ياكوۆ پەرەلماننىڭ «قىزىقتى فيزيكاسىندا» مىناداي دەرەك بار: 50 مىڭدىق تۇرعىنى بار قالادا قاۋەسەت 2-2,5 ساعاتتا تارايدى. بۇل ەبىرەي ول قايتىس بولعاننان كەيىن 34 جىلدان كەيىن كيەۆتە تۋاتىن كەلەسى ەبىرەيدىڭ جاڭالىق اشارىن، ارينە بىلمەگەن. يان كۋمدى ايتامىن، ۋاتساپتى ويلاپ تاپقان... سەبەبى، ۋاتساپ – بۇگىندە ەلىمىزدىڭ باستى باق-ى. ونىمەن تاراعان اقپارات رەسپۋبليكانى ارى كەتسە ءبىر ساعاتتا اينالىپ شىعادى.

سونىمەن، ءبىز ۋاتساپقا نەگە سەنەمىز؟

بىرىنشىدەن، ينتيم فاكتورى. وتكەندە ءابدىسامات ءابدىش باۋىرىم ايتقانداي، «سمارتفون – ادامنىڭ ون ءۇشىنشى مۇشەسىنە اينالعانىنا» كەلىسەتىن شىعارسىز. ونى جاستانىپ ۇيىقتايمىز، جۇرەك تۇسىنا الىپ جۇرەمىز، اجەتحاناعا الىپ كىرەمىز. مۇشە بولعان سوڭ، ول ءينتيمدى. ينتيم بولعان سوڭ وعان ەشكىمدى جولاتپايسىز، قولىنا بەرمەيسىز، قۇپياسوزىڭىزد جاسىراسىز. ەندى سول ون ءۇشىنشى مۇشەڭىزدىڭ ادرەسىن تاۋىپ ۋاتساپتان سىزگە حابار كەلگەندە، ول بىردەن ءسىزدىڭ تولىق ماحابباتىڭىزدى جاۋلاپ الادى. قاۋەسەت بولسىن، شىڭدىق بولسىن، «مىنە، بۇل مەنىڭ تەلەفونىما كەلگەن جازبا، ءدال ماعان ارنالىپ جازىلعان، ءدال مەنى ەسكەرتىپ وتىر، تەك ماعان كەلدى» دەگەن ءوزىمشىل يمپۋلس ميدىڭ باسقا قىزمەتتەرىن جاۋىپ قالادى. سەنەسىز، قىسقاسى.

ەكىنشىدەن، پەرسونيفيكاتسيا فاكتورى. قازىر رەسەيدىڭ باق-تارى «ساحا فەنومەنىن» جارىسا جازىپ جاتىر. سوندا ساحا رەسپۋبليكاسىندا 300 مىڭداي ادام تۇرادى دەسەك، سولاردىڭ ەرەسەكتەرىنىڭ 90 پايىزى ۋاتساپقا بايلانعان، ونىڭ ىشىندە ارقايسىسى ورتاشا 13 توپقا، ەڭ كوبى 79 توپقا جازىلعان ەكەن. بۇكىل اقپارات ۋاتساپپەن تارايتىن بولعاندىقتان، امال جوق، دەپۋتاتتارى ۋاتساپ-قابىلداۋلارىن اشقان، ساحا گازەتتەرى ۋاتساپتان جاڭالىقتار تىزبەسىن جاريالايدى، بانكتەر مەن قوعامدىق ۇيىمدار ءوز چاتتارىن اشىپ العان. بۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىن دەيسىز عوي، بىزدە سول ساحادان كەم سوقپاي تۇرمىز. ارقايسىمىزدا «وتباسى»، «ارىپتەستەر»، «كلاستاستار 79»، «اۋىلداستار جىمپيتى»، «قىزداريكي ۋح تى»، «جىگىتتەر» دەگەن سەكىلدى كەمى ون توپ بار. بارىمەن ايتەۋىر ءبىر تۋىستىق، ارىپتەستىك، دوستىق، قۇربىلىق بايلانىس جالعاپ تۇر. سوندىقتان، ول جاقتان كەلگەن قانداي اقپارات بولسا دا، ءسىزدىڭ وعان «ەگەمەن قازاقستان» مەن «اقوردادان» گورى سەنۋ پايىزىڭىز وتە جوعارى. سەبەبى، ونى سىزگە تانىسىڭىز، دوسىڭىز جىبەرگەندىكتەن، اقپاراتتى تەكسەرۋ، سابىرعا كەلۋ، سۋىق ويلاۋ دەگەننىڭ ءبارىن ەموتسيالىق دەڭگەيدەگى تانىستىق بۇعاتتاپ تاستايدى. سەنەسىز، قىسقاسى.

سوندىقتان دا، ۋاتساپ ارقىلى تارالاتىن قاۋەسەت، ۇندەۋدىڭ قاۋپى وتە زور. ول تۋرا جۇرەگىنە قادالعان ۋلى جەبە سەكىلدى، ءبىر وقىدىڭ، ءبىتتى، سەندىڭ، ەندى سەنى رايىڭنان قايتارۋ قيىن. مۇنىڭ ءبارىن نەگە سوزىپ وتىرمىن دەسەي، ەرتەڭ الاڭعا شىعايىق دەپ «قيىلا» سۇراعان ۇندەۋدەن ۋاتساپ تولىپ كەتتى. «مىناۋ راس پا؟»، «ال مىناۋ جازبا شە، جىگىتتەر جيىلىپ وتىرمىز، توقتامعا نە ايتاسىز؟» دەپ ءار جەردەن نامىستى جىگىتتەر دە جازىپ جاتىر. سونىمەن، مەنىڭ جاۋابىم مىناداي.

ەڭ كوپ تارالىپ جۇرگەن ۇندەۋدىڭ ءبىرى قۋانىش مۇقتاي اعامىزدىكى. ءسولىن سىققاندا مىناداي، اقمولا وبلىسىندا اكىم كۋلاگين شەنسي پروۆينتسياسىنىڭ باسشىلارىنا جەردى جالعا بەرۋگە كونىپتى. كونگەنى بىلاي تۇرسىن، قىتاي سول جەردەگى جۇمىسشىلاردىڭ 80 پايىزى قىتايلىق بولسىن دەپ تالاپ ەتىپتى. وسى بارى. كەلىسكەن-كەلىسپەگەنى بەلگىسىز. زاڭعا قاراساق، ءجۇمىسشىلاردىڭ ارى كەتسە 10 پايىزى عانا كەلىمسەك بولسا، رۇقسات. ونىڭ ءوزى كۆوتا بويىنشا ءبىر جىلدان كەيىن ەلدەن كەتۋى ءتيىس. ەندى قىزىعى، سول قىتايدىڭ جۇمىسشىلار تۋرالى تالابىن جەتكىزگەن «استاناداعى ءبىر ادام» (يستوچنيك), حابارلاعان مۇحتار ءابىلازوۆتىڭ جەمساۋىنداعى «رەسپۋبليكا» گازەتى. شىنى كەرەك، جەتكىزگەن-مىس، حابارلاعان-مىس ادامدارعا دەگەن سەنىمىم نولدەن تومەن. بىراق، ونى قاراپ جاتقان ءبىز بار ما، «قىتاي قاپتايدى، 80 پايىز، بيلىك سوعان جول بەردى» دەگەن تەزيستەردى جۇتىپ قويدىق.

ادامداردا ەموتسيا ۇرىپ تۇر. جالپى، جالعان اقپاراتتىڭ ەڭ ءبىرىنشى ماقساتى – ءسىزدى ويلاندىرۋ ەمەس، سىزدە اشۋ-ىزا تۋعىزۋ. قولىڭىز قالتىراپ وتىرىپ، سول جازبانى كەلەسىگە جىبەرۋ، اسحانادا ءماجىلىس شاقىرۋ، اۋىل «شارايناسىندا» تاقىرىپقا كوتەرۋ، ءسويتىپ ءسال شىرپى تاستاسا، جانىپ كەتەتىندەي باپقا جەتكىزۋ....

ەندى مىنا جازبا ۇقك، اسكەر، پوليتسيا، ومونداعى بارشا ازاماتتارعا ارنالىپتى. «سىزدەر ەڭ باستىسى، قازاقسىزدار! سىزدەر 21-ىندە حالىق جاعىنا ءبىرتۇتاس وتسەڭىزدەر، بيلىكتى قورعايتىن ادام قالمايدى... بيلىك دەگەنىمىز كىم؟ باس-اياعى 500-100داي عانا ادام بيلىك باسىندا. حالىققا قارسى وق اتپاڭدار. ءبىزدى ۇلت رەتىندە جويۋ بيلىكتىڭ باس پوليتيكاسى... ال قارا قىتايعا قۇل بولىپ قالاتىن مىنا ءسىز بەن ءبىز... ەگەر وسى بيلىكتىڭ وسى قۋ پوليتيكاسىنا بەرىلمەسەك، بۇكىل الەمگە قازاق ەكەنىمىزدى دالەلدەپ شىعامىز! ءوز ۇكىمەت بيلىگىمىزدى قۇرامىز! 21-ىنەن باستاپ قازاقستاننىڭ قايتا ورلەۋ ءداۋىرى باستالادى. بىرگە بولايىق» دەيدى وتە قىسقا ماعىناسىندا الساق.
التى-ارتى ولشەنبەگەن، دالەل ەمەس، دولبارعا قۇرىلعان، اۆتورى جاسىرىلعان جازبانى قاراڭىزشى – ساۋاتىڭىز اشىلدى ما، جوق، اگرەسسياڭىز ارتتى ما، ءيا! بۇل بۇگىن ەلىمىزدىڭ باس پروكۋرورى جاقىپ اسانوۆ ايتقانداي، قولدان ساياسيلاندىرۋدان باسقا ەشتەڭە ەمەس. سەبەبى، وسى جازبا ەشتەڭەگە الاڭداماي جۇمىسىن ىستەپ جۇرگەن شوپاننىڭ نە ەگىنشىنىڭ ۋاتسابىنا تۇسسە، نە بولادى؟ ءبىز سەكىلدى كۇن سايىن جالعان اقپاراتتان اۋزى كۇيىپ، باسى ءپىسىپ، فەيسبۋكتا قىجىلداسىپ وتىرعان ادام ەمەس، سەنۋى وڭاي. جۇمىسى جايىندا قالىپ، بالاسىن ۋاتپاي، ايەلىمەن ازىلدەسپەي، قاراپتان-قاراپ ساياسيلانىپ شىعا كەلەدى. كەزىندە نۇرلان ەرىمبەتوۆتىڭ ايتPark كلۋبىنا كەلگەن قىرعىزدىڭ ءبىر پارتيا باسشىسى جىلارمان بولعانن كوزىم كورىپ ەدى: «بىزدە حالىق تىپتەن ساياسيلانىپ كەتتى. مەنىڭ بالاما دەيىن بالاباقشادا كونستيتۋتسيانى جاتتايدى...» سول تاقىلەتتەس شارۋا.

ۋاتساپتاعى جازبانىڭ اۆتورىن تاپپايسىز – ەرتەڭ ءسىزدىڭ باسىڭىز جارىلسا، ەشكىمنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى جوق. مىنا سوزدەردى ءبىر شولىپ وتەيىنشى - «سىزدەر ەڭ باستىسى، قازاقسىزدار! (سوندا ءبىزدىڭ بيلىكتە قىتاي وتىر ما ەكەن، الدە ماوري؟) سىزدەر 21-ىندە حالىق جاعىنا ءبىرتۇتاس وتسەڭىزدەر، بيلىكتى قورعايتىن ادام قالمايدى (تاعى دا سول ادەمى ءتاسىل – بيلىك پەن بۇقارانى ءبولىپ تاستاۋ). حالىققا قارسى وق اتپاڭدار. (حالىق دەپ الىپ، ونىڭ ىشىنە ۇيدە وتىرعان، تىنىشتىقتى قالايتىن ادامداردىڭ قۇقىن الىپ قويۋ دا، راس ارانداتۋشى بولسا، ونى دا سول حالىقتىڭ قالقانىنا جاسىرۋ دا كىرىپ كەتەدى) ءبىزدى ۇلت رەتىندە جويۋ بيلىكتىڭ باس پوليتيكاسى (مىناۋ ەندى ساپسەم كۇلكىلى) ەگەر وسى بيلىكتىڭ وسى قۋ پوليتيكاسىنا بەرىلمەسەك، بۇكىل الەمگە قازاق ەكەنىمىزدى دالەلدەپ شىعامىز! (قازاق ەكەنىن دالەلدەۋ ءۇشىن الاڭعا شىعىپ، بيلىگىندى توڭكەر دەگەن قيسىنعا شنوبەل سىيلىعىن ۇسىنامىن) 21-ىنەن باستاپ قازاقستاننىڭ قايتا ورلەۋ ءداۋىرى باستالادى (بالكىم، اۆتور «اقتابان شۇبىرىندىنى» مەڭزەگەن شىعار). ساۋات-ساناڭىز بار ادام عوي، مۇنداي جۇرەگىڭىزدى ورنىنان قوزعاپ جىبەرىپ، اقىلىڭىزدى توقتاتىپ قوياتىن ىلمەك سوزدەرگە ءتۇسىپ قالماڭىزشى! بايقاساڭىز، ۇراننىڭ ءبارى ەڭ نادان ادامعا تۇسىنىكتى بولاتىنداي قاراپايىم، ويلانۋدىڭ بارىنشا الدىن الاتىنداي ەتىپ بارىنشا قايرالعان.

بۇعان ەرسەك، ەرىپ تە جاتىرمىز، الگى قۇزدان سەكىرىپ جاتقان ءبىر وتار سياقتى بولامىز. ارتىنداعىلار قىزىق بار دەپ يتەرە بەرەدى. الدىنداعىلارعا قۇزدى كورىپ توقتاۋعا كەش. 
بىلگەنىم، مەملەكەت ءبىر كۇندە قۇرىلمايدى. بارى ءجۇز مىڭ اسكەرمەن، اسكەرگە شاقىرىلعان 10 جىگىتتىڭ ءتورت-بەسەۋى جارامسىز الىمىزبەن اسكەري سۋۆەرەنيتەتىمىز تۇگەل مە ،ءاي، قايدام. «كەشە مەن ەۋرازيانىڭ ءاپايتوس دالاسىندا ۇزەڭگىمە شىرەنىپ جۇرگەنمىن» دەگەن كۇمپىلدەك ماقتان ەكونوميكاڭا كومەكتەسپەيدى ەكەن، ەكونوميكالىق سۋۆەرەنيتەتىمىز دە شامالى. تاتتىمبەتتى قايدام، تيمبەرلەيكتى سۇيەتىن جاستارىڭ تۇرعاندا مادەني سۋۆەرەنيتەتكە ءالى دە يە ەمەسپىز. ءالى جاسايتىن جۇمىس وتە كوپ. ال مەملەكەتتى ءبىر كۇندە قۇلاتىپ الۋعا بولادى. ءبىر ميتينگىمەن....

ءبىر قازاق باسقا قازاقتى جالعىزىم دەپ سۇيمەيىنشە (سابىر اقىن), ءبىرىن-ءبىرىن دوس تۇتپايىنشا (اباي) ءبىر قادام العا، ەكى قادام ارتقا جۇرگەنىمىز – جۇرگەن. ايتەۋىر، ارانداپ قالىپ، بار جيعانىمىزدان ايرىلىپ، ەرتەڭ الا دوربامىزدى ارقالاپ، التايعا ءوزىمىز اسىپ كەتپەيىكشى، قۇرسىن....

وركەن كەنجەبەكتىڭ "فەيسبۋكتەگى" جەكە پاراقشاسىنان الىندى