Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ەل-پوچتاسىنا "رەسەي پرەزيدەنتى پۋتينگە حات" اتتى ماقالا كەلىپ ءتۇستى. ماقالا اۆتورىنىڭ كوزقاراسىنىڭ ءبارى رەداكتسيامىزدىڭ كوزقاراسىمەن سايكەس كەلمەيدى. دەسە دە اركىمنىڭ پىكىر ايتۋ قۇقىعى بار ەكەنىن ەسكەرىپ، ماقالانى تولىعىمەن جاريالاپ وتىرمىز!

اbai.kz اقپاراتتتىق پورتالى

ءبىزدىڭ مومىن قازاققا كىم نە ىستەمەدى، جانە ءبىز جايىندا كىمدەر نە دەمەي جاتىر. ءبىز سابىر ەتكەن سايىن وزگەلەر قۇلاقتىڭ ىشىنە كىرىپ ايقايلاي باستادى. قۇلىنداعان داۋىستارى جەر جارىپ، جەتى قات اسپاندى تىلگىلەۋدە. بۇلار بىزگە تىنىش ءومىر سۇرگىزگىسى كەلمەيدى. بۇ قازاقتىڭ كىم كورىنگەندى موينىنا مىنگىزسە دە «يمانىن شۇقىتپايتىن» مىنەزى بار ەكەنىن قايدان ءبىلسىن بەيشارالار...

ءپۋتيننىڭ كىم كورىنگەنگە شابالاقتاپ الىپ جۇگىرەتىن جيرونوۆسكي سەكىلدى قاندەن يتتەرى وتە كوپ. بىراق پۋتەكەڭ ولارعا «جات، قوي» دەمەيدى. سەبەبى ۇرەتىن ءپۋتيننىڭ ءوزى، بىراق «پۋزوبرەتاتەل» اۋزىن جيرونوۆسكيدىڭ تۇمسىعىنان ويىپ شىعارىپ قويعان. رەسەيدىڭ ە.ليمونوۆ، كونستانتين دۋشەۆ سەكىلدى جانە دە كوپتەگەن ۇرگىش يتتەرى بار. بۇلار جيرونوۆسكيدىڭ دۋبليكات-كوپيالارى. ەرتەڭ ولگەندە ورنىن باساتىن ءىزباسارلارى. جيرونوۆسكي كارى توبەت، ال بۇلار ءۇرۋدى ەندى عانا باستاپ جۇرگەن مەگەجىن يتتەر. كارى توبەت سىلبىر ۇرسە بۇلار شاۋىلدەپ كەلىپ ۇرەدى.

ءبىز جەر كولەمى جاعىنان 8-ءشى ورىندا تۇرۋىمىز كەرەك ەدى. جەرىمىزدىڭ كوپ بولىگىن كەزىندە رەسەي تارتىپ الىپ، كەي بولىگىن وزبەك پەن قىرعىزعا ءبولىپ بەرىپ جىبەرگەن. ءبىز امالسىز رەسەيدىڭ ارتىنا ءتۇسىپ قالدىق. ەندى «بارىمەن بازار» دەپ شەكارا سىزدىق، بولدى، نۇكتە! سوندادا رەسەي ءبىزدىڭ سىزىقتان اتتاپ، جەرىمىزدى جالعا العان بولىپ، زىمىراندارى مەن سىناق پوليگونى ەتىپ ەلىمىزدى مەيىلىنشە حارام پايدالانىپ ۋ ساسىتىپ وتىر. ەندى، رەسەيگە اتاسىنىڭ باسى كەرەك پە؟ مەنىڭ بۇل ماقالامدى تۇگەل الەم وقيدى دەگەن نيەتپەن جازىپ وتىرمىن.

اقتوبەدەگى وقيعانى سىلتاۋراتىپ رەسەي قايراتكەرلەرى دابىل قاعۋدا. وزدەرىنشە ساقتانىپ قورعانۋدا. ونداعى شۋلاپ جاتقاندارى قازاقستاندا تۇراتىن ورىستىڭ قامى. ونىمەن قويماي: «باتىس، سولتۇستىك، شىعىس قازاقستان جەرلەرى زاڭ بويىنشا اۋەلدەن بىزدىكى، سول جەرلەرىمىزدى تاقتا نازارباەۆ وتىرعان كەزدە قايتارىپ الامىز» - دەپ، كرەملگە اشىق حات جازىپ، قازاق ەلىنە باق-ى ارقىلى قوقان-لوقى كورسەتىپ بەرەكەتىن الىپ جاتىر. ال ءبىزدىڭ تاراپتان ەش قارىمتا، قارسىلىق جوق. ءبىز ساقاۋمىز، مىلقاۋمىز. ءبىز تەك كوزىمىزدى شۇقي باستاعاندا عانا قوزعالاتىن تاسباقا حالىقپىز. ءبىز تەك كۇشتى ءوز ۇلتىمىزعا عانا قولدانا الاتىن بەيباقپىز!

مىنا جاقتان «بورات» كەلىپ بوراتىپ كەتەدى، مىنا جاقتان ورىس كەلىپ وڭدىرماي ۇرادى. وزبەك: «ولسەڭ ومىرەم قاپ» دەپ، قىرعىز بىزگە قىزعانا قاراۋدا. بۇل ايقاي ارقىلى رەسەي قايراتكەرلەرى «بۇل جەرلەر الىمساقتان رەسەيدىڭ جەرى» دەگەن ءسوزدى بارلىق وتانداسىنىڭ قۇلاقتارىنا ادەيى التىن سىرعا ەتىپ ءىلىپ قويىپ جاتىر، جانە سولاي دەپ سەندىرىپ جاتىر. جارايدى، يت ۇرەر، كوش جۇرەر، بىراق جۇيكەسى قۇرعىرىڭ ورنىنا كەلە الماي تۇر عوي. بۇل بايبالامنىڭ ارتىندا ۇلكەن قۋلىق، ساسىق ساياسات جاتىر. «پۋتين ساعان ايتام، ليمونوۆ، دۋشەۆ، جيرونوۆسكيلەر سەندەر تىڭداڭدار»، پۋتين مىرزا، قازاقتىڭ مىنا سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرسىنشى؟

1) استارحان، ساراتوۆ، ۆولگوگراد، ورەنبۋرگ، ت.س.س جەرلەر قازاقتىڭ اتا-باباسىنىڭ جەرى عوي. ول تاريحتى انىق بىلەسىڭ. ال ەندى، شەكاراسى سىزىلعان قازاقستاننىڭ ىشىندەگى باتىس، سولتۇستۇك، شىعىستاعى جەرلەرىمىزدى قاشان جەكەشەلەندىرىپ ۇلگەرىپ، قاشان الىپ قويدىڭدار؟ جوعارىداعى ايتىلعان جەرلەرىمىزدى تۇگەل وزىمىزگە قايتار؟!

2) «قازاقتا ەل بولعان جوق، قولدارىندا ءبىر تاياق، ەكى ورتادا بوسىپ ءجۇردى، ولار كوشپەندى بولعان، ولاردى ءبىز ادام قىلىپ، ءبىز قالا سالىپ بەرىپ كوركەيتتىك» دەپ ءار ارنالاردان وتتاپ جۇرسىڭدەر. بىرىنشىدەن، ءبىز ءوز ەلىمىزدە، ءوز جەرىمىزدە بوسىپ جۇردىك، سەندەردىڭ جەرلەرىڭدە ەمەس، جانە ول ءوز ەركىمىز، ونىڭ ۇستىنە سەندەردى جەگىپ قالا سالدىرتايىن دەپ قولىمىزداعى تاياق پەن جەر سىزىپ جۇردىك، ياعني بولاشاق قالانىڭ ماكەتىن سىزىپ. ەكىنشىدەن، ءبىز سەندەردى «قالا سالىپ» بەر دەپ شاقىرتقان ەشتەڭەمىز جوق. جانە سەندەر تىنىش ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ەلگە تەك كەلمەدىڭدەر، تەگىمىزدى بۇزۋ ءۇشىن اراق، تەمەكى، اپيىن، شوشقا ەتى، جالاڭاشتانۋ سەكىلدى ازعىندىقتىڭ ءبارىن قوسىپ الىپ كەلدىڭدەر. سونىڭ سالدارىنان قازىر قازاق، مۇسىلمان ەلىندە گەي، لەسبيانكا، پەدوفيل، زووفيل، ليۋدوەد، مانياك، زومبي، ناركومان، تاكسيكومان، دەبيلا، القاش، دەتدوم، پۋبليچنىي دوم، قارتتار ءۇيى، ءارتۇرلى تۇرمەلەر، ت.س.س-نىڭ ءبارى بار. سول ما ءبىزدىڭ كوزىمىزدى اشىپ كوركەيتكەندەرىڭ؟! بىزدە بۇلاردىڭ ءبىرى دە بولماعان. ءبىزدىڭ بۇرىنعى ءومىرىمىز 1000 ەسە ارتىق ەدى قازىرگىدەن.

3) الدىڭعى عاسىرعا وتپەي-اق قويايىق، 1918-20 جىلدارى 2 ملن كوشپەلىلەردى قىردىڭدار، ال 1932-33 جىلدارى ادەيى، قاساقانا، قولدان جاساعان اشارشىلىقتان 3 ملن، 800 000-نان اسا قازاق حالقىن قىرىپ جىبەردىڭدەر.  يتجەككەن، سىبىرگە قانشا قازاقتى ايداپ، قانشاسىن اتتىڭدار، قانشاسىن ءىز-ءتۇزسىز جوق قىلىپ جىبەردىڭدەر، ولاردىڭ سۇراۋى جوق پا؟ و دۇنيەدە ءسىرا جاۋاپ بەرەسىڭدەر عوي. ءبىز مۇسىلمان ەلىمىز، شاريعاتپەن جۇرەمىز. ال شاريعاتتا ءبىر ادامنىڭ قۇنى 100 جىلقى. ياعني 2 ملن-عا 3 ملن، 800 000-دى قوسىپ، وعان ءىز-ءتۇزسىز كەتكەن 1,5 ملن-دى جانە قوسىپ ونى 100 گە كوبەيتىپ، جىلقىنىڭ قازىرگى باعاسىمەن، دوللاردىڭ قازىرگى كۋرسىمەن ءار قازاقتىڭ قۇنىن اقشالاي تولەڭدەر؟! بولماسا جارتىلاي ءار قازاقتىڭ ەركەكتەرىنە 2-3-ايەلدىككە 15 جاسار قىزدارىڭدى توقالدىققا بەرىڭدەر؟!

4) 1941-جىلعى سوعىستا گەرمانيانى تەك وزدەرىڭ جەڭدىك دەپ ويلايسىڭدار ما؟ كىشكەنتاي گەرمانيانى 16 رەسپۋبليكا جابىلىپ زورعا جەڭگەن بولاتىنبىز، جانە بۇل سوعىستا 27 ملن ادام ءولدى.  ياعني 603 000 قازاق جانە قىرىلدى. الدىڭعى شەپتە بولعان قازاقتار، رەيحستاگقا تۋ تىككەن دە قازاق. سول ءار قازاقتىڭ باسىنا جانە 100 جىلقى ەسەبىنەن قۇن تولەڭدەر؟! 27 000 000 ادامنىڭ دا قۇنىن تولەڭدەر؟!

5) اۋعان سوعىسىندا قانشا قازاق بالالارى قىرىلعانىن بىلەسىڭدەر مە؟ قازاقستاننان اۋعان سوعىسىنا 22000 ادام قاتىسىپ، ولاردىڭ 761-ءى قازا تاۋىپ، 21 ادام حابار-وشارسىز كەتكەن. دالەل رەتىندە بۇگىنگى تاڭدا قازاق ەلىندە 10000-عا جۋىق اۋعان ارداگەرلەرى بار. ولاردىڭ 3000-دايى مۇگەدەكتەر قاتارىندا. قىرشىن كەتكەن ءار جاس بالانىڭ باسىنا جانە ءتىرى مۇگەدەكتەرگە دە 150 جىلقى ەسەبىنەن جانە قۇن تولەڭدەر؟!

6) تسەليناگرادتى سىلتاۋ ەتىپ، قازاقتىڭ مالىن تارتىپ الىپ، ءوزىن جانە قىرىپ، ءبىزدى چۋكچا قىلامىز دەپ، قازاق پەن وزگە ۇلتتى بۋدانداستىرامىز دەپ، ەلىمىزگە وزگە ۇلت وكىلدەرىن قونىستاندىردىڭدار. سودان ءبىز كوپ ۇلتتى مەملەكەت بولدىق. سوندا دا سەندەردەن كۇن كورە الماي قاڭعىپ كەلگەن سوتتالعان، كەلىمسەكتەرىنە ەلىمىزدىڭ جۇماق جەرلەرىن بەردىك، ءوزىمىز سور، مي دالا، جاپان ءتۇزدى يەلەندىك. پاتشامىز بىزدەن گورى سەندەرگە مەيىرلەنە قارادى، وزگە دياسپورانىڭ ءسوزىن سويلەدى، زاڭ ءبىزدى قورلاسا دا وزگەلەردى قورعادى. ءبىز اش-جالاڭاش جۇرسەك تە وزگەلەر قارنى تويىپ، كەكىرىك اتىپ، اۋىزدارىنان اق ماي اعىپ ءجۇردى. بىزگە اقشاسىنا بەرىلمەگەن جەر سەندەردىڭ قانداستارىڭا تەگىن بەرىلدى. قازاقتا جەر جوق، ال قازاقستاندا تۇراتىن ءبىر كۋلاگيندە 80 000 قازاق ءۇي سالاتىن جەر تەلىمى بار. ەندى قازاقستاندا تۇراتىن سەنىڭ وتانداستارىڭا اتاسىنىڭ باسى كەرەك پە؟ پۋتين، حالقىڭ ءۇشىن راس الاڭداساڭ، حالقىڭا شىن بۇيرەگىڭ بۇرىپ تۇرسا، قازاق جەرىندەگى جۇماقتا وتىرعان تۋىستارىڭدى تۇگەل ءوز ەلىڭە، رەسەيگە كوشىرىپ ال. ورنىن ورالماندارمەن تولتىرامىز. ءبىزدىڭ بيلىك سەندەرگە نەگە ۇناماي قالدى؟ قازاق ەلىنىڭ بايلىعى بىتە باستادى ما؟ الدە بايلىققا اقش پەن قىتاي ورتاقتاسىپ نەسىبەڭ كەمىدى مە؟ سەندەر اۋەلدەن تەك قانا پايدالىسىن كورىپ، پايداسىزىن جوق قىلىپ جىبەرەتىن سورتتانسىڭدار عوي.

7) بايقوڭىردى وزىمىزگە قايتار؟ سىناق پوليگونىنان ۋلانعان جەرىمىزدىڭ ايىبىنا اقشالاي جانە ءدال سونداي شارشى مەتر رەسەيدەن قۇلپىرىپ تۇرعان جەرلەرىڭدى بەرىڭدەر بىزگە؟!

8) «ۇلكەن دەرجاۆامىن، قارۋ-جاراقتان انداي بار، مۇنداي بار» دەپ قازاق حالقىن قورقىتپاي-اق قويىڭدار! قۇدايدان باسقادان قورىقپايتىن ءبىز بۇرىنعى نارقاسقا باتىردىڭ تۇقىمىمىز! قازاقتا: «نامىس ويانسا – جۇرەككە ەت قوسىلادى» دەگەن ماقال بار. جۇرەككە ەت قوسىلسا مازاققا كەك قوسىلادى. «جۇرەگى قارۋ» قايسار قازاقتى ەندىگى قورقىتۋ ارمان بولار. سوندىقتان دا وسى باستان شابالاڭداعان كۇشىكتەرىڭنىڭ اۋزىنا تۇمىلدىرىق كيگىزىپ قويعانىڭ ءجون! ليمونوۆ شايىنا ليمون سالىپ ءىشىپ، تىنىشىنا وتىرسىن، دۋشەۆ كىشكەنە دۋشقا ءتۇسىپ دۋشاسىن باسسىن، جيرونوۆسكيدى جيرەن اتتىڭ قۇيرىعىنا بايلاماي تۇرعاندا جىندىحاناعا اپارىپ تاپسىرىڭدار؟! قازاقتا: «جاتقان جىلاننىڭ قۇيرىعىن باسپا» دەگەن ماقال بار. 

9) اقتوبەدەگى ورىن العان قاندى وقيعا رەسەي ساياساتكەرلەرىنىڭ ىقپالىمەن قويىلىپ وتىرعان دراما! اكتەرلەرى قازاق دەمەسەڭ اۆتورى، رەجيسسەرى مەن جوسپارى رەسەيدىكى. رەسەيدىڭ مۇنداعى ماقساتى – قازاق جەرىنە ىلاڭكەستىك شابۋىل ۇيىمداستىرۋ ارقىلى قازاقستاندى الەمگە قۇبىجىق رەتىندە كورسەتىپ ەلگە توپالاڭ جاساۋ. 

10) تاريحتى قوزعادىڭدار ما، وندا باسىنان باستاڭدار؟ ءبىزدىڭ اتا-بابامىز جاۋىنگەر حالىق بولعان. قازاق: «جاۋدىڭ سانى قانشا دەمەگەن، جاۋ قاي جەردە» دەگەن حالىق! شەكارادان قىتايدى سىعالاتپاعان حالىق ورىس حالقىن كورگەندە دىرىلدەپ، بۇتىنا ءسيىپ قويا بەردى دەپ ويلايسىڭدار ما؟ ول ەش لوگيكاعا سىيمايدى. سەندەر اۋەل باستا ءبىزدىڭ ەلگە كەلگەندە مويىندارىڭ ىرعايداي، بيتتەرىڭ تورعايداي بولىپ كەلگەنسىڭدەر. ساقال-شاشتارىڭ بەيتاراپ وسكەن، كيىمدەرىڭ ءورىم-ءورىم، جىرتىق-جىرتىق، ۇستەرىڭ بيت-بيت، اياق-قولدارىڭ كۇس-كۇس، ۇستەرىڭ كىر-كىر، ءناجاس ساسىپ، ءبىر جاپىراق نانعا ءزارۋ، مۇقتاج بولىپ، قايىرشىدان بەتەر كۇيدە كەلگەنسىڭدەر. كيىمدەرىڭ قاپشىق، اياقتارىڭدا قۇرقۇلتايدىڭ ۇياسىنداي شوپتەن توقىلعان باشماق، بالدارىڭ ارقالارىڭدا، تىلەنشى بولىپ كەلگەنسىڭدەر. بۇتتارىڭدا دامبال بولماعان، كورىنگەن جەرگە يت قۇساپ سارىپ جۇرگەن جەرلەرىڭدى ءزار ساسىتىپ جۇرگەنسىڭدەر. كورگەن جىلانعا اق قۇيىپ شىعارىپ سالاتىن قازاق حالقى سەندەردى تورگە شىعارىپ اۋىزدارىڭا اق، ءسۇت قۇيعان. ونى ءبارى مويىندايدى.  قازىرگى قازاق حالقىنا كورسەتىپ وتىرعان قىرلارىڭ سول ءسۇتتىڭ اقىسى ما؟ سەندەرگە اياق كيىم كيۋ مەن دارەت سىندىرۋدى، دارەتحانا، كاناليزاتسيا سالۋدى مۇسىلماندار ەمەس پە ۇيرەتكەن؟ ورىس حالقىندا ءتىل بولماعان، ساقاۋ بولعان. ورىستىڭ سوزدەرىنىڭ كوپشىلىگى قازاقتان ۇرلاپ يەلەنگەن سوزدەر. ورىستاردىڭ تاريحى ساياساتكەرلەردىڭ قولدان جاساۋىنان شىققان. كەيىن قازاقتى تەكسەرەمىز دەپ، قازاقتىڭ مومىندىعىن پايدالانىپ، ەسىرىپ، قازاق تاريحىن بۇزۋمەن شۇعىلدانعانسىڭدار. ال قازىر باسقا شىققاندارىڭ ءبىر بولەك، سەندەر ءبىزدى وركەنيەتكە ۇيرەتپەك تۇگىلى وزدەرىڭ بار بولمىستارىڭنان ايىرىلىپ قالدىڭدار. قازىر ماعان ورىس حالقى دەگەندە وڭكەي القاش، بالدارى ەساۋىس كەمتار، دەبيلا، ساماگون، براشكى اشىتاتىن دەرەۆنيا، ءبىر-بىرىمەن قىرىلىپ جاتاتىن مايمىلدار، قورسىلداپ بالا-شاعاسىمەن جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسىپ لايعا اۋناپ جاتقان شوشقالار، ءبىر-ءبىرىن ءولتىرىپ، ءبىر-بىرىنە كۇيە، جالا جاۋىپ، سوتتاتىپ، مۇمكىن ەمەس حال كەشىپ وتىرعان ەسەكتەر عانا ەلەستەيدى. وتىرىك دەسەڭدەر ونى نوۆوسيبيرسكىدە تۇراتىن وزدەرىڭنىڭ اكادەميك جدانوۆ كوكەلەرىڭنەن سۇراساڭدار دا بولادى. رەسەيدىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر! ۇرپاق جالعاسپايدى، ۇرىقتارى ولگەن. اشكوزدەنگەن ورىستىڭ شەتەل مەن قوسا 16 رەسپۋبليكا حالقىن قىرعانى سەبەپتى قۇدايدىڭ كارىنە ۇشىراعان حالىق!

تۇرار شاپقارا

Abai.kz