الماتى. 2 قىركۇيەك. قازتاگ - ءامىر ارىنوۆ. ورتالىق ازيانىڭ گەوساياسي ءمانى تۋرالى كەيبىر ساراپتامالىق باعالاۋلاردا نەگىزگى ەكى اڭىز تارالعان. ءبىرىنشىسى - امەريكالىق بيزنەس ءۇمىت ەتىپ وتىرعان وڭىردەگى باي ستارتەگيالىق رەسۋرتارى ءۇشىن اقش-تىڭ وڭىردەگى اسكەري-ساياسي تۇراقتىلىققا مۇددەلىگى. ەكىنشىسى - اقش-تىڭ حالىقارالىق لاڭكەستىكتى جەڭۋگە دەگەن رياسىز ۇمتىلىسى ءۇشىن امەريكاندىق جاۋىنگەرلەر اۋعانستاندا قان توگىپ، ال ەل ەكونوميكاسى سوعىس اۋىرتپالىعىن كوتەرىپ كەلەدى.

اقش-تىڭ ورتالىق ازياداعى ستراتەگياسى بىردەن انىقتالعان جوق، ول كوپتەگەن جىلدار بويىنا ءوزىنىڭ ماقساتىن ءتۇسىنۋدىڭ ءبىر تۇرىنەن ودان دا ناقتىراق مىندەتتەر تۇرىنە وزگەرىپ وتىردى. 2001-ءشى جىلعى اۋعانستانداعى لاڭكەستىككە قارسى اسكەري «مىزعىماس بوستاندىق» وپەراتسياسىنىڭ باستالۋى، ءسوزسىز، بەتبۇرىس بولدى. 2002-ءشى جىلى اقش مەمحاتشىسى كولين پاۋەلل، امەريكا كونگرەسىنىڭ وكىلدىكتەر پالاتاسىنىڭ حالىقارالىق قاتىناستار جونىندەگى كوميتەت مۇشەلەرىنىڭ الدىندا سويلەگەن سوزىندە «اقش ورتالىق ازيادا بۇرىن تۇسىنە دە كىرمەگەن ۇزاق مەرزىمدىك مۇدەلىلىك پەن اسكەري ورنالاسۋعا قول جەتكىزەدى» دەپ ناقتى اتاپ كورسەتتى. «ال-كاەدانىڭ» اقش-قا لاڭكەستىك شابۋىلى وعان ورتالىق ازيادا جاڭا گەوساياسي ويىن باستاۋىنا مۇمكىندىك بەردى.

الماتى. 2 قىركۇيەك. قازتاگ - ءامىر ارىنوۆ. ورتالىق ازيانىڭ گەوساياسي ءمانى تۋرالى كەيبىر ساراپتامالىق باعالاۋلاردا نەگىزگى ەكى اڭىز تارالعان. ءبىرىنشىسى - امەريكالىق بيزنەس ءۇمىت ەتىپ وتىرعان وڭىردەگى باي ستارتەگيالىق رەسۋرتارى ءۇشىن اقش-تىڭ وڭىردەگى اسكەري-ساياسي تۇراقتىلىققا مۇددەلىگى. ەكىنشىسى - اقش-تىڭ حالىقارالىق لاڭكەستىكتى جەڭۋگە دەگەن رياسىز ۇمتىلىسى ءۇشىن امەريكاندىق جاۋىنگەرلەر اۋعانستاندا قان توگىپ، ال ەل ەكونوميكاسى سوعىس اۋىرتپالىعىن كوتەرىپ كەلەدى.

اقش-تىڭ ورتالىق ازياداعى ستراتەگياسى بىردەن انىقتالعان جوق، ول كوپتەگەن جىلدار بويىنا ءوزىنىڭ ماقساتىن ءتۇسىنۋدىڭ ءبىر تۇرىنەن ودان دا ناقتىراق مىندەتتەر تۇرىنە وزگەرىپ وتىردى. 2001-ءشى جىلعى اۋعانستانداعى لاڭكەستىككە قارسى اسكەري «مىزعىماس بوستاندىق» وپەراتسياسىنىڭ باستالۋى، ءسوزسىز، بەتبۇرىس بولدى. 2002-ءشى جىلى اقش مەمحاتشىسى كولين پاۋەلل، امەريكا كونگرەسىنىڭ وكىلدىكتەر پالاتاسىنىڭ حالىقارالىق قاتىناستار جونىندەگى كوميتەت مۇشەلەرىنىڭ الدىندا سويلەگەن سوزىندە «اقش ورتالىق ازيادا بۇرىن تۇسىنە دە كىرمەگەن ۇزاق مەرزىمدىك مۇدەلىلىك پەن اسكەري ورنالاسۋعا قول جەتكىزەدى» دەپ ناقتى اتاپ كورسەتتى. «ال-كاەدانىڭ» اقش-قا لاڭكەستىك شابۋىلى وعان ورتالىق ازيادا جاڭا گەوساياسي ويىن باستاۋىنا مۇمكىندىك بەردى.

ول ويىننىڭ تازا ماقساتى - وڭىردەن رەسەيدى ىعىستىرىپ شىعارۋ جانە قىتايدىڭ پارسى شىعاناعىنا دەگەن ۇمتىلىسىنا شەكتەۋ قويۋ. ەگەر ول ورتالىق ازيانى باقىلاپ تۇرماسا، رەسەيدى الەمدەگى ەلەۋلى ويىنشى دەپ قاراۋعا بولمايدى.

كورىنىپ تۇرعانداي، كوپ جاعدايدا ەكونوميكالىقتان گورى ساياسي مۇددە باسىم. اعىمداعى تاريحي ساتكە اقش-تى ورتالىق ازيانىڭ گەوساياسي مانىنە قاتىستى ماسەلەدە ەكونوميكالىق قۇرامداسى اسا مازالامايدى، سەبەبى ول، ەلدىڭ ءال-اۋقاتىنا ەش اسەر ەتپەيدى. ايتىلعاننىڭ دالەلى رەتىندە امەريكاندىق سىرتقى ساياسات ساراپتاۋ ينستيتۋتىنىڭ 2004-ءشى جىلى اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنە دايىنداعان «اقش-تىڭ ستارتەگياسى مەن وپەراتيۆتىك جوسپارىنداعى ورتالىق ازيا» اتتى بايانداماسىن كەلتىرۋگە بولادى. وندا فۋندامەنتالدىق پروبلەمالار ايتىلىپ جانە اقش-تىڭ وڭىردەگى بەكۋىنۋ ستسەناريلەرى كەلتىلىرگەن.

مىنە سول، اتالعان ينستيتۋتتىڭ جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەرىنىڭ ناتيجەسىنە ساي، كاسپي باسسەينى مەن وعان ىرگەلەس تەرريتوريانىڭ كومىرسۋتەكتەر قورىنىڭ ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستاردىڭ الەمدىك نارىعى ءۇشىن بەلگىلى ءمانى بار، بىراق ايتارلىقتاي ەمەس جانە پارسى شىعاناعىنىڭ ءمانىن قايتا باعالاۋعا ەش اسەر ەتپەيدى. پارسى شىعاناعىنىڭ اقش-تىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىندە اتقاراتىن ءرولى مىزعىمايدى. بۇدان كەلىپ شىعاتىنى - ۆاشينگتوندى ورتالىق ازيادا ەكونوميكالىق مۇددە قىزىقتىرمايدى، ال دالىرەك ايتساق، امەريكاندىقتاردىڭ وڭىردەگى ساياساتىنىڭ نەگىزگى ماقساتى - كاسپيلىك كومىرسۋتەكتەرى ەمەس.

اۋعانستانداعى سوعىستى باستاي وتىرىپ، ۆاشينگتون، ءوزىنىڭ وڭىردەگى ساياسي ۇدەرىستەرگە بەلسەندى ارالاسۋى جاعدايدىڭ تۇراقسىزدانىپ، گەوساياسي كۇشتەردىڭ بالانسىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەپ سوعاتىنىن تولىعىمەن ءتۇسىندى. فراتسۋزدىق وفيتسەر ۆينسەن دە كيتسپوتتەردىڭ «ورتالىق ازياداعى ۇلكەن ويىن» اتتى 2005-ءشى جىلى جاريالانعان ماقالاسىندا اتالعان وي بىلاي دەپ ايتىلعان: «اقش-تىڭ ورتالىق ازياداعى ۇستەمدىككە ۇمتىلىسى جەرگىلىكتى ساياسي رەاليگە جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىككە قاتىسى بار ەكى قاۋىپ-قاتەر تۋدىرۋى مۇمكىن. ولار ءوڭىر ىشىندە ۇزاققا سوزىلعان تەكە-تىرەس تۋىنداۋىنا جانە وڭىرلىك گەوساياسي تۇراقسىزدىققا اكەپ سوعۋى مۇمكىن». اۋتور اقش-تىڭ وڭىردەگى تۇراقسىزدانۋ ۇدەرىستەرىنىڭ دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەرلىك، ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارىنداعى اۆتوريتارلىق رەجيمدەرمەن دە جانە ساياسي وپپوزيتسيالارمەن دە بىردەي تۇلكى بۇلاڭعا سالىپ، قىرىڭداۋى سياقتى قاۋىپ-قاتەرگە، سونداي-اق الپاۋىتتاردىڭ باقتالاستىعىن ارانداتىپ وتىرعان  اقش-تىڭ وڭىردەگى امبيتسيالارىنا مەگزەپ وتىر.

بۇل جاعدايدا اڭگىمە اقش، رەسەي مەن قىتاي جايلى بولىپ وتىر.

اقش اۋعانستاندا حالىقارالىق لاڭكەستەرمەن كۇرەسىپ وتىرعان جوق، ولار ونى ورتالىق ازيا وڭىرىنە ەنۋ مەن وسىندا بەكىنۋ ءۇشىن، سونداي-اق رەسەيدى ويىننان تۇبەگەيلى شىعارىپ تاستاپ، قىتايدىڭ تاياۋ شىعىسقا بارار جولىن جاۋىپ تاستاۋ ءۇشىن پايدالانىپ وتىر.

بۇل ءىس جۇزىندە قالاي جۇرگىزىلىپ وتىر؟

بىرىنشىدەن، اقش لاڭكەستەردىڭ رەسۋرستىق نەگىزى - ەسىرتكى ساۋداسىن جويۋعا ەشنارسە ىستەپ وتىرعان جوق. ول ناتو-نىڭ اۋعانستانداعى 9 جىلىندا تەك قانا گۇلدەنىپ كەلەدى، ال ودان الىپ وتىرعان كىرىستى كواليتسيالىق اسكەرلەر سوعىسىپ جاتقان سودىرلاردى قارجىلاندىرۋعا باعىتتايدى. امەريكاندىقتارعا اۋعان گەروينىنىڭ تۇراقتى ءوندىرىسى مەن ونىڭ سولتۇستىككە، ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارى ارقىلى رەسەيگە تۇراقتى ترافيگى كەرەك. وندا ەسىرتىكىنىڭ كوپ بولىگى قالىپ قويادى دا، قالعانى ەۋروپاعا كەتەدى. مۇندا ەكى ماڭىزدى مىندەت شەشىلەدى. ءبىرىنشىسى، ۇزاق مەرزىمدىگى، رەسەيدەگى ەسىرتكىگە تاۋەلدىلەردىڭ سانىن تۇراقتى كوبەيتە وتىرىپ رەسەيلىكتەردىڭ جاس بۋىنىن ازدىرۋ، سول ارقىلى مەملەكەتتىڭ ومىرشەڭدىگىن السىرەتۋ. ەكىنشى مىندەت - وڭىردەگى يسلامدىق راديكاليزم مەن ەكسترەميزم يدەياسىنىڭ تارالۋىن قارجىلاندىرۋ. ول اسكەري-ساياسي جاعدايدىڭ ۋشىعا ءتۇسىپ، تۇراقسىزدىق زوناسىنىڭ كەڭەيە تۇسۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى. بۇل قىتاي مەن رەسەي ءۇشىن قاۋىپتى ساقتاپ تۇرۋعا قاجەت. ولار ەگەر قاقتىعىس اۋعانستاننان ورتالىق ازياعا كوشىرىلەتىن بولسا، شيەلەنىسكە بەلشەسىنەن باتىپ، رەسۋرستارىن ىشكى ماڭىزدى پروبلەمالاردان جىرىپ، سوعان جاراتۋىنا ءماجبۇر بولادى. ال رەسەي مەن قىتايعا ەكونوميكاسىن مودەرنيزاتسيالاۋ وتە قاجەت.ول وراسان قاراجاتتى قاجەت ەتەدى. ەكى مەملەكەت تە وزدەرىنىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋى ءتيىس، حالقىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن كوتەرۋى ءتىيس. قىتايدىڭ وراسان زور ماكروەكونوميكالىق جەتىستىكتەرى تۋرالى نە ايتپاسا دا، ولار ءالى كۇنگە «بومجدار» مەملەكەتى بولىپ قالىپ وتىر.

ەكىنشىدەن، اۋعان پروبلەماسى اقش-قا كورشى مەملەكەتتەرمەن اقش جانە ناتو اسكەرلەرىن قامتاماسىز ەتۋ جولدارىن ديۆەرسيفيكاتسيالاۋ، دەمەك تۇراقتى جەتكىزىپ تۇراتىن ينفراقۇرىلىم جاساۋ  دەگەن جەلەۋمەن بەلسەندى قارىم-قاتىناس ورناتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. شىن مانىسىندە امەريكاندىقتار ساياسي ىقپالدى بەكىتە تۇسۋگە ۇمتىلىپ جانە وڭىرگە تونەتىن جاڭا قاۋىپتەردى قولدان قوزدىرا ءتۇسىپ، شيەلەنىسكە ودان دا كوپ ەلدەردى تارتا تۇسۋگە ۇمتىلۋدا. مىسالى، ۆاشينگتون ۇندىستانمەن اسكەري ىنتىماقتاستىقتى ماقساتتى تۇردە دامىتىپ كەلەدى. ونداعى ماقسات - جەتكىزىلىمدەردىڭ قازىر پاكىستان اتقارىپ وتىرعان زاپاستاعى تىرەك بازاسى ءرولىن كەلەشەكتە ۇندىستانعا بەرۋ.

ەگەر پاكىستاننىڭ ىشكى جاعدايى كۇرت شيەلەنىسەتىن بولسا، ۆاشينگتون ءوزىنىڭ باسىمدىق تاڭداۋىن ءۇندىستاننىڭ پايداسىنا شەشكەن جاعدايدا، دەلي مەن يسلامابادتىڭ اراسىنداعى ونسىز دا كۇردەلى ديپلوماتيالىق بايلانىس قالاي قاراي داميتىنىن ەلەستەتۋگە بولار. سەنىڭىز، امەريكاندىقتاردى پاكىستانداعى يادرولىق نىسانداردان باسقا ونداعى ساياسي تۇراقتىلىق قىزىقتىرمايدى. ويتپەگەن جاعدايدا ۆاشينگتون رەسمي يسلامابادپەن ءوزىنىڭ ساياساتىن قايتا قاراپ جانە پاكىستان قوعامىندا انتيامەريكاندىق كوڭىل كۇيدىڭ ءوسىپ بارا جاتقانىنا مۇقيات نازار اۋدارعان بولار ەدى. پاكىستاندا بيلىك باسىنا راديكالدىق يسلامشىلاردىڭ كەلۋ مۇمكىندىگى امەريكاندىقتاردىڭ اۋعانستانداعى ساياساتىنىڭ جەڭىلىسىنە اكەپ سوقپايدى. كەرىسىنشە، اقش-تىڭ وڭىردەگى ساياسي ىقپالىن كۇشەيتەدى، سەبەبى بۇرىنعىعا قوسا يادرولىق قاۋىپ كۇشەيە تۇسەدى. ول ءۇندىستاندى بەيجىڭگە قاراعاندا ماسكەۋمەن نە ۆاشينگتونمەن ديپلوماتيالىق جانە اسكەري قاتىناستارىن كۇشەيتۋگە يتەرمەلەيدى. سەبەبى بەيجىڭمەن ءالى شەشىلمەگەن پروبلەمالار وتە كوپ، ال ماسكەۋدىڭ وقيعا جەلىسىن وزگەرتۋگە رەسۋرسى جەتىسپەيدى. بۇل جاعدايدا اقش باستى پروبلەماسىن شەشەدى: ولار قىتايدىڭ ۇلتتىق جانە ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىگىنە ايتارلىقتاي سوققى بەرە وتىرىپ، ءۇندىستاندى وداقتاسى ەتەدى. ال ءۇدىستاننىڭ ءوزى بولسا اۋعان جانە پاكىستان تالىبتەرىنەن سەسكەنۋى كەرەك. ۇيعىر سەپاراتيستەرى پاكىستان مەن اۋعانستاننىڭ تالىبتەر، ويق ت.ب. سول سياقتى قۇرىلىمدار جاتتىعىپ جۇرگەن لاگەرلەرىندە دايىندىقتان وتەتىنى قۇپيا ەمەس. ال يراننان قىتايعا مۇناي جانە گاز قۇبىرلارىن تارتۋ جونىندەگى ەنەرگەتيكالىق جوبالار تۋرالى مۇلدەم ۇمىتۋعا بولادى.

ۇشىنشىدەن، اقش-تىڭ ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىندا دەموكراتيانى دامىتۋ جانە ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ساقتاۋ قاجەت دەگەن كوبىنىڭ جۇيكەسىن تىتىركەنتىپ وتىرعان كوپىرمە ءسوزى ايماق ەلدەرىندە بيلىككە يسلاميستەردىڭ، ۇلتىشىلداردىڭ، ەسىرتكى مەن قارۋ-جاراق ساۋداسىنا قاتىسى بار قىلمىسكەرلەردىڭ كەلۋى ءۇشىن قاجەت جاعدايلار جاساۋ ماقساتىندا ىشكى ساياسي جاعدايدى تۇراقسىزداندىرۋ تۇرعىسىندا تەرەڭ مانگە يە.

ادامدار شىن مانىندە زورلىق-زومبىلىقتان قورعالعاندىعىن سەزىنەتىن قۇقىقتىق ازاماتتىق قوعامدا تۇرۋعا ەشكىم قارسىلىق ءبىلدىرىپ وتىرعان جوق. الايدا اقش-تىڭ ءوز يدەيالارىن قانداي توپىراققا جانە نە ءۇشىن تۇقىمداي سەۋىپ وتىرعانىن ناقتى ءتۇسىنۋ قاجەت. دەموكراتيا قوعامنىڭ ءار مۇشەسىنە ءوز ارەكەتتەرى ءۇشىن ۇلكەن ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىك ارتادى، ازاماتتان جوعارى الەۋمەتتىك، ساياسي، قۇقىقتىق جانە ادامگەرشىلىك مادەنيەت تالاپ ەتەدى.

ال ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىنا تاڭىلىپ وتىرعان قوعام مەن مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي قۇرىلىمدارىنىڭ دەموكراتيالىق ۇلگىلەرىنە قوعامدى جوعارى دەڭگەيدە مارگيناليزاتسيالاۋ مەن قىلمىستاندىرۋ، ءبىلىم دەڭگەيىن تومەندەتۋ، الەۋمەتتىك تۇراقسىزدىق، جەمقورلىق پەن جالپى جابايىلىق ءتان. بۇل - ەكسترەميستىك باعىتتاعى، ونىڭ ىشىندە ۇلتشىلدىق جانە ءدىني مازمۇندى يدەيالاردى ناسيحاتتاۋ ءۇشىن قولايلى ورتا. قوعامدى راديكالداندىرۋ جانە ونىڭ سالدارىنان مەملەكەتتىڭ قۇلدىراۋىنا قاتىستى ايقىن مىسال رەتىندە قىرعىزستاندى الۋعا بولادى. قىرعىزستاندا ەكى رەت بولعانداي، ەگەر اقش وسى مەملەكەتتەردەگى ساياسي رەجيمدەردى اۋىستىرۋدى ماقساتتى تۇردە كوزدەيتىن بولسا، قازاقستاندا دا، تاجىكستاندا دا، وزبەكستاندا دا ءدال وسىلاي بولادى.

قالىپتاسقان جاعدايدا اقش-تى كىنالاۋدىڭ قاجەتى جوق، ويتكەنى اتالعان ەلدەردىڭ قوعامىن وسىنداي ەتكەن ولار ەمەس. امەريكاندىقتار تۇراقسىزدىقتىڭ ۇلكەن ءبىر وشاعىن قۇرۋعا باعىتتالعان ءوزىنىڭ گەوساياسي مىندەتتەرىن شەشۋ ءۇشىن پروبلەمالاردى شەبەر تۇردە باسقارىپ وتىر. ز.بجەزينسكي ايتپاقشى، ورتالىق  ازيا دەگەنىمىز - «ەۋرازيالىق بالقان ەلدەرى».

ايماقتا الداعى ۋاقىتتا بولاتىن وقيعالاردىڭ ستسەناريىن جاساۋعا بولادى.

اقش ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتەگى مىندەت - ورتالىق ازيانى ماسكەۋدىڭ قانداي دا بولسىن ىقپالىنان «جۇلىپ الۋ». ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىندا ءداستۇر بويىنشا رەسەيدىڭ پىكىرىن ەسكەرەتىن ورىس دياسپورالارى، ەڭبەك ميگرانتتارى جانە باسشىلار ماسكەۋگە ورتا ازياداعى پروتسەستەرگە ىقپال ەتۋگە مۇمكىندىك بەرىپ وتىراتىن بايلانىستىرۋشى بۋىن بولىپ وتىر. وسى ورايدا اقش ايماقتاعى جەرگىلىكتى ۇلتتاردىڭ اراسىندا باسقا ەتنوستارعا قاتىستى ۇلتشىلدىقتى جاسىرىن تۇردە ىنتالاندىرۋى ىقتيمال. مۇنداعى ماڭىزدى شارت رەسپۋبليكالارداعى ساياسي ەليتالاردىڭ گرۋزياداعىداي، ناتسيوناليستىك پىكىردى ۇستاناتىن جاستارمەن الماسۋى بولىپ وتىر. امەريكاندىقتارعا ورتالىق ازيادا ورىستاردىڭ بولعانى كەرەك ەمەس، ويتكەنى ولاردىڭ تۇراتىن ەلدەرىندەگى ساياسي ىقپالى جويىلعانىمەن، قوعامعا مادەني اسەرى جوعارى دەڭگەيدە قالىپ وتىر. قىرعىزدار، وزبەكتەر نەمەسە قازاقتار ورىس تىلىندە سويلەي ءبىلىپ، رف-دا ءبىلىم الىپ، ول جاققا جۇمىس ىستەۋگە بارىپ جاتقاندا، كوكجيەكتەن رەسەي كورىنىپ تۇرادى.

ورىستار ورتالىق ازيادان جاپپاي كەتىپ جاتسا، ماسكەۋدىڭ رەاكتسياسى قانداي بولاتىنى بەلگىلى: كوشى-قون ساياساتىن قاتاڭداتادى، گرۋزياعا قاتىستى جاسالعانداي، ەڭبەك ميگرانتتارىن ەلدەرىنە دەپورتاتسيالايدى. ەڭبەككە جارامدى كوپتەگەن ازاماتتاردىڭ قايتىپ كەلۋىنىڭ سالدارى دا تۇسىنىكتى - جۇمىستىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە جانە باسقا دا الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە بايلانىستى قوعامداعى قاقتىعىستىق ارەكەت وسەدى جانە راديكالداندىرۋ (سونىڭ ىشىندە يسلامداندىرۋ) بەلەڭ الادى.

اقش ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارىنداعى باسشىلاردىڭ ءبارىن دەرلىك كەڭەستىك كەزەڭنەن كەيىنگى ديكتاتورلار رەتىندە كورەدى. سىرتقى ساياساتتى ساراپتاۋ ينستيتۋتىنىڭ جوعارىدا اتالعان بايانداماسىنان ءبىر-ەكى ءۇزىندى كەلتىرەيىن: «قۇراما شتاتتار حالىقتىڭ ادام قۇقىقتارىن قورعاۋعا جانە قوعامدىق پىكىرگە سايكەس كەلە الاتىن جانە ۋاقىت كەلگەندە وزبەكستان سياقتى مەملەكەتتەردەگى بيلىك قۇرۋشى رەجيمگە شىنايى وپپوزيتسيا رەتىندە ارەكەت ەتۋگە قابىلەتتى ساياسي قوزعالىستاردى بىرىكتىرۋ ءۇشىن نەگىز بولا الاتىن باسقا ماسەلەلەردى قورعاۋعا باعىتتالعان تىرىسۋلارىن قولداۋعا ءتيىس»، «پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن ونىڭ اينالاسى وزگەرىستەر ءۇشىن شىنايى كەدەرگى بولىپ قالىپ وتىر»، «ەگەر تۇركمەنستاندا وسىنداي مۇمكىندىك تۋسا، دەر كەزىندە ارەكەت ەتۋ نۇسقالارىن قاراستىرۋ كەرەك ... قۇراما شتاتتار ارەكەت ەتۋ شارالارىن زەرتتەۋگە قازىردەن باستاپ كىرىسۋ كەرەك، ويتكەنى تۇكرمەنستاندىق تيراندى دەپورتاتسيالاۋ توڭىرەگىندەگى تارتىپسىزدىك بيلىككە جاڭا ديكتاتوردىڭ كەلۋى نەمەسە تەھران نەمەسە ماسكەۋدىڭ ارالاسۋى سياقتى وقيعالاردىڭ دامۋىنا جاعداي تۋدىرۋى مۇمكىن».

بۇدان انىق بايقالاتىنى، اقش ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىنداعى ساياسي ەليتالاردى اۋىستىرعاندا باتىسقا بەت بۇرعان، كەڭەستىك كەزەڭدە قالىپتاسقان ەسكى ەليتالار سياقتى ەمەس، رەسەيدى قابىلدامايتىن ەليتارلارمەن الماستىرۋ باعىتىندا ارەكەت ەتەدى.

ۆاشينگتوننىڭ ەكىنشى مىندەتى - ورتا ازيانىڭ ىشىندە ومىرگە قابىلەتتى ينتەگراتسيالىق باستامالار مەن پروتسەستەرگە جول بەرمەۋ. اقش-تىڭ ايماقتاعى تابىستىلىعىنىڭ باستى شارتى - سۋ رەسۋرستارىن پايدالانۋدان باستاپ، اۋماقتىق نارازىلىقتار نەمەسە ەتنوسارالىق قايشىلىقتارعا دەيىن، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بارلىق ماسەلەلەر بويىنشا رەسپۋبليكالاردىڭ اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتەردى قولداۋ. بۇعان جاعداي تۋدىراتىن ماسەلە كوپ. بۇل - روگۋن گەس-ءى بويىنشا وزبەكستان مەن تاجىكستان اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتەر. قىرعىزستاننىڭ ءساۋىر وقيعالارىنان كەيىن شەكارانى جاپقان قازاقستانعا قاتىستى ەموتسيونالدى نارازىلىقتارى، بىشكەكتىڭ بۇعان جاساعان جاۋابى - قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىنە سۋ جىبەرمەي قويعانى. تاجىكستان ازاماتتارىنىڭ قىرعىزستاندا ماۋسىم ايىندا بولعان وقيعالارعا قاتىسۋى سەبەپتى شىققان جانجال. قازاق-وزبەك شەكاراسىندا جۇيەلى تۇردە ورىن الىپ وتىراتىن قاقتىعىستار. قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ ايماقتىق ليدەرلىك ءۇشىن باسەكەلەستىگى.

بىراق كەز-كەلگەن جاعدايدا، اقش ورتا ازيادا نە ىستەسە دە، ءبارى وندا تۇرىپ جاتقان ادامداردىڭ وزدەرىنە، ولاردىڭ ارانداتۋلارعا بەرىلمەي، دانالىق، تولەرانتتىلىق تانىتۋ جانە شىندىقتى قابىلداۋ قابىلەتتەرىنە بايلانىستى.