2014 ءجىلى بىر توپ قوعام بەلسەندىلەرى قر پارلامەنتى ءماجىلىس توراعاسىنىڭ ورىنباسارى داريعا نازارباەۆا حانىم مەن قر پرەمەر ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆ مىرزاعا جازعان حاتىمىزدا: مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ : «بۇگىنگى كۇندى ءتۇسىنىپ-ءتۇيسىنۋ ءۇشىن دە، بولاشاقتىڭ ديدارىن ەلەستەتۋ ءۇشىن دە كەشەگى كەزەڭگە كوز جىبەرۋىمىز كەرەك» دەگەن سوزىندە  ءار قازاقستاندىقتىڭ كوكەيىنە توقىپ، ءاردايىم جادىندا ساقتايتىنداي تەرەڭ ماعىنا بار. 

ارىگە بارماي-اق وتكەنگە كوز جىبەرسەك ، حح-عاسىردا  جەر بەتىندە قازاق ۇلتىنداي قاسىرەت شەككەن حالىق بولعان جوق!   تاريحتىڭ 1918, 1921-22, 1931-32 جىلدارىندا قولدان جاسالعان الاپات اشتىقتان قازاق ۇلتىنىڭ  جەتپىس پايىزى قىرىلىپ قالدى.  ون قازاقتىڭ جەتەۋى ولسە، ۇشەۋىنىڭ جانى كىرەرلى-شىعارلى، ولمەلى كۇيگە ءتۇستى. تاريحي دەرەكتەر سولاي دەيدى.  مىناداي بەيبىت زاماندا مۇنى ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. عاسىرلار بويى كورگەن قورلىق پەن تارتقان ازاپتىڭ ەسەسىنە جاراتۋشى قازاققا تاۋەلسىزدىك باقىتىن سىيلادى. ۇلتىمىزدىڭ بوستاندىعى جولىندا كۇرەسكەندەرى ءۇشىن قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراپ، جازىقسىز اتىلىپ كەتكەن قايراتكەرلەرىمىز بەن اشارشىلىقتان ميلليونداپ قىرىلعان باۋىرلارىمىزدىڭ، ۇلى وتان سوعىسىندا توپىراق جات جەردەن بۇيىرعان مىڭداعان جاۋ جۇرەك باتىرلارىمىز بەن 1986 جىلى جەلتوقسان كوتەرىلىسىندە قىرشىن كەتكەن جاستارىمىزدىڭ رۋحتارى اسپانىمىزدا تاۋەلسىزدىكتىڭ كوك بايراعى بولىپ جەلبىرەدى. وكىنىشكە وراي، ازاتتىقتىڭ اق تاڭىن ارمانداپ كەتكەن بوزداقتارىمىزدى ءالى كۇنگە دەيىن ءوز دارەجەسىندە جوقتاي الماي كەلەمىز.

ۇلتىمىزدىڭ باسىنان وتكەن ازالى كەزەڭدەردى جادىمىزدا جاڭعىرتۋ – اتا-بابالارىمىزدىڭ  ارۋاقتارىنىڭ الدىنداعى پارىزىمىز!شىنايى تاريح – بۇرمالاۋعا كونبەيدى. جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا  وتكەننىڭ اششى اقيقاتىن سىڭدىرە وتىرىپ تاربيەلەۋ – ولاردى ۇلتىمىزدىڭ باسىنان وتكەن  قاسىرەتتەردەن ساقتاندىرىرۋ  ءۇشىن كەرەك. وسى جولدا  وركەنيەتتى ەلدەردەن ۇلگى العانىمىز ابزال.                                               

ۇلتتىڭ رۋحى تاريح-تامىردان ءنار الادى. قاسىرەت اتاۋلىنىڭ اتاسى ءبىر. توتاليتارلىق رەجيمنىڭ قولدان جاساعان ناۋبەتىنەن ەشقانداي قازاق اۋلەتى امان قۇتىلعان جوق. قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان الاش بالالارىنىڭ ءبارى  اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ ۇرپاقتارى. سوندىقتان، 31 مامىردا اتاپ وتىلەتىن «ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ» كۇنىن، جازىقسىز جاپا شەگىپ جوقتاۋسىز كەتكەن – اشارشىلىق ، قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتەتىن «قاسىرەت كۇنى» دەپ بەلگىلەۋدى ۇسىنامىز. وسى كۇنى  مەملەكەتىمىزدە كوڭىل كوتەرەتىن ويىن-ساۋىقتار توقتاتىلىپ، تۋىمىز تومەن ءتۇسىرىلىپ، بارلىق جەردە قارالى  مۋزىكا وينالىپ، بۇكىل حالىق ازا تۇتىپ،  قۇرباندارعا ارناپ اس بەرىلىپ، رۋحتارىنا باعىشتالىپ قۇران وقىلىپ،  تاعى دا باسقا يگىلىكتى ءىس-شارالار وتكىزىلۋى ءتيىس.              

«ولىگىن قۇرمەتتەسە، باباسىن قاستەرلەسە، حالىقتىڭ قاسيەتى بۇرىنعى قالپىنا تۇسەدى»، - دەپ ۇلى كونفۋتسي ايتقانداي، ۇلتىمىزدىڭ رۋحىن كوتەرۋگە تالپىنىس جاساعان وسى قادامىمىز سىزدەردىڭ تاراپتارىڭىزدان قولداۋ تاباتىنىنا سەنەمىز، - دەگەن ماتىندە حات جولداعان ەدىك. بۇل حاتىمىزعا قر مادەنيەت ۆيتسە-مينيسترلەرى ا.بورىباەۆ پەن ج. وماروۆتان الاپات اشارشىلىق تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز جوق: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كاسىپتىك جانە وزگە دە مەرەكەلەر تۋرالى» قر پرەزيدەنتىنىڭ 1998 جىلعى 20 قاڭتارىنداعى№327 جارلىعىمەن 31مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەر قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى دەپ بەكىتىلگەنىن مالىمدەيمىز» دەگەن رەسمي  جاۋاپ الدىق.                                                                                       

سودان «قحا جىلى» دەپ ايشىقتالعان وتكەن 2015 جىلىنىڭ 23-ءشى اقپانىندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنان سايلانعان ءماجىلىستىڭ توعىز دەپۋتاتىنا «قاسىرەت كۇنىن»  بەلگىلەۋ جايلى باستامامىزدى قولداۋلارىن ءوتىنىپ: «...سولاقاي ساياساتقا جاقپاعان ۇلتتار توپ-توبىمەن قازاقستانعا جەر اۋدارىلدى. ءوزى قورلىق پەن قياناتتىڭ سان ءتۇرىن كورىپ قينالىپ، قاسىرەت شەككەن قازاق حالقى تاعدىردىڭ ايداۋىمەن جات جەردەن قۋىلىپ كەلگەن ۇلتتاردىڭ ەشقايسىسىن الالامادى، ءبىر ءۇزىم نانىمەن ءبولىسىپ، باۋىرىنا تارتتى...» دەي كەلە، رەجيسسەر ەركىن راقىشەۆ تۇسىرگەن «اشارشىلىق» دەرەكتى ءفيلمىنىڭ ديسكىسىن قوسا تاپسىردىق.   جازعان حاتىمىزعا، تەك قانا رومان ۋحينوۆيچ كيم: «...ۇسىنىسىڭىزدى قولدايمىن. بۇل ەسكە الۋدىڭ ىزگى ءداستۇرىن سالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ارينە وسى كۇنى ءارتۇرلى ويىن-ساۋىق ءىس- شارالارىن وتكىزۋ كۇپىرلىك بولار ەدى. ۋاقىت – ادىلدىكتىڭ تورەشىسى. وسى ازالى كۇندەر حالىقتىڭ جادىندا ماڭگى ساقتالادى» دەپ ازاماتتىق ۇستانىم تانىتتى.

2015 جىلى مامىردىڭ 28-31 ارالىعىندا«تاريحتان تاعلىم – وتكەنگە تاعزىم» اتتى حالىقارالىق جوبانىڭ اياسىندا، باتىس قازاقستاندا   وتكەن كونفەرەنتسيادا وسى جولدار اۆتورىنىڭ بايانداماسىنداعى  «قاسىرەت كۇنىن» وتكىزۋ جايلى جاساعان ۇسىنىسىن ۇيىمداستىرۋشىلار جيىلىستىڭ قارارىنا كىرگىزۋدى قاجەت دەپ تاپپادى.                                                          

2015 جىلدىڭ 9-شى ساۋرىندە قازاقستان  مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ توراعاسى ە. مايامەروۆ مىرزاعا كەلەسىدەي حات جولدادىق. «...قۇدايسىز قوعام قۇرۋدى كوزدەگەن قىزىل يمپەريانىڭ قاندىقول باسشىلارىنىڭ قولدان ۇيىمداسىرعان ناۋبەتىنەن قازاقتىڭ جەرى  بوس قالدى. اشتىق جىلدارى قازاقستاندا ءومىر سۇرگەن ورىس قىزى ت.گ. نەۆادوۆسكايا قىناداي قىرىلعان قازاقتاردى كورىپ:                                                                    

 «اياق الىپ جۇرە امايسىڭ ولىكتەن،                                                                          بۇل قورلىققا شىداي الار قاي كىسى!                                                                       ءبارى جۇمباق: نەتكەن اۋىر؟ نەلىكتەن؟                                                                بۇل قازاقتىڭ دالاسىنىڭ قايعىسى»، - دەپ ازالى جىر جازعان.

پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) ءبىر حاديسىندە «قايتىس بولعان ادام ءوز قابىرىندە سۋعا باتىپ بارا جاتقان ادامداي،  ول وزىنە بالا-شاعاسىنان، باۋىرىنان، دوسى ارقىلى ارتىنان  كەلەتىن ءبىر دۇعانى كۇتەدى. ەگەر ارتىنان دۇعا كەلسە، ول وعان دۇنيە مەن دۇنيەدەگى بارلىق نارسەدەن قىمبات»، - دەسە، ەكىنشى ءبىر حاديسىندە: «دۇعالارى  قابىل بولتىن  ادامنىڭ ءبىرى – زۇلىمدىققا ۇشىراعان ادامنىڭ دۇعاسى»،-دەگەن ەكەن.                                                              

ەرجان قاجى مالعاجىۇلى، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ: «ساياسات كۇندە وزگەرەدى، ال ءدىن ماڭگىلىك» دەيدى.  بۇگىندە تاۋەلسىز قازاقستاندى مەكەندەگەن حالىقتاردىڭ كوپشىلىگى توتاليتارلىق جۇيەنىڭ زۇلىم ساياساتىنا ۇشىراپ، ءبىر اللانىڭ جاردەمىمەن ودان امان قالعانداردىڭ ۇرپاقتارى. جانازاسى شىعارىلىپ، جۇزدەرى جاسىرىلماي  يت-قۇسقا جەم بولعان الاپات اشارشىلىقتىڭ قۇرباندارى بولعان باۋىرلارىمىز ءۇشىن اللا تاعالادان تىلەك تىلەپ، ەل بولىپ دۇعا باعىشتايتىن ءبىر كۇن بەلگىلەيىك دەگەن باستامانى قولدايدى دەپ سەنەمىز. جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا يماندىلىق ۇرىعىن سەۋىپ، وتانسۇيگىشتىككە باۋليتىن وسىنداي يگىلىكتى شارانى جۇزەگە اسىرۋ نيەتتە قمدب-نىڭ عۇلامالار كەڭەسىنەن ءپاتۋا سۇرايمىز. وسى ويىمىز جۇزەگە اسىپ جاتسا بىلمەستىكتەن اسىل دىنىمىزدەن شىعىپ،  باسقا اعىمدارعا  ءوتىپ جاتقان باۋىرلارىمىزعا توسقاۋىل بولارى حاق. سىزدەرگە اللانىڭ نۇرى جاۋسىن.

ىزگى نيەتپەن:

رامازان قۇرمانباەۆ – «اشارشىلىق قۇرباندارى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى;                                                                                  

كامەل ءجۇنىسوۆ – جازۋشى،  «اشارشىلىق قۇرباندارى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ قۇرمەتتى توراعاسى;                                 

«اشارشىلىق قۇرباندارى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ مۇشەلەرى:                           تالاس وماربەكوۆ-تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى;                                   بولاتبەك ناسەنوۆ – تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى;                                      ەركىن راقىشەۆ- كينورەجيسسەر;                                                            سارا سماعۇل – اقىن;                                                                                   قۇسمىليا نۇرقاسىم- اقىن،ونەرتانۋشى; ت.ب.                                           وسى حاتىمىزعا قمدب توراعاسى، باس ءمۇفتي ەرجان قاجى مالعاجىۇلىنىڭ 2016 جىلدىڭ  3-ءشى قاڭتارىندا بەرگەن جاۋابىندا: «قۇرمەتتى رامازان قۇرمانباەۆ جانە زيالى ازاماتتار،...اشارشىلىق كۇنىنە مەملەكەت دەڭگەيىندە مارتەبە بەرۋ نەمەسە ارايى كۇندى بەلگىلەۋ، زاڭ بويىنشا، مەملەكەتتىك قۇزىرەتتى ورگانداردىڭ شەشىمىمەن، قر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. قمدب-ءدىني بىرلەستىك، «قاسىرەت كۇنىن» بەلگىلەۋ سىندى مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ماسەلەنى شەشۋ- قمدب قۇزىرەتىندە ەمەس ەكەنىن حابارلايمىن...»، دەيدى.     

قمدب-نىڭ Fatua.kz سايتىنان الىنعان ەرەجەدە: ءپاتۋا ءسوزىنىڭ اراب تىلىندەگى ماعىناسى (الفتوى والفتيا) «فاقيھتىڭ بەرگەن ءپاتۋاسى»، «بەرىلگەن سۇراقتى بايانداپ ءپاتۋا بەردى» دەگەن ماعىنالاردى بىلدىرەدى. ال، اتالمىش سايتتاعى،ء پاتۋا بەرۋدىڭ جالپىلاي ەرەجەسىندە: «ناستى (قۇرانداعى ۇكىم بەرەتىن اياتتار)  جەتە ءتۇسىنۋ. (إدراك النص) باستىسى ناس شاريعات ىلىمدەرى شەڭبەرىندە ۇعىنىلۋى ءتيىس» دەلىنىپتى.       

عۇلامالاردىڭ «اشارشىلىق قۇرباندارى» قب-ءنىڭ كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەسىنە ءپاتۋا بەرۋگە بولمايتىنىن شاريعات جولىمەن  تۇسىندىرمەگەنى قالاي؟! باس ءمۇفتيدىڭ ناقتى باستاماعا «مۇنداي ءپاتۋا شىعارۋ ءدىني ۇستانىمعا قايشى كەلەدى» دەپ ءۇزىلدى-كەسىلدى جاۋاپ بەرۋدىڭ  ورنىنا      پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىن قايتالاپ «جاڭالىق» اشقانى  تۇسىنىكسىز بولدى. وسىندايدا، « ءدىننىڭ ءبارى قۇدايدى ايتادى، بىراق قۇدايعا قۇل بولعىسى كەلمەيدى» دەپ جارتى الەمدى بيلەگەن شىڭعىسحان ايتتى دەگەن ءسوز ويعا ورالادى.                                                                                 

ناتسيستىك گەرمانيانىڭ باس يديولوگى ي.گەببەلس: «تاريحىنان ايرىلعان  حالىق  ءبىر ۇرپاق اۋىسقاندا توبىرعا اينالادى، ال ولاردىڭ كەلەسى ۇرپاعىن مال سياقتى ايداۋعا بولادى» دەپتى. اتا كورشىمىز الىپ قىتاي ەلى ءار جىلدىڭ 4-ءشى ءساۋىرىنىڭ  4-ءشى جۇلدىزىندا «قابىر سىپىرۋ» كۇنىن وتكىزەدى. بۇل كۇندە مەملەكەت اۋماعىندا دەمالىس جاريالانىپ، ومىردەن وزعانداردىڭ باسىنا بارىپ، ولگەندەرگە قۇرمەت كورسەتىلەدى.                                    

ۇرپاعىنىڭ قامىن جەپ، بولاشاقتى بولجاپ كەتكەن ەسكەندىر مۇڭشى بابامىزدىڭ ۋاقىتتىڭ تەزىنەن ءوتىپ ءبىزدىڭ زامانىمىمىزعا جەتكەن وسيەتىندە: «قۇران وقىلعان جەردە مەن ادامنىڭ كەز كەلگەن پەندەسىمەن تەڭمىن. قان توگىلگەن جەردە – تەكتىمىن! وي توگىلگەن جەردە – تەڭىزبىن!» دەپتى.      

كەيىنگى ۋاقىتتا كۇن بەلگىلەپ، ونى مەرەكەگە اينالدىرۋ – ءىشى پىسقان ادامنىڭ ەرمەگىنە اينالىپ بارادى. دەگەنمەن، قۇندىلىقتاردىڭ ورنى اۋىسقان مىنا زاماندا، پەندەنىڭ ءبارى  اللانىڭ عانا قۇلى ەكەنىن ءبىلدىرىپ، تاۋبەگە شاقىراتىن ءبىر كۇن قاجەت. جىلىنا ءبىر رەت بيلەۋشى تاعىنان، اتقا مىنەرلەر اتتان ءتۇسىپ، حالىقپەن بىرگە الاپات اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ ارۋاعىنا باس ءيىپ قۇران وقىسا، وسى يگىلىكتى ءىس كەلەر ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ساۋلە تۇسىرەتىن، تاربيەلىك ءمانى زور شاراعا اينالارى داۋسىز.

رامازان قۇرمانباەۆ – «اشارشىلىق قۇرباندارى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى، «اشارشىلىق»، «تۇرار رىسقۇلوۆ»، «تەمىر ناركوم تەمىربەك» دەرەكتى فيلمدەرىنىڭ ستسەناري اۆتورى.  

Abai.kz