تۇرسىن جۇرتباي. بوستاندىق ارالى
اباي.kz پورتالى جازۋشى تۇرسىن جۇرتبايدىڭ «امەريكا كۇندەلىكتەرى» اتتى جولجازبا كىتابىنىڭ سوڭعى تاراۋلارىن جاريالاۋعا كوشتى. كىتاپتىڭ العى بولىمدەرىن مىنا سىلتەمەلەر ارقىلى تابا الاسىز:
http://abai.kz/post/view?id=2661
http://abai.kz/post/view?id=2606
http://abai.kz/post/view?id=2587
http://abai.kz/post/view?id=2564
http://abai.kz/post/view?id=2551
http://abai.kz/post/view?id=2533
http://abai.kz/post/view?id=2505
http://abai.kz/post/view?id=2489
http://abai.kz/post/view?id=2464
http://abai.kz/post/view?id=2450
http://abai.kz/post/view?id=2410
http://abai.kz/post/view?id=2392
http://abai.kz/post/view?id=2365
http://abai.kz/post/view?id=2341
http://abai.kz/post/view?id=2328
http://abai.kz/post/view?id=2298
http://abai.kz/post/view?id=2264
http://abai.kz/post/view?id=2251
http://abai.kz/post/view?id=2238
22.01.2014. نيۋ-يورك.
بۇگىن بوستاندىق ەسكەرتكىشىنە جانە قۇربانعالي ءحاليديدىڭ شوبەرەسى، مەنىڭ قۇداشام گۇلسيلا حاليدوۆانىڭ ۇيىنە قوناققا بارماقپىز. سوندىقتان دا ءتورت كوزىمىز تۇگەلدەي پاتەردەن قوتارىلا شىقتىق. سول كورە-كورە كوزتانىس بولىپ قالعان مانحەتتەننىڭ مۇيىسىنە بارىپ، جەڭىل كەمەگە وتىرىپ، اتلانت مۇحيتىنىڭ تولقىنىن تىلە بوستاندىق ارالىنا بەتتەدىك.
سۋرەتتە: بوستاندىق ارالىنا بارا جاتقانداعى مانحەتتەن ءمۇيىسىنىڭ كورىنىسى.
ءتۇسىندىرۋشى العامىز جوق. تورتەۋىمىزدىڭ بىلەتىنىمىزدى قوسسا، ونىڭ ۇستىنە الما مەن نازىمنىڭ بۇرىنعى كورگەن اسەرى ۇستەمەلەسە، ءبىراز جايعا قانىق بولارىمىز انىق. سولاي بولدى دا. بوستاندىق ەسكەرتكىشىنىڭ تاريحى بارىڭىزگە قانىق. بۇل فرانتسۋزداردىڭ امەريكاعا تارتۋى. مۇنداي الاپات ەسكەرتكىش دۇنيەدە جوق. كۇندىك جەردەن كورىنىپ، قولىنداعى شىراقپەن بەلگى بەرىپ، مۇحيتتاعى تەڭىزشىلەردى وزىنە شاقىرىپ تۇرادى. جوندەۋدەن وتكەنىنە بىرەر جىلدىڭ كولەمى بولىپتى. بيىكتىگى پالەنباي قۇلاش، قولىنىڭ ۇزىندىعى تۇگەن ارشىن، سالماعى انشاما باتپان، تاستۇعىرى مۇنشاما ءزىل، شامشىراعى تۇندە تۇنشىلىك، كۇندىز سۇلباسى كۇنشىلىك جەردەن كورىنەدى، وركەنيەتتىڭ كارى قۇرىلىعىنا، ياعني، ەۋروپاعا قاراپ ازاتتىقتىڭ ۇرانىن اتويلاپ تۇر – دەگەن اڭىزعا بەرگىسىز اقيقاتتى سانامالاپ ايتسام، كۇندەلىكتى اپتالاپ تولتىرۋعا تۋرا كەلەر. شىندىعىندا دا سولاي. ەگيپەتتىڭ پيراميداسىن كورگەندە كەۋدەم جارىلىپ كەتەردەي كەرىلىپ ەدى، مىنا ارادا ءوزىمدى پاكەنە عانا شاراسىز شال ەسەبىندە سەزىندىم.
سۋرەتتە: بوستاندىق ەسكەرتكىشى.
ارالعا شاعىن كەمەلەر ىركەس-تىركەس كەلىپ، نوپىرلەتىپ ساياحاتشىلاردى ءتۇسىرىپ تە جاتىر، توپىرلاتىپ اكەتىپ تە جاتىر. ءبارى دە ءوز تارتىبىمەن. سىعىلىسۋ جوق، كەزەك بار. نيۋ-يوركتىڭ زاۋلىمدەرى قولدىڭ بەس سالاسىنداي سامساپ تۇر. ايتارلىق ءبىر ءجاي: ەسكەرتكىشتى فرانتسۋزدار تەگىن ۇسىنىپتى. وسى ارالدى تاڭداپ العان سوڭ، تاستۇعىردى امەريكالىقتاردىڭ وزدەرى تۇرعىزۋدى ۇسىنىپتى. كاپيتاليستەردە ارتىق قاراجات بولمايدى. سوندا «نيۋ-يورك تايمس» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى پۋلتسەر ءوزىنىڭ باسىلىمى ارقىلى حالىققا ساۋىنايتىپ، ءبىر تيىن بەرگەن ادامنىڭ اتى مەن سوماسىن كورسەتىپ، ءتىزىمىن جاريالاپ وتىرىپتى. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە كەرەكتى قاراجات جينالىپتى. سونىڭ ىشىندە: «تۇستىككە بەرگەن تيىندارىمدى ۇنەمدەپ، بار جيعان قاراجاتىم وسى بولدى»، – دەپ حات جازىپ، دوللارعا تولار تولماس تسەنت جىبەرگەن وقۋشى مەن پۋلتسەردىڭ ەسىمىن بۇكىل امەريكا ماقتانىش تۇتادى ەكەن. جۋرناليستيكا سالاسىنداعى پۋلتسەر سىيلىعىنىڭ دەڭگەيى ادەبيەت سالاسىنداعى نوبەل سىيلىعىمەن ءبىر دارەجەلەس سانالادى. بوستاندىق ەسكەرتكىشىن ءبىر ساعاتتان استام تاماشالاپ، جولداعى كەدەن ارالىنداعى مۇراجايعا سوقتىق. ون ءبىر ميلليون ادام وتكەن ەكەن وسى كەدەننەن. بۇل مۇراجاي دا سول كارى قۇرىلىقتان كەلگەن امەريكالىقتاردىڭ ۇرپاقتارىنىڭ قاراجاتىنا سالىنىپتى. امەريكانى قالاي جاتسىنعانمەن دە، ولاردىڭ وتكەن تاريحىن قۇرمەتتەۋدەگى وسىناۋ حالىقتىق بەلسەندىلىگىن قرپاعىمىزدىڭ ۇرپاعىنا وسيەت ەتىپ قالدىرۋعا تۇرارلىق قاسيەت ەكەنىن سۇيسىنە مويىندايسىڭ. ال ءبىز عوي، ۇيدەگى كونە زاتتارىمىزدى كوشكەندە كۇرەسىنگە قالدىرامىز. مىنە، بۇل ۇيرەنەتىن ونەگە.
جاعاعا شىققاننان كەيىن گۇلسيلانىڭ ءۇيىن بەتكە الدىق. دۋشانبەدەن كوشىپ ەلگەن پولياك ەۆرەيىنىڭ ۇيىندە پاتەردە تۇرادى ەكەن. اكە-شەشەسىن، اتا-باباسىن، اعا-باۋىرىن، اناسى رايحان اپايدى ەسكە الا وتىرىپ، قايىن ەنەمىز نيپار اپاي، بالدىزىم گۇلزادا، ءامينا بايبىشە، الما مەن نازىم بەگىم جانە توقبالا ءبارىمىز ۇزاق تۇستەندىك. «ىستىق، قىزىل، قويۋ، تەگىن ءشاي»، تاۋىقتىڭ سورپاسى، قازاق-وزبەك پالاۋى، ءتۇرلى شىرىندار مەن يزرايلدەن اكەلىنگەن جەمىستەر داسدارحاننىڭ ءسانىن، تابەتتىڭ ءدامىن كەلتىردى. تاعدىرلى اڭگىمە كەش باتىردى. گۇلسيلانىڭ اڭگىمەسى:
– امەريكاعا ارمانداپ كەلگەم جوق، كەزدەيسوق كەلدىم. ءۇش بالامەن قالدىم. مەكتەپتەگى وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەدىم. جالاقىم جان باعۋعا جەتپەدى. كوشە ساۋداسىن جاسادىم. قۇربىم امەريكاعا كوشتى. ءجونىن سۇراپ ەدىم، ەلشىلىككە ءوتىنىش جازۋ كەرەك ەكەن. جازدىم. ءۇش ايدان كەيىن رۇقسات شىعىپ تۇر. تارتىپ كەتتىم. ءتىل دە بىلمەيمىن. قۇربىمنىڭ ۇيىنە كەلدىم. جوق ەكەن. ءبىر رەسەيلىك ورىس جىگىتىنىڭ ۇيىنە قوندىم. قۇربىم تابىلىپ، سسسر-دەن كوشكەن ەۆرەيدىڭ كارى شەشەسىن كۇتۋگە ورنالاستىردى. ەندى ونداعى قورلىعىمدى ايتپا. كەمپىر الجىعان. بالالارىنىڭ دا ەسى كىرەسىلى-شىعاسىلى. وزدەرىندە دە كۇتىم جوق. ماعان ءبىر بوستەك بەردى. بوساعادا جاتتىم. ءبىر اي جالاقىعا دەيىن ازەر شىداپ، ودان قۇتىلدىم. ەڭ باستىسى باسپانا ەدى. ايتەۋىر، ءسويتىپ ءجۇرىپ ەس جيىپ، ەندى قالايدا ءۇي جالداپ تۇرۋعا بەكىندىم. اياعىمنان تىك تۇردىم. بالالارىما اقشا جىبەرە باستادىم. اقىرى ولار ءۇي ساتىپ الدى. ۇشەۋى ء–ۇش ءۇي بولدى. تۇرمىس قۇردى، ۇيلەندى. قىز – تۇركيادا، ۇل – پراگادا. وسىندا كەلىپ-كەتىپ تۇرادى. ۇيرەنىپ تە قالدىم. قيمايتىن دا سياقتىمىن. تانىس تا، قۇربى دا بار. مىنە، ون ءۇش جىل بولدى. ەندى، وسى كوكتەمدە ەلگە قايتامىن...
وندا ءومىر قالاي قۇرالادى، كىم ءبىلسىن. جاتسىنىپ كەتتى مە، قايدام. ايتەۋىر، ون ءۇش جىلدا تاپقانىم بالالارىمدى اياعىنان تىك تۇرعىزدى. ءبارى دە باسپانالى بولدى. بۇل ەلگە ريزالىعىم مول. تاشكەنتتە جۇرسەم، وعان قولىم جەتەر ما ەدى؟ ال قالعاننان نە قادىر كورەم. ەلگە قايتام...
گۇلسيلانىڭ كوزىنە ايەلدىڭ مۇڭلى تاعدىرىنىڭ تۇنباسى سياقتى جاس ىركىلىپ كەلە جاتتى. تاعدىرعا قارسى كۇرەسىپ، ءبىر ءداندى اۋىزىنا تىستەپ اكەپ، بالاپاندارىن جەتىلدىرگەن انا-كوگەرشىن سياقتى شىدامدى ايەل بوساعان كوڭىلىن تەز جيىپ الا قويدى.
مەن دە اڭگىمەنى وزگە ارناعا بۇرىپ، ءوزىمنىڭ بۇيىمتايىمدى ايتتىم: قۇربانعالي ءحاليديدىڭ بەس تومدىق قولجازبالارىن باسپاعا دايىنداپ جاتقانىمىزدى بايانداي كەلە، ونىڭ ءۇرىم-بۇتاقتارى تۋرالى دەرەكتەردى، فوتوسۋرەتتەردى، قۇجاتتاردى، حاتتاردى سۇراستىردىم. جيىپ-تەرۋگە ۋادە بەردى. نيكار اپاي ارقىلى حابار الىساتىن بولدىق.
بۇل دا ءبىر كوسەگەلى تۇستىك بولدى.
كەشتەتىپ، دۇنيەنىڭ اڭىزىنا اينالعان اتاقتى «تايمس سكۆەرگە» الما ەكەۋىمىز كەلدىك. بۇل ءوزى بيىك-بيىك وت شاشقان عيماراتتاردىڭ قيىلىسى ەكەن. «تايمس» گازەتىنىڭ رەداكتسياسى بۇرىن وسى ارادا بولىپتى. سونىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان. ول قازىر باسقا جاققا كوشكەن. نيۋ-يوركتە اداسقىڭ كەلسە، نە اداسقان ادامدى ىزدەسەڭ، كەش قارايىسىمەن وسى ورامعا كەل. بارلىق شوۋ-تەاترلار وسى قيىلىستا. 60 قاباتتى ۇيلەردىڭ قابىرعاسىنان جارنامالاردىڭ كينوسىن كورەسىڭ. موينىڭ سوزا-سوزا كۇيەزدەنىپ قالادى. بۇگىنگى ميۋزيكتەرگە بيلەتتى ارزانداتىپ ساتادى. «مادام تيۋسسەنىڭ» مۇراجايى دا وسى ورامدا.
سۋرەتتە: اتاقتى «تايمس سكۆەر» وسى.
تاڭدانا-تاڭدانا تاڭ قالۋدان جالىعاسىڭ. اشىق كونتسەرت قوياتىن ساحنالار دايىندالىپ جاتىر. امەريكانىڭ ءار ءتۇرلى اتاقتىلارىنىڭ «سىڭارى» 2 دوللار بەرسەڭ سۋرەتكە تۇسۋگە دايىن. مورگاننىڭ بەينەسىنىڭ قاسىندا سۋرەتكە ءتۇستىم. الەم-جالەم الەمنەن الما ەكەۋىمىز ارەڭ شىقتىق.
مەن قۇتىلعانىما قۋاندىم، ال الما قيماي قوشتاستى.
(جالعاسى بار...)
اباي.kz
