Cۋرەتتە: اقش قورعانىس ءمينيسترى چاك حەيگل (وڭ جاقتان ەكىنشى) ءجان قحر قورعانىس ءمينيسترى گەنەرال چاڭ ۆانتسيۋان (ورتادا).

ءساۋىردىڭ 21-28 كۇندەرى ارالىعىندا اقش پرەزيدەنتى باراك وباما جاپونيا، فيلليپپين سەكىلدى شىعىس ازياداعى ءبىراز ەلدەرگە رەسمي ساپارمەن بارىپ قايتتى. رەسەيدىڭ قىرىمدى باسىپ الۋى قىتايدىڭ كورشىلەرىنىڭ ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولدى. سەبەبى، قىتاي سوڭعى جىلدارى كەيبىر ەلدەرمەن شەكاراداعى ارالدارعا تالاسىپ ءجۇر. تومەندەگى ماقالا جاپونيا مەن اقش ساراپشىلارىنىڭ قىتايدىڭ اسكەري اگرەسسياسى ويانۋى مۇمكىن بە دەگەن ساۋال توڭىرەگىندە ايتقان تۇجىرىمدارى جايىندا.

وتكەن ايدا رەسەي قىرىمدى ءبولىپ اكەتىپ، ۋكراينانىڭ قالعان جەرلەرىندە ودان ءارى استىرتىن ارەكەتتەرىن جالعاستىرىپ جاتىر. بۇل جاعداي قاراپ، قىتاي تەرريتوريالىق تالاس ايماقتارىندا ماسكەۋدىڭ تاكتيكاسىن قولدانۋى مۇمكىن دەگەن اقش وداقتاستارىنىڭ كۇدىگى كۇشەيە باستادى.

امەريكا رەسەيدى تىزگىندەۋدە اسكەري كۇش قولدانۋعا قۇلىقسىزدىق تانىتقاننان كەيىن، اقش-تىڭ رەسمي كەلىسىمدى وداقتاستارى جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا، فيليپپين سياقتى ەلدەر ەگەر قىتاي ماسكەۋدىڭ اگرەسسياسىن جاڭعىرتاتىن بولسا، اقش تاعى دا وسى اۋەنىن قايتالايدى ما دەپ مازالارى قاشۋدا.

«بۇل ەلدەردىڭ ابىرجۋلارىنا تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا بولادى. سەبەبى، قىتاي كورشىلەرىمەن بولعان وڭتۇستىك جانە شىعىس قىتاي تەڭىزدەرىندەگى تەرريتوريالىق داۋلارىندا وكتەمدىكپەن قاتقىل ۇندەر قاتۋدا»، - دەيدى ساراپشىلار.

2012 جىلى نەگىزىندە فيليپپيننىڭ زاڭدى باسقارۋىندا بولعان وڭتۇستىك تەڭىزدەگى داۋلى سكاربورو قايراڭىن قىتاي يەمدەنىپ العاندا مانيلامەن ورتاق قورعانىستىق كەلىسىمى بار بولا تۇرا، اقش بۇل اگرەسسياعا دا قولىن ءبىر-اق سەرمەگەن ەدى.

ءبىر جىلدان سوڭ، قىتاي جاپونمەن اراداعى داۋلى ارالداردا ارناۋلى اۋە قورعانىسى زوناسىن جاريالاعاندا اقش B-52 بومبىلاۋشى ۇشاعىن جىبەرگەنىمەن، كەيىننەن امەريكاندىق كوممەرتسيالىق اۋەكومپانيالارى بەيجيڭنىڭ شۇعىل ارەكەتتەرى بايقالعان كەزدە عانا قولداۋ كورسەتەدى دەپ حابارلادى.

امەريكانىڭ بۇل ء«تاسىلىن» كەيبىر ساراپشىلار قىتايمەن جاقىنداسۋ، ياعني، ازياداعى ەڭ ماڭىزدى وداقتاسى جاپونيانىڭ ورنىن قىتايمەن اۋىستىرۋ دەپ تۇسىندىرەدى.

ال، قىتاي جاعى دياويۋداو، جاپوندار سەنكاكۋ دەپ اتاعان شىعىس تەڭىزدەگى ارالدارعا تالاستا قىتايدىڭ اسكەري كۇش قولدانۋ مۇمكىندىگىنىڭ كۇشەيىپ بارا جاتقاندىعى ايقىن بايقالدى. سول كەزدە قىتاي قورعانىس ءمينيسترى گەنەرال چاڭ ۆانتسيۋان: «تەرريتوريا داۋىندا ەشقاشان كەلىسىمگە كەلمەيمىز»،- دەپ قاتاڭ ەسكەرتكەن. گەنەرال چاڭنىڭ ءوز ءسوزى بويىنشا ايتقاندا، بۇل جاعداي جونىندە قىتاي تارابى جاعىنان: «ەشقانداي بىتىمگەرشىلىك، كەڭەسۋ، كەلىسىم دەگەن بولمايدى».

قىتاي قورعانىس ءمينيسترى گەنەرال چاڭ ۆانتسيۋان جوعارىداعى سوزىنە قوسا، «قىتاي اسكەري كۇشى كەز كەلگەن ۋاقىتتا جەدەل جينالا الادى، كەز-كەلگەن سوعىسقا ساقاداي سايلانعان جانە جەڭەدى»،- دەپ قاداپ ايتقان ەدى.

«بەيجيڭنىڭ بۇل مىنەزى – اسقىنىپ كەلە جاتقان قىتاي وكتەمدىگىنىڭ ءبىر عانا مىسالى»،- دەيدى ۆاشينگتوندىق American Enterprise Institute - AEI-تىڭ ازيا ايماعى جونىندەگى مامانى مايكل اۋسلين.

وسىدان سوڭ اقش-پەن وداقتاس، دوستاستىق پەن قاۋىپسىزدىك كەلىسىمىنە قول قويعان ەلدەر قوبالجۋىن جاسىرا المادى. سونىمەن، بۇل تۋرالى ءبىراز ماماندار ءتۇرلى پىكىرلەرى مەن سىن-ساراپتارىن بىلدىرە باستادى. ماسكەۋدىڭ قىرىمدى مەنشىكتەۋىنە ەكونوميكالىق سانكتسيادان وزگە ەشتەڭە ىستەي الماۋى جانە بۇلعاقتاعان اقش ساياساتىنىڭ قىتايمەن كەيبىر ساتتەردە ىمىراعا بەيىمدىگى اقش-تىڭ رەسمي كەلىسىمدى وداقتاستارىن دەگبىرسىزدەندىردى.

وسىنداي ساتتە، بۇل جاعدايلاردى ماماندار باسقا قىرىنان، وزگە ۇستانىمدارمەن ءتۇسىندىرىپ جاتتى.

«اقش پەن قىرىم اراسىندا ءبىر-بىرىنە «بايلانارداي»، فيليپپين، جاپونيا جانە وڭتۇستىك كورەياداعى سياقتى اراداعى قاۋىپسىزدىك كەلىسىمدەرى جوق»، - دەي كەلە، اق ءۇيدىڭ بۇرىنعى ازيا جونىندەگى كەڭەسشىسى مايك گرين، - دەيتۇرعانمەن، مۇنداي سىن ساعاتتار امەريكانىڭ قاۋىپسىزدىك ۋادەلەرىنىڭ سەنىمدىلىگىنە بەلگىلى دارەجەدە ىقپالىن تيگىزۋى مۇمكىن، ارينە، باراك وباما ۇكىمەتى سەنمىگە سەلكەۋ ءتۇسۋىن قالامايدى، سوندىقتان دا سەنىمىن قايتا تىكتەۋى كەرەك».

21 ساۋىردەن باستالعان باراك وبامانىڭ جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا، مالايزيا جانە فيليپپينگە سەگىز كۇندىك ساپارى قارساڭىندا مايك گرين بىلاي دەگەن ەدى: «مەنىڭشە، وباما ۇكىمەتى عالامنىڭ وزگە شەتىندەگى جاعداياتتاردىڭ ازيانىڭ قاۋىپسىزدىك ديناميكاسىنا دا ۇلكەن اسەرى بارىن اڭعارا باستادى. ال بۇل ەلدەردىڭ بارلىعى وڭتۇستىك جانە شىعىس قىتاي تەڭىزى ايماقتارىندا قىتايمەن تەرريتوريالىق داۋى بار مەملەكەتتەر. سوندىقتان دا، ۋكراينا باسىنا ۇيىرىلگەن قارا بۇلت پەن قىتايدىڭ تەرريتوريالىق تالاپتارىن ورىنداۋدا كۇشكە باسۋ ىقتيمالدىعىنان الاڭداعان اقش وداقتاستارىنىڭ ۇرەيى سالدارىنان تۋىنداعان سەنىمسىزدىكتى جويۋ ءۇشىن پرەزيدەنت باراك وبامانىڭ وسى جولى ازيالىق وداقتاستارىنا اتتانۋى اسا ءبىر اۋىر ساپار ەسەپتەلىپ وتىر. 

سونىمەن قاتار، رەسەيدىڭ ۋكرايناداعى ارەكەتتەرىنەن سوڭ بولۋى مۇمكىن دەپ سانالعان قىتايدىڭ ازياداعى اسكەري قيمىلدارى جونىندەگى ساۋالدار وسى جولعى باراك وباما ساپارىنىڭ ءمانىن ءتىپتى دە تەرەڭدەتە ءتۇستى».

ال، اق ۇيلىكتەر وبامانىڭ ءىسساپارى جونىندە وتكەن جۇمادا وتكىزگەن بريفينگتە، اقش پرەزيدەنتىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشى سيۋزان رايسقا (سۋرەتتە) قويىلعان العاشىق ساۋال ۋكراينا داعدارىسى جونىندە جانە داعدارىستىڭ ازيا ەلدەرى ليدەرلەرىنىڭ تالاستاعى تەرريتوريالار داۋىنداعى ۇستانىمدارىنا قانشالىقتى اسەر بەرەتىندىگى سونىمەن قاتار، بەيجيڭ تارابىنان كەلەتىن ۇرەيدىڭ قالاي داميتىندىعى حاقىندا بولعان.

رايس ءوز جاۋابىندا: «ساپار بارىسىنداعى ءاربىر ايالداۋلاردا ءبىز ءبارىن تالقىلايتىن بولامىز»، - دەپ ۆاشينگتوننىڭ وداقتاستارىمەن ءتىپتى دە جاقىنداساتىندىعىن مەڭزەگەن.

ال ماسەلەگە تاعى ءبىر قىرىنان كوز جۇگىرتكەن ساراپشىلار ءپۋتيننىڭ قارا ءدۇرسىن اگرەسسياسىن باقىلاۋدا وبامانىڭ قولدانعان ستراتەگياسىن دۇرىس قادام دەپ ەسەپتەيتىندىكتەرىن ايتادى. سەبەبى، بۇل قىتايدىڭ تەرريتوريالىق داۋلارىندا كۇش قولدانۋ ىقتيمالدىعىن باسەڭدەتەدى دەيدى.

باراك وباما رەسەيدىڭ قىرىم تۇبەگىن كۇشپەن قوسىپ الۋىنا سانكتسيالار جاريالاعانىن جانە ەگەر ماسكەۋ تاعى دا ۋكراينا حاقىندا حالىقارالىق تۇيتكىلدەردى ورشىتەر بولسا نەمەسە شىعىس ۋكرايناعا اسكەري كۇش قولدانار بولسا، وندا ۆاشينگتون ماسكەۋگە ءتىپتى دە اۋىر ەكونوميكالىق سانكتسيالار جاريالايتىندىعىن ەسەپكە العان ۆاشينگتوندىق برۋكينگس ينستيتۋتىنىڭ (Brookings Institution) شەتەلدىك ساياساتتى زەرتتەۋ ءبولىمىنىڭ ديرەكتورى مايكل و'حەنلون (Michael O'Hanlon) بىلاي  دەيدى: «مەنىڭشە، وبامانىڭ ۋكراينا ماسەلەسى جونىندەگى ستراتەگياسىنىڭ شىعىس ازياداعى تەرريتوريالىق داۋعا وڭ اسەرى بولادى. شىعىس جانە وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزدەرىندەگى تالاستى تەرريتوريا ماسەلەسى توڭىرەگىندە اقش وداقتاستارىنىڭ دا، قىتايدىڭ دا مۇددەلەرىنىڭ تەڭگەرىمىمەن شەشۋگە تالپىنۋ كەرەك. ەگەر قىتاي تاراپىنان الدەقانداي كۇتپەگەن ارەكەتتەر بولىپ جاتسا، اسكەري كۇشپەن ەمەس، ەكونوميكالىق سانكتسيالارمەن باقىلاۋعا كۇش سالۋ كەرەك... ماسەلەنى شەشۋدىڭ كوپ نۇسقالارى بار كەزدە قىتايعا سوعىس اشۋ قاجەت دەپ ەسەپتەمەيمىن. مەنىڭ پايىمداۋىمشا، ەڭ ۇيلەسىمدىسى، ماسەلەنى بارلىق مۇددەلەردىڭ تەڭگەرىمىمەن شەشۋ قاجەت. شىندىعىندا، ءبىز تاعى دا سول سانكتسيالاردى قولدانعانىمىز دۇرىس. بىراق بۇل ارينە، بارلىق جاپوندىق، فيليپپيندىك دوستارىمىزدى قۋانتا قويماۋى مۇمكىن. ءبىز بۇل داعدارىستارعا، قاجەت بولسىن نەمەسە بولماسىن، اسكەري كۇشپەن جاۋاپ بەرەر بولساق، ارينە، ناتيجەسى قانشالىقتى قاتەرلى بولارىن شامالاي الامىز. ءتىپتى زاماناقىر جاساپ الۋىمىز دا مۇمكىن»، - دەيدى مايكل و'حەنلون.

ال تاعى ءبىراز ماماندار قىتاي رەسەيدىڭ ۋكراين ەلىنە شاپقىنشىلىعىنان شابىت الادى دەگەنگە كۇمانمەن قارايتىندىقتارىن العا تارتادى.   

ءسىا-ءدىڭ بۇرىنعى قىتاي بويىنشا ساراپشىسى كريستوفەر دجونوسون (Christopher Johnson) قىتايلىق ديپلوماتيانىڭ ماسكەۋدىكىندەي اشىق-اشكەرە اگرەسسياعا قۇرىلماعاندىعىن ەسكەرتە كەلىپ، بىلاي دەيدى: «ارينە، du jour تەورياسى بويىنشا، قىرىم جاعدايىنان قىتاي شابىت الۋى كەرەك ەدى. مەنىڭشە، بۇل تۇبەگەيلى قاتە تۇجىرىم. سەبەبى، بۇل قىتايلىق ستراتەگيالىق ويلاۋ مەن قىتايلىق ستراتەگيالىق ءداستۇردى تۇسىنبەگەندىك. قىرىم ەپيزودىنىڭ قىتاي-رەسەي قاتىناسىنا اسەرى بولسىن، قىتايدىڭ رەسەي اركەتتەرىنە ۇستانىمى بولسىن، بۇل جاعدايلار كارتا ويىنىنىڭ ءبىر ءتۇرى ىسپەتتى،  وسىنداي كەزدە قىتاي-اقش-رەسەي ءۇش جاقتى قاتىناستارى، ارينە، ىشكەرلەي ساراپتاۋدى قاجەت ەتەدى».

قىتايدىڭ اسكەري وكتەمدىگى ءورشىپ تۇرعانىمەن، ءبىراز ماماندار اقش-تىڭ جاپونيا مەن فيليپپين سەكىلدى وداقتاستارى ايتقانداي قىتاي وڭايلىقپەن تەرريتوريالاردى پايداسىنا شەشە المايدى، ءتىپتى تايۆان ماسەلەسىندە دە قارسىلىقسىز شەشىلۋى نەعايبىل دەگەن پىكىرلەردى ورتاعا سالادى.

«رەسەي قىرىمدى ەش قارسىلىقسىز بولەكتەپ الدى. ال، قىتاي تايۆان ماسەلەسىن ەش قارسىلىقسىز پايداسىنا شەشە المايدى»،-دەيدى پريزدەنت بيلل  كلينتون كەزىندەگى اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى ستروب تەلبوتت (Strobe Talbott) جۇما كۇنى ءوزىنىڭ تۆيتتەردەگى پاراقشاسىندا.

ال، AEI-دىق مامان مايكل اۋسلين بولسا، «ازيا ايماعىندا رەسەي-ۋكراينا داعدارىسى قايتالانسىن-قايتالانباسىن، تۇراقسىزدىق جايلاۋدا. ماسەلە، قىتاي بۇگىن ءوز ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋدا پۋتيندىك ستيلدەگى تاكتيكانى قايتالاۋ-قايتالاماۋىندا ەمەس، قايتا، بەيجيڭ ەرتەڭگى كۇنى سولاي ىستەۋگە دويبى تاسىن ءتىزىپ جاتقان-جاتپاعانىندا»،-دەيدى ءوز تۇيىنىندە.

ال بۇل تاقىرىپ حاقىندا جاپونيا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ءتىپتى دۇرلىككەن. جاپونيادا شىعاتىن اپتالىق ساياسي-ەكونوميكالىق «شۋكان بۋنشۋن» جۋرنالىندا جاپون ساياسي ساراپشىسى يدزيما يساودىڭ «قىرىم ماسەلەسى جانە سينكاكۋ ارالى» دەگەن اتتى ماقالاسى جاريالانعان. ماقالا اۆتورى يدزيما يساو جاپونيانىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى يۋن يچيرو كويدزۋميدىڭ كەزىندە بەس جىل مەملەكەتتىك حاتشى بولعان، جاپونياعا تانىمال ساياسي ساراپشى.

ماقالادا رەسەي مەن ۋكراينا اراسىندا تارتىسقا تۇسكەن قىرىم مەن قىتاي-جاپون اراسىندا تالاستا قالعان سينكاكۋ ارالدارى ماسەلەسىن سالىستىرىپ، «ەگەر قىتاي مەملەكەتى رەسەيدىڭ ءتاسىلىن قولدانىپ، بولاشاقتا سينكاكۋ ارالىن باسىپ السا، جاپونيا وعان قالاي جاۋاپ قايتارۋى كەرەك»،-دەگەن ماسەلە توڭىرەگىندە ساياسي ساراپتاما جاساعان.

اۆتور قىرىم داعدارىسىنىڭ حالىقاراداعى سالماعى زور ماسەلەگە اينالعاندىعىن، ۇلكەن جەتىلىكتىڭ (G7) رەسەيدىڭ قىرىم ىسىندەگى ارەكەتتەرىنە نارازىلىقتارى مەن قارسىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، ەكونوميكالىق سانكتسيالار جاريالاعانىن ايتىپ كەلىپ، جاقىندا نيدەرلاندى كورولدىگىندە وتكەن ۇلكەن جەتىلىكتىڭ وتىرىسىندا جاپونيا پرەمەرى سيندزو ابەنىڭ تۇششىمدى پىكىرلەرىنە جوعارى باعا بەرگەن، 

سيندزو ابەنىڭ ۋكراينا ماسەلەسى تۋرالى: «جاپونيا كۇشتىلەردىڭ الىمجەتتىلىك ىستەپ، دۇنيەنى وزگەرىسكە سالۋىنا قارسى. قىرىم ماسەلەسى، اقيقاتىندا، بۇكىل حالىقارانىڭ، ءتىپتى، ازيا ەلدەرىنىڭ جاعدايىنا دا اسەر ەتەتىن ۇلكەن ماسەلە»،-دەگەن ءسوزى جينالىسقا قاتىسقان ەلدەرىڭ قولداۋىنا يە بولعانىنا ءمان بەرگەن.

ساياسي ساراپشى يدزيما يساودىڭ ويىنشا، جاپون پرەمەرى سيندزو ابەنىڭ بۇل سوزدەرى رەسەيگە قاراتىلىپ ايتىلعانىمەن، اقيقاتىندا، قىتاي مەملەكەتىنىڭ سينكاكۋ ارالدارى جونىندەگى الىمجەتتىلىگىنە قاراتا ايتقان ءسوزى.

سونداي-اق، اۆتور ماقالاسىندا ۋكراينا مەن رەسەي اراسىندا تۋىلعان قىرىم ماسەلەسىن كەيبىر جاپون ازاماتتارىنىڭ جاپونيامەن ەشقانداي قاتىسى جوق دەپ ەسەپتەپ جۇرگەندىگىنە قىنجىلاتىندىعىن ايتىپ، شىن مانىندە، بۇل ماسەلەنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق جاقتاردان جاپونيامەن تىعىز بايلانىسى بار ەكەندىگىن ورتاعا قويعان.

رەسەي يەلەنىپ العان جاپونيانىڭ تەرىستىكتەگى ءتورت ارالىنىڭ ماسەلەسىن ەسكە سالعان اۆتور، 1885 جىلى جاپونيا-رەسەي اراسىندا بولعان كەلىسىمدەردە يتۋرۋپ، ۋرۋپ سياقتى ءتورت ارال جاپونياعا ءتان دەپ انىق بەلگىلەنگەندىگىن جانە 1945 جىلعى اقش، بريتانيا جانە كەڭەس وداعى اراسىندا وتكىزىلگەن يالتاداعى قۇپيا كەلىسىمدە كۋريلو، كيشيما سياقتى ءتورت ارالدىڭ كەڭەس وداعىنىڭ قوسىپ جىبەرىلگەندىگىن، مۇنداعى جاپونيا ارالدارىنىڭ كەڭەس وداعىنا بەرىلۋى قازىرگى قىرىم تۇبەگىن باسىپ الۋعا ۇقساس جاعداي ەكەندىگىن ايتا كەلىپ: «ەگەر رەسەي تەرريتورياسىنداعى جاپون ارالدارى ماسەلەسىندە جاپونيا پرەمەرى سيندزو ابە پۋتيننان سول ءتورت ارالدى قايترىپ بەرۋدى تالاپ ەتسە، كۇردەلى جاعداي تۋىندايتىنى انىق. بىراق، 1855 جىلى كەلىسىمدى نەگىز ەتىپ، ديالوگقا الىپ بارار بولسا، وندا اناعۇرلىم ءونىمدى بولارى ءسوزسىز»،-دەگەن پىكىر ايتقان.

«قىرىم داعدارىسى سياقتى جاعداي جاپونيادا بولۋى مۇمكىن ەمەس دەپ كىم ايتا الادى،-دەپ ساۋال تاستاعان اۆتور ماقالاسىندا، – جاپون پرەمەرى سيندزو ابەنىڭ گوللاندياداعى وتىرىستا: «قىرىم ماسەلەسى سياقتى جاعداي جاپونيادا دا تۋىلۋى جانە قىتاي سينكاكۋ ارالىنا كوز تىگىپ، رەسەيدەن ۇلگى الۋى مۇمكىن. سوندىقتان، قىرىم ماسەلەسىندە رەسەيگە مۇلدە جول بەرۋگە بولمايدى،-دەگەن ءسوزىن كەلتىرە وتىرىپ: «رەسەي قىرىمدى يەلەنىپ العانىنداي، ەگەر قىتاي ازاتتىق ارمياسى شابۋىل جاساپ، سينكاكۋ ارالىن باسىپ السا، جاپونيا ارمياسىنىڭ قىتايمەن ۇرىس سالا الاتىن قۋاتى بار، ونىڭ ۇستىنە جاپونياعا امەريكا كومەك كورسەتەدى»،-دەپ اتاپ كورسەتكەن.

سونداي-اق، ماقالادا ەگەر قىتاي رەسمي ارمياسىمەن ەمەس، بالكىم، بالىقشىلار كەيپىنە ەنىپ العان اسكەري قوسىنىمەن ارالدى يەلەنىپ العان جاعدايدا، جاپونيا كونستيتۋتسياسىنداعى بەيبىتشىلىك تۋرالى زاڭىنىڭ توعىزىنشا بابىنا بويىنشا، جاپونيا قورعانىس كۇشتەرىنىڭ اسكەري شابۋىل جاساۋىنا بولمايدى، ءتىپتى، امەريكا اسكەرلەرى دە ەشتەڭە ىستەي المايدى ەكەن. قىتاي اسكەري كەمەلەرىمەن ۇرىس باستار بولسا عانا، جاپوندار ءوز قورعانىسىن كۇشەيتۋ ءۇشىن اسكەر قولدانا الادى. ەگەر قىتاي بالىقشىلاردىڭ كيىمدەرىمەن بەيرەسمي شابۋىلعا وتەر بولسا، جاپون ارمياسى جوعارىداعى زاڭ بويىنشا، اشىق سوعىس جۇرگىزە المايتىنى قازىرگى جاعدايدان بەلگىلى بولىپ وتىر دەگەن ماسەلەدە كوتەرىلگەن.

يدزيما يساو ءوز ماقالاسىندا ەگەر جاپونيا بەيبىتشىلىك زاڭىنىڭ توعىزىنشى تاراۋشاسىن وزگەرتپەسە، جاپونيانىڭ ءوزىن قورعاۋدا وتە قيىن جاعدايدا قالاتىندىعىن ايتىپ، ابە ۇكىمەتىنەن زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋدى جاپونيا پارلامەنتىندە كوپ رەت تالاپ ەتكەن. الايدا، ول تالاپتارى بەيبىتشىلىكتى جاقتاۋشى وزگە پارتيالار تاراپىنان تويتارىلىپ كەلگەنىن دە جازعان.

جاپون ساياسي ساراپشىسى ماقالاسىنىڭ سوڭىندا وتكەن تاريحتا قىتايدىڭ بىرنەشە رەت بالىقشىلار كەيپىندەگى اسكەري قوسىندارىن جاپونيا تەڭىز ايماقتارىنا جىبەرىپ، جاپونيا ارالدارىن باسىپ الماقشى بولعاندىعىن ەسكەرتىپ، جاپونيا قىتاي بالىقشىلارىنا قارسى تۇرۋدا جاقسى ويلانۋى ءتيىس، قىرىم جاعدايىنىڭ سينكاكۋدا قايتالانۋ مۇمكىندىگىنىڭ وتە جوعارى ەكەندىگىن اتاپ كورسەتكەن.

ماقالانىڭ تۇپنۇسقاداعى تاقىرىبى: قىتاي ازياداعى تەرريتوريالىق تالاستارىن شەشۋدە «راشن-ستايل» قولدانۋى مۇمكىن بە؟

http://indiandefence.com/threads/will-china-use-russian-style-tactics-to-settle-territorial-disputes-in-asia.45782/

«شۋكان بۋنشۋن» جۋرنالى، جاپونيا.

اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان - تالعار دالەلعازى.

Abai.kz