ەلورداداعى «بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا» بولعان «امىرە» سپەكتاكلىنىڭ پرەمەراسىنا بارىپ، «تاريحتى تۇلعالار جاسايدى» دەگەن تۇجىرىمنىڭ اقيقاتتىعىنا تاعى دا كوز جەتكىزىپ قايتتىق.

1925 جىلى پاريجدە وتكەن ەحرو كورمەسىندە قازاق اندەرىن شىرقاعان امىرەنىڭ ونەرى تۋرالى «پاريج اپتالىعى» گازەتىنىڭ 31 شىلدەدەگى سانىندا: «قازاقتىڭ ءانشىسى امىرە قاشاۋباەۆ حالىقتىق مانەرادا ايتىلاتىن ەمىن-ەركىن داۋسىنا ۇلت اسپابى دومبىراسىنىڭ سۇيەمەلىن قوسىپ، ءوز ەلىنىڭ جانىڭدى تولقىتاتىن اندەرىن ورىندادى. سولاردىڭ بارىندە دە وزدەرىنىڭ ونەرلەرىن پاريجگە كورسەتۋگە كەلگەن ادال كوڭىلدى ارتىستەردىڭ ءوز وتانىنا دەگەن جالىندى ءسۇيىنىشى سەزىلەدى»، – دەپ جازىلعان ەكەن.  

الماتىدا وقىپ جۇرگەن ستۋدەنت كەزىمىزدە م.اۋەزوۆتىڭ مۋزەي-ۇيىندە قوعامدىق نەگىزدەگى «قازاق ادەبيەتى مەن ونەرىنىڭ حالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە» ءار جۇمادا ۇلتتىق ونەردىڭ قىرى-سىرىن تانىتاتىن تاعىلىمدىق ساباقتار ءوتىپ تۇراتىن. ونى قازاقتىڭ مۇددەسى ءۇشىن باسىن بايگەگە تىگەتىن بىرەگەي تۇلعا، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اكادەميك راحمانقۇل بەردىباەۆ 32 جىل باسقاردى. سونداي ءبىر ساباقتا «امىرە قاشاۋباەۆتىڭ پاريجدەگى سالعان ءانىن تاۋىپ، ەلگە الىپ كەلگەن اعالارىڭ»، – دەپ جارقىن شاكارىموۆتى  شاقىرىپ، پلاستينكاعا كوشىرىلگەن امىرەنىڭ داۋسىن تىڭداتقان ەدى. سول ءان، سول ءۇن مەنىڭ قۇلاعىمدا ءالى ساقتالعان.

امىرە ەسىمى اتالعاندا، قۇلاق قۇرىشىن قاندىراتىن سول ءۇنى كەلەدى قۇلاققا. سودان بەرى ارادا وتىز جىلدان استام ۋاقىت وتكەندە، قازاق اندەرىن الەمگە پاش ەتكەن امىرە قاشاۋباەۆتىڭ ونەرى مەن ءومىرىن كوز الدىڭا كەلتىرگەن كەشەگى قويىلىمنان العان اسەرىمدى ءبولىسۋ پارىزىم دەپ ەسەپتەدىم.

امىرەنى سومداعان قاسىمحان اكتەردىڭ داۋسى دا، ونەرى دە ءتانتى ەتتى، ءتىرى امىرەنى كورگەندەي اسەر الدىق، تالانتتى تالانت تانىتاتىنىنا سۇيسىندىك. امىرەنىڭ تالانتىنا ءتانتى بولىپ، انىنە ەلىتىپ وتىرعاندا، سول قوعامنىڭ اششى شىندىعىن كورسەتكەن قۋعىن-سۇرگىن باستالدى دا، اكتەردىڭ شەبەرلىگى اشىلا تۇسكەندەي بولدى. ءتىپتى سەنىمدى ويناعانى سونشا تاماققا وكسىك كەپتەلىپ، ءبىرتۋما تالانتتىڭ تۇبىنە جەتكەن قوعامعا لاعىنەت ايتا وتىرىپ، بىرگە ەگىلدىك. «قايران امىرە، ونەردىڭ ورىندە شارىقتايتىن دەر شاعىڭدا ءومىرىڭ قور بولىپتى-اۋ» دەپ نالىدىق. ونەر مەن ءومىردى ۇشتاستىرا، كوڭىلگە شىنايى سەزىم سىيلاعان ءارتىستىڭ شەبەرلىگىنىڭ ارقاسىندا  ونەرگە باس يگەن ريزاشىلىق پەن قوعامعا نالىعان رەنىش سەزىمدەرى كوڭىلدە قاتار ورناپ، ەرەكشە اسەرمەن، ەكىۇداي سەزىممەن قايتتىق.

«امىرەنىڭ ادامشىلىعى زور ەدى. بارىنشا ءادىل، جۇرەكتى ەدى. قاننەن-قاپەرسىز، ەمىن-ەركىن جۇرەتىن. دۇنيە ءۇشىن قاباق شىتىپ، ءبىر تارىقپايتىن. قوڭ ەتىن كەسىپ بەرەتىن جومارت ەدى.

...امىرە ءان سالعاندا ءاندى كوركەمدەپ، اسپانداتا ايتار ەدى. قانداي ءاندى بولسا دا تۇزەپ، كەسەك بەينەلى ءان قىپ ايتىپ جۇرسە دە، مىنانى مەن تۇزەدىم دەمەيتىن. امىرە ءاندى ىلعي ءسۇيىپ، ۇناتىپ، ءوزى انگە عاشىق بولعانداي ايتاتىن. حالىق كوپ بولسا دەلەبەسى قوزىپ كەتەتىن»، – دەپ ەسكە العان ەكەن قاليبەك قۋانىشباەۆ. وسى ەستەلىكتە ايتىلعانداي امىرەنىڭ اقەدىل پەيىلى مەن اڭقىلداعان بولمىسىن دا قاسىمحان كوز الدىمىزعا اكەلدى.

 اكتەر كوپ قوي، دەگەنمەن ءانشى-اكتەردىڭ ءجونى بولەك ەكەن. اسقاق ارماندار مەن ولمەس ونەردىڭ يەسى امىرەنى كەشەگىدەي سومداي ءبىلۋ، تالعامى بيىك كورەرمەندى سەندىرە ءبىلۋ قاس تالانتتىڭ قولىنان كەلسە كەرەك. سوندىقتان دا ءان-امىرەنى قايتا تىرىلتكەن قاسىمحانعا دەگەن ريزاشىلىعىمىز بەن العىسىمىز شەكسىز. قويۋشى رەجيسسەردىڭ امىرەنىڭ ءرولىن ومىردەگىدەي سومدايتىن ناعىز ءانشى-اكتەردى تاۋىپ قويعانىنا دا ريزا بولدىق.

 س.دۋاناەۆا. ف.ع.ك.

Abai.kz