ۆاشينگتونداعى اق ءۇيدىڭ قاقپاسى قازاق كوشباسشىسىنا كەڭىنەن اشىلدى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنا جاساعان رەسمي ساپارى ەكى ەل اراسىنداعى بايلانىستاردى جاڭا بيىك دەڭگەيگە كوتەرىپ قانا قويعان جوق، سونىمەن بىرگە قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ساحناداعى سالماعىن تاعى ءبىر مارتە ايقىنداپ بەردى. كەزدەسۋ بارىسىندا جالپى قۇنى 17 ميلليارد دوللاردان اساتىن ماڭىزدى كەلىسىمدەرگە قول قويىلىپ، ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتىڭ اياسى بۇرىن-سوڭدى بولماعان دەڭگەيدە كەڭەيدى.

قاسىم-جومارت توقاەۆتى ۆاشينگتون اۋەجايىندا اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى كريستوفەر لانداۋنىڭ ءوزى كۇتىپ الدى. بۇل – ەكى ەل اراسىنداعى ءوزارا سىيلاستىق پەن سەنىمنىڭ ايعاعى. كەلەسى كۇنى اق ءۇيدىڭ تورىندە دونالد ترامپ پرەزيدەنت توقاەۆتى قابىلداپ، ەكىجاقتى كەلىسسوزدەر وتكىزدى. اڭگىمە رەسمي حاتتامالىق سيپاتتان گورى، ناقتى ناتيجەگە باعىتتالعان ىسكەر ديالوگ تۇرىندە ءوربىدى.

مەملەكەت باسشىسى توقاەۆ كەزدەسۋدە ترامپتىڭ پرەزيدەنتتىك قىزمەتىنىڭ تاريحي ماڭىزىنا توقتالىپ، ونىڭ باسشىلىعىمەن امەريكا قۇراما شتاتتارى الەمدىك ساياسات پەن ەكونوميكادا جەتەكشى ورنىن نىعايتىپ كەلە جاتقانىن ايتتى. «ءسىزدىڭ باسشىلىعىڭىزبەن امەريكا جاڭا سەرپىنگە يە بولدى. «امەريكانى قايتادان ۇلى ەلگە اينالدىرۋ» ۇستانىمى ءبىزدىڭ «ادىلەتتى، قۋاتتى قازاقستان» يدەياسىمەن ۇندەس»، – دەدى توقاەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ بۇل پىكىرى كەزدەيسوق ەمەس. ويتكەنى قازاقستان ءدال قازىرگى ساتتە ەكونوميكالىق جاڭعىرۋ مەن ءادىل باسقارۋ ۇلگىسىن ورنىقتىرۋ كەزەڭىندە تۇر. بۇل تۇرعىدا اقش-پەن سەرىكتەستىك – تەك ينۆەستيتسيالىق ەمەس، تەحنولوگيالىق سەرپىلىس پەن جاڭا ونەركاسىپتىك مۇمكىندىكتەردىڭ دە باستاۋى سانالادى.

اق ۇيدەگى كەلىسسوزدەر كەزىندە تاراپتار اۆياتسيا، مينەرالدىق رەسۋرستار جانە تسيفرلىق تەحنولوگيالار سالاسىندا ءىرى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ۋاعدالاستى. بۇل باعىتتار – XXI عاسىر ەكونوميكاسىنىڭ باستى تىرەكتەرى. توقاەۆ امەريكالىق كومپانيالاردى قازاقستانداعى قولايلى ينۆەستيتسيالىق احۋالدى ءتيىمدى پايدالانۋعا شاقىرىپ، «جەكە قولداۋ كورسەتۋگە ءازىرمىن» دەپ اشىق مالىمدەدى.

دونالد ترامپ ءوز كەزەگىندە توقاەۆتىڭ جەتەكشىلىك قابىلەتىن جوعارى باعالاپ، قازاقستاندى تابيعي بايلىققا عانا ەمەس، سارابدال ساياساتقا دا باي ەل دەپ اتاپ ءوتتى. «بارلىق سالا ماڭىزدى. ءبىر جىلدان كەيىن نە بولاتىنىن ەشكىم بىلمەيدى. بىراق سىزدەردىڭ ەلىڭىزدە ۇلكەن الەۋەت پەن پاراساتتى پرەزيدەنت بار»، – دەدى اقش كوشباسشىسى.

(سۋرەت: اقوردا تەلەگرام ارناسىنان الىندى)

كەزدەسۋ بارىسىندا قازاقستان مەن اقش پرەزيدەنتتەرى يزرايل پرەمەر-ءمينيسترى بەنيامين نەتانياحۋمەن تەلەفون ارقىلى سويلەستى. اڭگىمە وزەگى – قازاقستاننىڭ يبراھيم كەلىسىمدەرىنە قوسىلۋ جونىندەگى شەشىمى بولدى. بۇل – بەيبىتشىلىك پەن ءوزارا تۇسىنىستىككە باعىتتالعان باتىل قادام. دونالد ترامپ بۇل شەشىمدى الەمدىك ىنتىماقتاستىقتىڭ ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋى دەپ باعالاپ، وزگە ەلدەردى دە وسى باستامانى قولداۋعا ۇندەدى. توقاەۆ ءوز كەزەگىندە يبراھيم كەلىسىمدەرىنە قوسىلۋ – قازاقستاننىڭ كوپجاقتى ديپلوماتياسىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىپ، حالىقارالىق قۇقىق پەن بۇۇ جارعىسىنا بەرىك ۇستانىمىن ايعاقتايتىنىن ايتتى.

رەسمي كەلىسسوزدەردەن سوڭ ەكى ەل كوشباسشىلارى بەيرەسمي جاعدايدا اڭگىمەلەستى. اق ءۇيدىڭ ماڭىندا جاڭادان بوي كوتەرىپ جاتقان سالتانات سارايىنىڭ قۇرىلىسىن بىرگە تاماشالاعان ءسات – تەرەڭ سيمۆولدىق مانگە يە كورىنىس بولدى. بۇل جاڭا عيمارات – جاڭا ءداۋىردىڭ نىشانىنداي.

توقاەۆ ساپار شەڭبەرىندە وتكەن «ورتالىق ازيا – اقش» (C5+1) سامميتىنە قاتىسىپ، ايماقتىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋدىڭ ناقتى تەتىكتەرىن تالقىلادى. ول ءسامميتتى تاريحي بەلەس دەپ اتاپ، ترامپقا اق ۇيدە وسىنداي فورمات ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. «بۇل كەزدەسۋ ورتالىق ازيا مەن قۇراما شتاتتار اراسىنداعى ارىپتەستىكتىڭ جاڭا كەزەڭىن اشتى»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قازاقستان مەن اقش اراسىنداعى ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك بۇگىندە جارتى تريلليون دوللاردان اساتىن الەۋەتكە يە. امەريكا – ەلىمىزگە 100 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيتسيا قۇيعان ەڭ ءىرى ارىپتەستەردىڭ ءبىرى. قازىر قازاقستاندا 600-دەن استام امەريكالىق كومپانيا ءساتتى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. سوڭعى جىلدارى ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا اينالىمى ەكى ەسەگە ۇلعايىپ، 5 ميلليارد دوللار شاماسىنا جەتتى.

(سۋرەت: اقوردا تەلەگرام ارناسىنان الىندى)

بۇل ساپاردىڭ ەڭ ايشىقتى تۇسى – توقاەۆتىڭ گەوساياسي كورەگەندىگى مەن تەڭگەرىمدى سىرتقى باعىتىنىڭ جارقىن كورىنىسى. ول جاھاندىق تۇراقسىزدىق پەن جاڭا بلوكتىق شيەلەنىستەر جاعدايىندا قازاقستاننىڭ دەربەس باعىتىن نىق دالەلدەدى. ەشكىمگە قارسى ەمەس، بىراق بارلىعىمەن تەڭ دارەجەلى ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا نەگىزدەلگەن ساياسات – قازىرگى قازاق ديپلوماتياسىنىڭ تىرەگى.

ۆاشينگتونداعى كەزدەسۋ ناتيجەسىندە جاسالعان كەلىسىمدەر – جاي قاعاز ەمەس. بۇل – قازاقستاننىڭ الەمدىك ەكونوميكالىق جۇيەدەگى ورنىن نىعايتاتىن ناقتى جوبالار. ەنەرگەتيكا، جاساندى ينتەللەكت، كولىك، قارجى جانە ءبىلىم سالالارىنداعى باستامالار ەلدىڭ يننوۆاتسيالىق بولاشاعىن ايقىندايدى.

قورىتىندىلاي ايتقاندا، اق ۇيدەگى تاريحي جۇزدەسۋ – ءبىر ساپاردىڭ ناتيجەسى ەمەس، كوپۆەكتورلى ساياساتتىڭ جەمىسى. توقاەۆتىڭ ۆاشينگتون ساپارى قازاقستاندى جاڭا گەوساياسي كەڭىستىككە شىعاردى. ال ترامپتىڭ سوزىمەن ايتقاندا، «تابيعي بايلىققا عانا ەمەس، پاراساتتى كوشباسشىعا يە ەلدىڭ» بولاشاعى جارقىن. بۇل جولى اق ۇيدە ايتىلعان سوزدەر مەن بەكىتىلگەن قۇجاتتار – تاريحتىڭ جاڭا بەتىن اشتى. سول بەتتە قازاقستاننىڭ اتى ايقىن جازىلعان.

Abai.kz