ۇلت بولاشاعى ۇرپاق، ۇرپاق بولاشاعى ۇلتتىق تاربيەگە تاۋەلدى. «تاربيەسىز وسكەن تالانتقا امال جوق» - دەگەن تۇركى ويشىلدارىنىڭ ۇعىمىن ەسكەرسەك، ونەگەسىز وسكەن ۇرپاق ۇلت بولىپ قالىپتاسۋعا، تۇلعالانۋعا دارمەنسىز كەلەدى. سەبەبى ۇرپاقتىڭ كىسىلىگى ۇلتتىق سانادان تۋادى، ۇلتتىق سانا قاشاندا جاستىڭ بويىندا ۇلتتىق تاربيەمەن  قالىپتاسىپ وتىرعان.

قازاق ۇلتىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ جولىندا ەلدىڭ تۇسىنىگىنە اينالعان ۇعىم ونەگە. ونەگەنى اتا بابالارىمىز ۇلتتىڭ ءومىرىن جالعايتىن دۇنيە دەپ تۇسىنگەن. اعا ۇرپاق بۋىننىڭ تەكتىلىگىنەن تۋعان قاسيەتتەر، قازاق زيالىلارىنىڭ تاريحى، قازاقتىڭ تاربيەسى، بالاعا ۇيرەتكەن وسيەتى ۋاقىت وتە كەلە ۇلتتىڭ دۇنيەسىنە اينالىپ وتىرادى. بۇنىڭ ءمانى ءومىر بولمىسىن اقىل بيىگىنەن زەردەلەپ، ءومىر سۇرۋدە ۇلت بولاشاعىنا ساۋاتتىلىقپەن قاراعان اتا بابالارىمىزدىڭ رۋحاني دەڭگەيىمەن ولشەنەدى.

اتا بابا ونەگەسى دەپ قازاق قوعامىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىنان باستاپ، حالىقتىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋداعى قاسيەتتەرى مەن ءومىر ءسۇرۋ تاسىلىنەن تۋىنداعان رۋحاني قۇندىلىقتاردى ايتامىز. ۇلتتىق ونەگە ۇلت بولمىسىنىڭ ەرەكشەلىگىن، تابيعاتىن، دۇنيەتانىمىن، ءداستۇرى مەن مادەنيەتىندەگى دانالىقتى كورسەتىپ وتىرادى. «قازاق ونەگەسى» ۇعىمىنىڭ مانىنە نازار اۋدارعان ادامعا الدىمەنەن قازاق ۇلتىنىڭ وتباسىلىق مادەنيەتى مەن ءداستۇرى، قاريالارىمىزدىڭ ۇرپاقتىڭ تىلەۋىن تىلەگەن مىنەزى، قازاق بالاسىنىڭ باتىر، ەرجۇرەك بولىپ ەسەيەتىندىگى، ەلدىگى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا ەلدىڭ ەل بولۋداعى جەتىستىكتەرى، كەيىنگىگە ۇلگى بولاتىن ءجون سىلتەيتىن ءىس ارەكەتى (تاريحتان) كورىنەدى.

قازاق ونەگەسىنىڭ باستاۋى قازاقتىڭ كونە تاريحىندا. ساقتاردىڭ، تۇركىلەردىڭ ءومىر سالتى، قوعامى، جاۋىنگەرلىگى، جىلقى مالىن قادىرلەيتىن مىنەزى قازاق ومىرىندە جالعاستى. قازاق جەرىنەن تابىلىپ وتىرعان كونە داۋىردەگى (قازاق ۇلتىنىڭ اتا تاريحىنان اقپارات بەرەتىن) جادىگەرلەر بۇدان 3000 مىڭ جىل بۇرىن ء(تىپتى ودان دا ءارى) بۇگىنگى قازاق دالاسىندا ءومىر سۇرگەن تايپالاردىڭ جىلقىنى كولىك رەتىندە پايدالانىپ، بيە سۇتىنەن قىمىز اشىتىپ، جىلقىنىڭ ەتىن جەگەندىگىن دالەلدەيدى. سوناۋ ساقتاردان ارعى ۋاقىتتان باستاۋ العان قازاقتىڭ ۇلتتىق ازىق تۇلىك ونىمدەرى، ونى جاساۋدىڭ تەحنولوگياسى (مال سويۋدا ونى جىلىككە ءبولۋ، ءسۇت ونىمدەرى جانە ت.ب.) ءالى كۇنگە دەيىن ۇلت ومىرىندە جالعاسۋدا. ۇلتتىڭ كونەدەن باستاۋ الاتىن بۇنداي ازىق تۇلىك ونىمدەرىن ءوندىرۋ، پايدالانۋ تەحنولوگياسىمەن قاتار ۇرپاقتىڭ ەل قورعاۋداعى جاۋمەن كۇرەسۋ تەحنيكاسى تاعى بار.

بالا تاربيەسىنە ەرەكشە ءمان بەرگەن قازاق ۇلتى تاربيەدەگى ءبىلىمدى بالانىڭ ساناسىنا جەتكىزەتىن ونەر تۇرلەرىن شىعارعان. بەسىك جىرى، اڭگىمە، ەرتەگى، قيال عاجايىپ ەرتەگىلەردى بالاعا اڭگىمەلەپ بەرۋ قازاقتىڭ بالا تاربيەسىندەگى ەرەكشە ورىن الاتىن ۇستانىمى. ەرتەگى اڭگىمەلەردى بالاعا قازاقتىڭ ۇلكەن ادامدارى اڭگىمەلەيدى. بالا بالاعا ەرتەگى ۇيرەتپەگەن، انانىڭ بالاعا ايتقان بەسىك جىرى بالانىڭ جان دۇنيەسىنە ءتىلدىڭ، مەيىرىمنىڭ رۋحىن ۇيالاتاتىن دۇنيە. اتا-انانىڭ مەيىرىمىنە بولەنىپ، ولارعا جاقىن وسكەن بالا وتانىنا، داستۇرىنە جاقىن وسەدى.

ادامزات تاريحىندا تۇڭعىش رەت مەديتسينا عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالعان يبن-سينا بالاعا العاشقى تاربيە، ەم انانىڭ ۇنىمەن بەرىلەدى دەگەن. شىنىمەندە تاريحىمىزعا ۇڭىلسەك قانشا قيىنشىلىعى مول ۋاقىتتى باسىنان وتكىزگەن قازاقتىڭ ءار ءبىر ادامىنىڭ ومىرگە ساۋاتتى قاراپ، قوعامنىڭ اۋىرتپالىعىنا توزىمدىلىك تانىتقاندىعىن جاسىرۋ مۇمكىن ەمەس. بۇنىڭ سەبەبى بالانىڭ جان دۇنيەسىنە تەرەڭ دەڭگەيدە كوڭىل بولگەن قازاق تاربيەسىندە جاتىر. جوعارىدا ايتقانىمىزداي جىرداعى ونەگەنى جاستايىنان تىڭداپ وسكەن بالا ومىرگە قۇشتار كەلەدى، ول ءۇشىن ءومىردىڭ بۇرىشىنداعى ءار ءبىر قيىندىق اقىلمەن شەشىلەتىن، ەرىك جىگەرمەن جەڭىلەتىن، توزىممەن وتىلەتىن نارسە. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ايتقانداي، «ادامنىڭ ءوزىن تانۋى، ءوز جولىن تابۋى وتە قيىن. بۇل قيىندىق اسىرەسە جاستاردىڭ باسىندا: ولار تاجىريبەسىز، ولار كوڭىلى، ويى قۇبىلمالى، تولقىمالى، سوندىقتان ءوزىن سىناي المايدى. ءومىر جولدارى تاراۋلى. جاستار توقسان جولدىڭ تورابىندا: قاي جولعا تۇسەرىن بىلمەي، داعدارادى. ەگەر جازاتايىم بولىپ، تەرىس جولعا ءتۇسىپ كەتسە، ءومىرى وكىنىشى كەتپەيدى» [1. 2 ب.] ادام ءوزىن سىناۋ ءۇشىن وعان ومىردەن ساباق ۇيرەتەتىن تاجىريبە، ءبىلىم قاجەت. ال قازاقتىڭ بالاعا ۇيرەتكەن تاريحي دۇنيەلەرىندە، ەرتەگىلەرىندە، اڭىز اڭگىمەلەرىندە ءومىردىڭ تاجىريبەسى مەن ءبىلىمى مول.

قازاقتىڭ ۇلتتىق تاربيەسىندە كوڭىل بولىنگەن نارسەلەردىڭ ءبىرى ۇرپاقتى تازالىققا، ۇقىپتىلىققا، ەڭبەككە باۋلۋ. بەسىك قازاق ۇلتىنىڭ ۇرپاقتى تاربيەلەۋدەگى نەگىزى قۇرالى. بەسىكتە جاتقان بالانىڭ تىنىش ۇيىقتايتىندىعىن، بەسىكتە تەربەلگەن بالانىڭ مي قان تامىرلارىنىڭ دۇرىس ءارى تەز جەتىلەتىندىگىن قازاق ەرتە تۇسىنگەن. بەسىكتەن باستاپ، ەل ومىرىنە بالا ومىرىمەن جالعاساتىن قازاق تاربيەسىندە قازاقتىڭ يدەياسى جاتىر. ول ەل بولۋ يدەياسى. ەل بولۋ ءۇشىن ەل ىسىنە قىزمەت ەتەتىن ادام ەر بولۋى قاجەت. ەر مىنەزدىلىك ادامدى ماقساتىنا جەتكىزەدى، ەر مىنەزدى ءار ءبىر ادامنىڭ ءىسى ۇلت مۇددەسىنە باعىتتالسا ەلدىڭ رۋحى وسەدى. سوندىقتاندا قازاق بالاعا ەر مىنەزدىلىكتى ءومىر ارقىلى ۇيرەتكەن. قازاق بالالارى 5-7 جاسقا كەلگەندە تايعا ءمىنىپ، اتقا شابۋدى قاتارلاستارىنان ۇيرەنگەن. تايعا ءمىنىپ جارىسۋ، اتپەن اڭ اۋلاۋ، ات ۇستىندە ءجۇرىپ ۇلتتىق ويىننىڭ تۇرلەرىن مەڭگەرۋ بالانى ەپتىلىككە، قارۋلى بولۋعا، جيناقىلىققا باعىتتايدى. سەبەبى اتتىڭ ۇستىندە وتىرعان ادام جيناقى، يكەمدى بولادى. ول كەزدەگى قازاقتىڭ مىنگەن اتى ارينە قازىرگىدەي ەمەس، اساۋ جىلقى، قازاق اساۋ مىنەتىن بولعان. قازاق بالاسى جىلقىدان اساۋدى تاڭداپ ۇيرەتەتىن بولعان.

جاستايىنان ەل ومىرىمەن بالانى تانىس قىلۋ، ەل تۇرمىسىن، ەل تۇرمىسىنداعى ەلدىڭ بولمىسىن، ءداستۇرىن بالانىڭ ساناسىنا جەتكىزۋ اتا- انانىڭ تەكتىلىگى، بۇل ءداستۇر ۇرپاقتى تەكتىلىككە باعىتتايدى. سەبەبى تەكتىلىك قازاقى تاربيەنىڭ نەگىزگى كۇشى. ۇلتىنىڭ ءتول قۇندىلىقتارىن جاستايىنان ساناسىنا ءسىڭىرىپ وسكەن بالا ۇلتتىق سانامەن ەسەيەدى. ۇلتتىق سانامەن ەسەيگەن قازاق تۇلعالارىنىڭ ومىرىنەن ۇعىناتىنىمىز ۇلتتىق تاربيەمەن رۋحى جەتىلگەن جاستار بولاشاعىنا ەلىنىڭ مۇددەسى تۇرعىسىنان قاراپ، ۇلتىنىڭ تاعدىرىنا ارا تۇسەتىن، يگىلىگىنە قىزمەت ەتەتىن تۇلعا دەڭگەيىنە جەتەدى.

الاش زيالىلارى ايتقانداي، ءار ادام ۇلتتىڭ مۇشەسى. سوندىقتاندا ول ادام ءوز زامانىندا الدىمەنەن مەملەكەتىنە قىزمەت ەتۋى ءتيىس. قوعام ومىرىندەگى ءار ءبىر ادامنىڭ ءىس-ارەكەتى دۇرىستىعىمەن ەلگە پايدا اكەلمەك. ءوزىنىڭ «جان جۇيەسى» ەڭبەگىندە جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ وسى ماسەلەنى تالداعان: ء«ار ادام الەۋمەتكە مۇشە بولعاندىقتان الەۋمەت ىسىنە كومەكتەس بولۋعا مىندەتتى. كومەكتەس بولۋ ءۇشىن ونەر تاڭداۋ قاجەت.

ءاربىر ونەر بەلگىلى مىنەز قاسيەتىن تىلەيدى. ونداي قاسيەت بولماسا قىزمەت جەمىستى بولمايدى. بەلگىلى ءبىر ونەرگە ارنالىپ، بەيىم بولا تۋعان ادامدا ونداي قاسيەت انىق بايقالادى...» [1. 2 ب.]. قيىنشىلىعى مول زاماندا ءومىر سۇرگەن قازاق بالاسى ءۇشىن ءومىر جولىنداعى ونەر تۇرلەرى بويداعى قاسيەتپەن، قابىلەتپەن ەلگە قىزمەت ەتۋ. باتىرلار، اقىندار مەن جىراۋلار، شەشەندەر، كۇيشىلەر وسى جولمەن ءومىر سۇرگەن قازاق جاستارى. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ قازاق تاريحىنداعى ۇلت تاعىلىمىن زەردەلەي وتىرىپ ونىڭ بويىنداعى يدەيانى، ءوزى ءومىر سۇرگەن قوعامداعى قازاق جاستارىنا، بۇگىنگى بىزدەرگە ۇسىنادى. ءار زاماندا ونەر ءتۇرى وزگەرۋى مۇمكىن، قانشا وزگەرگەنىمەن سول ونەردى، ءبىلىم ۇلگىلەرىن، عىلىمدى مەڭگەرۋگە قاجەت ادام بويىنداعى قاسيەت بىرەۋ، مىنەز وزگەرمەيدى. تاريحتاعى ۇلت پەن ۇلت تۇلعالارىنىڭ مىنەزى جوعالمايدى كەرىسىنشە ۋاقىت وتسە دە، زامان وزگەرىپ، زاڭ مەن ونەر تۇرلەنسە دە ونىڭ قۇندىلىعى مەن قاجەتتىلىگى ارتا تۇسپەك.

قازاق ومىرىندە قاسيەتى مول دۇنيە شاڭىراق. قازاقتىڭ شاڭىراعى تاريحتا ءوز قاسيەتىن كورسەتتى، شاڭىراقتىڭ اياسىنان شىعىپ قوعام ومىرىنە كۇش بەرەتىن ادەپ ۇلگىلەرى ەل رۋحىنىڭ تازالىعى. شاڭىراق ءزاۋلىم ءۇيدىڭ شاتىرى ەمەس، ول قازاقتىڭ كيىز ءۇيىن بەكىتىپ تۇرعان نارسە. شاڭىراق بولماسا ءۇي قۇرالمايدى، ءۇيدىڭ بارلىق بولىگى شەگەسىز، سىلاۋسىز، تىرەۋسىز شاڭىراققا بەكيدى. قازاق كيىز ءۇيدىڭ قۇرىلىمى مەن وتباسىلىق ءومىردىڭ قۇرىلىمىن قاتار سۋرەتتەگەن. قازاقتا شاڭىراقتىڭ بيىك ءارى بەرىك بولۋ ۇعىمى بار. بابادان اتاعا، اتادان بالاعا، بالادان نەمەرەگە اۋىسىپ وتىراتىن وتباسىلىق تاربيە، ءداستۇر، مادەنيەتتىڭ سيمۆولى وسى شاڭىراق. سوندىقتاندا قازاق شاڭىراقتى قۇرمەتتەپ، تازا ۇستاپ ونى جالعاستىرۋ ءداستۇرىن ۇرپاعىنا جۇكتەپ وتىرعان.

كيىز ءۇي، ءۇيدىڭ شاڭىراعى قازاق ۇلتىنىڭ مەملەكەتشىلدىك ساناسىنىڭ، ەلدىك رۋحىنىڭ، تاۋەلسىزدىك يدەياسىنىڭ سيمۆولى.

كوشپەلى ەل تۇرمىسىنىڭ رۋحى قازاقتىڭ قاسيەتتى دۇنيەلەرىندە. ولار شاڭىراق،  بەسىك، دومبىرا، ات ۇستىندەگى ەر، قامشى، نايزا. بۇلاردى ۇرپاق قانشا عىلىمى مەن تەحنيكاسى دامىعان ۋاقىتتا ءومىر سۇرسە دە ۇمىتپاۋى قاجەت. اتا بابالارىمىز ۇلتتىڭ نەگىزگى مۇراسى جەردى (ۇلانعايىر دالانى) ات ۇستىندە ءجۇرىپ قورعاسا، قازاق ەرلەرىنىڭ ات ۇستىندە كوز ىلمەگەن كۇندەرى از بولماعاندىعى ۇرپاقا بەلگىلى.

قازاق ۇعىمىندا بالانىڭ جان دۇنيەسى مەن دەنە ءبىتىمىنىڭ دۇرىس وسۋىنە جاعداي جاساۋ اتا-انانىڭ مىندەتى. قازىرگى ۋاقىتتا قوعام ومىرىندە اتا-انانىڭ تاربيەسىمەن قوسا بالاعا ۇلگى ونەگە ۇيرەتەتىن ۇستاز بولىپ وتىر. ۇستازدىڭ مىندەتى بالانىڭ قوعامدىق كوزقاراسىنىڭ، ازاماتتىق تالعامىنىڭ قالىپتاسۋىنا، ىزدەنۋىنە باعىت بەرۋ. احمەت بايتۇرسىنوۆ، «قازاقشا وقۋ جايىنان» اتتى ماقالاسىندا بىلاي دەگەن: «...ءبىر نارسەنى ىستەگەندە، سول ءىستى ىستەي بىلەتىن ادام ىستەسە، شاپشاڭ دا، جاقسى دا ىستەيدى. بۇل جالعىز قول ءىسى ەمەس، مي ىسىندە دە سولاي. مال باعاتىندار مال باعۋىن جاقسى بىلەرگە كەرەك، ەل باعاتىندار ەل باعۋىن جاقسى بىلەرگە كەرەك. بالا وقىتاتىندار بالا وقىتۋىن جاقسى بىلەرە كەرەك. بالا وقىتۋىن جاقسى بىلەيىن دەگەن ادام، اۋەلى بالالارعا ۇيرەتەتىنىن الدىمەن ءوزى جاقسى بىلەرگە كەرەك، ەكىنشى، بالانىڭ تابيعاتىن ءبىلىپ، كوڭىل سارايىن تانيتىن ادام بولارعا كەرەك. ونى بىلۋگە بالانىڭ تۋعاننان باستاپ، ءوسىپ جەتكەنىنشە تانىمەن قاتار اقىلى قالاي كىرەتىن جولىن بىلەرگە كەرەك. بالانىڭ ىسىنە، تۇسىنە قاراپ، ىشكى حالىنەن حابار الارلىق بولۋ كەرەك...

...بولىستىق تا، بيلىك تە، حالىقتىق تا وقۋمەن تۇزەلەدى. قازاق ىسىندەگى نەشە ءتۇرلى كەمشىلىكتىڭ كوبى تۇزەلگەندە وقۋمەنەن تۇزەلەدى» [2. 252 ب.]. وقۋ بالانى ومىرگە يكەمدەيتىن نارسە، سوندىقتاندا وقىتۋشى بالاعا ءبىلىم بەرۋ الدىندا قوعامعا جاۋاپتى ادام. وقۋ ساپاسى وقىتۋشىنىڭ بىلىكتىلىگى مەن وقۋ جۇيەسىنىڭ بالانىڭ جاعدايىنا قايشى كەلمەۋىندە. وقىتۋشى ۇستاز ەل مەن بالانىڭ جاعدايىن قاتار زەردەلەپ، قاتار ءبىلىپ وتىراتىن ادام بولۋى قاجەت دەگەن الاش زيالىلارىنىڭ ءسوزى بۇگىنگى ۋاقىتتا دا وزەكتى.

قازاق بالاسىنىڭ جىگەرلى، ومىرگە ساۋاتتى قاراۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى تاريحتا حالىق ۇستازدارى بيلەر، جىراۋلار بولدى. ۇلتتىڭ دانالىق مەكتەبىنىڭ ۇستاز تۇلعالارى جاستاردى قوعامدىق ومىرگە تاربيەلەپ وتىرعان. الاش زيالىسى  ح. دوسمۇحامەدۇلى بىلاي دەپ جازادى. «حالىقتىڭ قۇلقى، مىنەزى، ويى زامانىنداعى ادەبيەتىنەن بىلىنەدى. ادەبيەت – حالىقتىڭ ءتۇرلى قيمىلدارىنىڭ ايناسى... وسى ادەبيەتتى تەكسەرىپ وتىرساق، قازاقتىڭ وتكەندەگى  قۇلقى، مىنەزى، زامانىنداعى كۇيىنىشى، ءسۇيىنىشى، اراسىندا بولعان ءتۇرلى الەۋمەت قيمىلدارى انىق سەزىلەدى.  زامانىمىزداعى ءتۇرلى قيمىلداردىڭ جامان-جاقسى مىنەزدەردىڭ قۇر ءوز-وزىنەن  پايدا بولماي، وتكەن زامانمەن تامىرلاسىپ جاتقانى بايقالادى»[3. 107 ب.]. ادەبيەتتىڭ حالىق اراسىندا ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن مادەنيەت بولۋى قاجەت. مادەنيەتتىڭ تۇپكى ماعىناسى جان مەن ار تازالىعى جانە سودان تۋىندايتىن رۋح مىنسىزدىگى. قازاق ۇلتىنىڭ بالا تاربيەسى جاندى جەتىلدىرۋ ءىسى دەپ ايتساق،  ودان جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي ەل، تاريح، جەر، رۋحاني ءومىر، بولاشاق تۋرالى بەرگەن ءبىلىمىنىڭ، ۇلگى ەتكەن وسيەتىنىڭ فيلوسوفياسىن كورەمىز. بەسىكتەن باستاپ، قوعام ومىرىنە ارالاسقانعا دەيىن بالاعا ۇيرەتىلگەن دۇنيەلەر مەن قازاق دانالارىنىڭ رۋحاني مەكتەبىندە حالىققا ۇيرەتىلەتىن دانالىق تاجىريبەلەرى ءبىر بىرىنە قايشى كەلمەگەن.  وتباسىندا ۇيرەتىلگەن تاربيە، ونەر، ءبىلىم بالانىڭ ۇلت زيالى رەتىندە قالىپتاسىپ، ءبىلىم الۋىنا ىقپال ەتكەن. ءبىر سوزبەن ايتقاندا قازاق ۇلتى بالا تاربيەسىندە ونىڭ بويىندا قابىلەت، زەرەكتىك، زەيىن، ەستە ساقتاۋ، ءتۇسىنۋ، قابىلداۋ، پايىمداۋ، بايانداۋ، ويلاۋ سىندى قاسيەتتەردىڭ قالىپتاسۋىنا ەرەكشە ءمان بەرگەن. وسى قاسيەتتەردى ءومىر تابالدىرىعىن اتتاۋداعى بالانىڭ نەگىزگى قۇندىلىعى، تاربيەنىڭ قازىعى دەپ تۇسىنگەن. حالەل دوسمۇحامەدۇلى ايتقانداي، «قازاق بالاسىن تاربيەلەۋدە دىبىستىق ىرعاقتاردىڭ باستى ورىنعا  شىعۋىنا، ءسىرا، حالىق ادەبيەتى مەن حالىق اۋەندەرىنىڭ كەڭ تىنىلىپ، دامۋى جانە قازاقتاردىڭ ءومىردىڭ كەز كەلگەن جاعدايىندا  ولەڭ شىعارىپ، ءان ايتۋى ءبىر سەبەپ بولسا كەرەك»[3. 16 ب.]. كەز كەلگەن جاعدايدا ءومىردىڭ بولمىسىن بەينەلەيتىن سۋرىپ سالمالىلىق، اقىندىق، كۇيشىلىك، شەشەندىك قازاقتىڭ بىرلىگىن ساقتاپ، رۋحىن نىعايتقان. ۇلانعايىر دالانى ۇرپاققا ميراس ەتۋدىڭ  باستى ءمانى ءدىل مەن ءتىلدىڭ تۇتاستىعىندا، ءداستۇر مەن ءدىننىڭ ءبىر ءارى تازا بولۋىندا.

جان مەن ءتان ساۋلىعى، سول ارقىلى ادامنىڭ دەنساۋلىعىن قامتاماسىز ەتۋ قازاقتىڭ ۇلتتىق تاربيەسىندەگى باستى ورىنعا يە ماسەلە. سەبەبى ون ەكى مۇشەسى ساۋ، اقىلدى ادام مەكلەكەتىنە پايدا اكەلەدى. قوز ۇشىنداعى جاۋدى جازباي تانىعان قازاق باتىرى الدىمەنەن اقىل مەن كۇشتىڭ يەسى، ونىڭ ون ەكى مۇشەسىنىڭ ساۋلىعى ەل مۇددەسى ءىسىنىڭ اتقارىلۋىنا دەمەۋ بولدى. بۇدان ۇعىناتىنىمىز ءار ءبىر ادامنىڭ جەكە باسىن قورعاپ (تاربيەلەپ), دۇرىس ءومىر ءسۇرۋىنىڭ، ەڭبەكقورلىعىنىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەت كۇشەيەدى، قوعام كۇشتى بولادى. مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنىڭ نەگىزىندە ەل بولمىسىنىڭ، ۇلت رۋحىنىڭ، حالىق بىرلىگىنىڭ جاتقاندىعىن وسىدان اق بايقايمىز. بۇعان مىسالدى ارىدەن ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوق، قاي داۋىردە بولماسىن جاستارىمىز ۇلتتىق تاربيەنىڭ قاسيەتىن جەتە ءتۇسىنۋى قاجەت.

ادەبيەت:

1. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ. جان جۇيەسى / لەنينشىل جاس. 14 ء–شى قازان، 1989 ج.

2. احمەت بايتۇرسىنوۆ. اق جول: ولەڭدەر مەن تارجىمەلەر، پۋبل. ماقالالار جانە ادەبي زەرتتەۋلەر / قۇراستىرعان ر. نۇرعاليەۆ. – الماتى: جالىن، 1991 - 464 ب.

3.  دوسمۇحامەدۇلى ح. تاڭدامالى. – الماتى: انا ءتىلى، 1989 - 384 ب.

سارسەمبين ۇمبەتحان قۋاندىقۇلى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz