپىرىق بولىپ جاتقان ازيا مەن تاياۋ شىعىس، افريكا مەن كورشىلەس ەلدەردەن قايدا بارارىن بىلمەي جاتقان ميگرانتتار ءۇشىن جاسالىپ جاتقان ساياسات پا. وتكەندە وسى الەۋمەتتىك جەلىلەردەن ءبىر سىبىس شىعىپ ەدى. الگى قىرقىسىپ، سىيىسپاي جاتقان جەبىرەيلەر مەن پالەستينالىقتاردى ءبىزدىڭ ەلگە جىبەرىپ قالۋى مۇمكىن دەگەن. مۇمكىن سونىڭ اسەرى مە. ءيا، وسى ماسەلەنى ويلاعاندا ويىمىزعا نەبىر جامان وي كەلەدى. ءوزىمىز ەڭسەمىزدى كوتەرە الماي جاتقاندا تاعى دا باياعى كەڭەس كەزىندەگىدەي شىرماۋىققا ءتۇسىپ قالۋىمىز ابدەن مۇمكىن ەمەس پە. دەگەنمەن باسقا ەمەس، ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن قاۋىپتى بۇل.

ودان دا ءوزىمىزدىڭ ءبىلىمدى مىڭداعان جاستارىمىزدى ءوسىرىپ، جۇمىستى سولارعا تاپسىرىپ، الگى جاعدايدى وسىلارعا جاساپ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا كۇش جۇمساماي ما ءبىزدىڭ بيلىك. ويتكەنى باياعىدا كەڭەس زامانىندا بىزگە ماماندار تارتۋ دەگەن ناۋقاننىڭ قالاي جۇرگىزىلگەنىن جاقسى بىلەمىز. بۇكىل كەڭەس وداعىنىڭ قالعان 14 رەسپۋبليكاسىنان قازاق ەلىنە ءبىلىمى مەن ناقتى ماماندىقتارى جوق بولسا دا، قاراپايىم جۇمىسشىلاردى «مامان» دەپ توپ-توبىمەن ايدايتىن، ولارعا جاقسى جالاقىسى بار جۇمىس، جايلى جاعداي الدىمەن جاسالاتىن. تەك سول كەزدىڭ كەبىن كيمەسەك بولدى. سوندىقتان بۇل ماسەلەگە بايىپپەن قاراۋ كەرەك دەپ سانايمىز.

ەلىمىز كەڭ-بايتاق، تابيعي بايلىعىمىز شاش-ەتەكتەن دەپ قانشا ايتساق تا شەگىنەرگە جول، باسار جەر، اسار تاۋىمىز قالماي جۇرمەسىن وزىمىزگە، ۇرپاعىمىزعا. ءوز تەرىمىزدى ءوزىمىز يلەيىك اعايىن!  

ەرلان كۇزەكباي،

استانا قالاسى

Abai.kz